Οι προκλήσεις της Ευρώπης αλλάζουν, και μαζί τους αλλάζει και το εκλογικό σώμα. Σύμφωνα με μια νέα έρευνα, οι ευρωπαίοι ψηφοφόροι δεν χωρίζονται πλέον σε αριστερούς και δεξιούς, φιλικούς ή εχθρικούς απέναντι στην Ε.Ε., αλλά σε πέντε διαφορετικές «φυλές» – και οι ανησυχίες της καθεμιάς θα καθορίσουν τις επιλογές τους το φετινό καλοκαίρι.
Η δημοσκόπηση δείχνει ότι τόσο οι εθνικές, όσο και οι ευρωπαϊκές εκλογές μέσα στο 2024 θα διεξαχθούν με βάση τη στάση των ψηφοφόρων απέναντι σε πέντε μεγάλες κρίσεις που επηρέασαν τις ζωές τους τα τελευταία χρόνια: την κλιματική κρίση, τη μεταναστευτική κρίση του 2015, την παγκόσμια οικονομική αναταραχή, τον πόλεμο στην Ουκρανία και την Covid-19.
Οι συντάκτες της έρευνας που είναι βασισμένη στα ευρήματα της πανευρωπαϊκής δημοσκόπησης υποστηρίζουν ότι και οι πέντε αυτές κρίσεις «έγιναν αισθητές σε όλη την Ευρώπη, αν και με διαφορετικές εντάσεις σε διαφορετικές γωνιές της ηπείρου, αντιμετωπίζονται ως υπαρξιακές απειλές από πολλούς Ευρωπαίους, επηρέασαν δραματικά τις κυβερνητικές πολιτικές – και σε καμία περίπτωση δεν έχουν τελειώσει», αναφέρει ρεπορτάζ της Guardian.
Ο συν-συγγραφέας της μελέτης, Μαρκ Λέοναρντ, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων με έδρα το Βερολίνο, σημειώνει: «Το 2019, η κεντρική μάχη ήταν ανάμεσα στους λαϊκιστές που ήθελαν να γυρίσουν την πλάτη τους στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, και στα παραδοσιακά κόμματα που ήθελαν να σώσουν τα ευρωπαϊκά θεμέλια από το Brexit και τον Τραμπ. Αυτή τη φορά θα κυριαρχήσουν ανταγωνιστικοί φόβοι για την άνοδο της θερμοκρασίας, τη μετανάστευση, τον πληθωρισμό και τις στρατιωτικές συγκρούσεις».
Ο Ιβάν Κράστεβ, μέλος του Κέντρου Φιλελεύθερων Στρατηγικών στη Σόφια, ισχυρίζεται ότι η μελέτη δείχνει πως όσον αφορά στον τρόπο με τον οποίο βλέπουν την Ε.Ε., οι πολίτες «απομακρύνονται από τους παραδοσιακούς ιδεολογικούς διαχωρισμούς της Δεξιάς και της Αριστεράς» και πλέον επηρεάζονται περισσότερο από τις απόψεις τους για αυτές τις κρίσεις.
Η έρευνα, με τίτλο «Μια Κρίση από Μόνη της: Οι Πολιτικές των Τραυμάτων στη Χρονιά των Ευρωπαϊκών Εκλογών» υποδηλώνει ότι τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα ενδέχεται να δυσκολευτούν να κινητοποιήσουν τους ψηφοφόρους σε θέματα όπως το μέλλον του ευρωπαϊκού σχεδίου, προτείνοντας αντ’ αυτού να «εξετάσουν και να προτείνουν λύσεις» για τις πιο επείγουσες ανησυχίες των ψηφοφόρων.
Συνολικά, αναφέρουν οι συντάκτες της έκθεσης, η κλιματική κρίση και η μετανάστευση θα γίνουν οι δύο μεγαλύτεροι παράγοντες κινητοποίησης στις προεκλογικές εκστρατείες που θα διεξαχθούν σε ολόκληρη την Ευρώπη το 2024 – ακριβώς όπως αποδείχθηκαν και στις πρόσφατες ολλανδικές εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου.
Οι Ολλανδοί ψηφοφόροι έφεραν το αντιμεταναστευτικό Κόμμα Ελευθερίας (PVV) του Γκέερτ Βίλντερς στην κορυφή των ψήφων, με τη συμμαχία Πρασίνων και Εργατικών υπέρ του περιβάλλοντος –με επικεφαλής τον πρώην αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Φρανς Τίμερμανς– να τερματίζει δεύτερη.
«Ο αγώνας ανάμεσα σε αυτές τις δύο “φυλές” είναι μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο “εξεγέρσεις εξαφάνισης”», αναφέρουν οι συγγραφείς της μελέτης. «Οι ακτιβιστές για το κλίμα φοβούνται την εξαφάνιση της ανθρώπινης και άλλων ζωών. Οι ακτιβιστές κατά της μετανάστευσης φοβούνται την εξαφάνιση των εθνών και της πολιτιστικής τους ταυτότητας».
Οι ψηφοφόροι που θεωρούν τη μετανάστευση ως τη μεγαλύτερη κρίση της εποχής υποστηρίζουν ως επί το πλείστον ακροδεξιά κόμματα όπως το Εθνικό Συλλαλητήριο στη Γαλλία, ή την Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD). Οσοι δίνουν προτεραιότητα στο κλίμα τείνουν να υποστηρίζουν πράσινα, ή αριστερά κόμματα, όπως τους Σοσιαλιστές της Ισπανίας, ή την Αριστερά της Πολωνίας.
Μια πρώιμη πολιτική συνέπεια αυτού του φαινομένου είναι ο «εξευρωπαϊσμός» της μετανάστευσης, καθώς η Ε.Ε. προσπαθεί να κατευνάσει τις ανησυχίες των ψηφοφόρων, αναφέρουν οι συγγραφείς της μελέτης, και, ταυτόχρονα, η «επανεθνικοποίηση» από την Δεξιά της συζήτησης για την επιβράδυνση της παγκόσμιας θέρμανσης.
Εκτός από τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που θα διεξαχθούν τον προσεχή Ιούνιο, ψηφοφόροι σε 15 ευρωπαϊκές χώρες –συμπεριλαμβανομένων της Πορτογαλίας, του Βελγίου, της Αυστρίας, της Κροατίας, της Λιθουανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου– προσέρχονται στις κάλπες φέτος σε εθνικές κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές.
Η έρευνα, που διεξήχθη σε εννέα κράτη-μέλη της Ε.Ε. που αντιπροσωπεύουν το 75% του πληθυσμού του μπλοκ, συν τη Μεγάλη Βρετανία και την Ελβετία, έδειξε ότι 73,4 εκατομμύρια Ευρωπαίοι ψηφοφόροι πιστεύουν ότι η κλιματική αλλαγή είναι η μοναδική πιο σημαντική κρίση που επηρεάζει το μέλλον τους.
Σχεδόν άλλοι τόσοι (72,8 εκατομμύρια) πιστεύουν ότι η πανδημία –η οποία εξέθεσε την ευπάθεια των εθνικών συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, με σημαντικές οικονομικές συνέπειες– ήταν ο πιο σημαντική κρίση, ενώ 69,3 εκατομμύρια θεωρούν την παγκόσμια οικονομική αναταραχή ως το κύριο μέλημά τους, 58,2 εκατομμύρια επιλέγουν τη μετανάστευση, 49 εκατομμύρια την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και 46,4 εκατομμύρια δεν επιλέγουν κανένα από τα πέντε.
Η μελέτη διαπίστωσε, ωστόσο, ότι αυτές οι «φυλές» των ψηφοφόρων δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένες ούτε γεωγραφικά, ούτε κατά ηλικία, ούτε κατά εκπαίδευση. Ολοι οι ψηφοφόροι στη Γερμανία, για παράδειγμα, θεωρούν ότι η μετανάστευση είναι η πιο μεταμορφωτική κρίση (31%), ενώ στη Γαλλία προηγείται η κλιματική αλλαγή (27%).
Στην Ιταλία και στην Πορτογαλία, που και οι δύο επλήγησαν σοβαρά από το χρηματοπιστωτικό κραχ του 2008 και την επακόλουθη κρίση της ευρωζώνης, οι περισσότεροι των ερωτηθέντων (34%) δηλώνουν ότι η παγκόσμια οικονομική αναταραχή και το αυξανόμενο κόστος ζωής είναι οι πρωταρχικές τους ανησυχίες.
Οι φόβοι για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, εν τω μεταξύ, είναι μεγαλύτεροι στις χώρες που βρίσκονται πιο κοντά στη σύγκρουση – οι ερωτηθέντες στην Εσθονία (40%), την Πολωνία (31%) και τη Δανία (29%) την βλέπουν ως τη σημαντικότερη κρίση, έναντι του 7% των ψηφοφόρων στη Γαλλία και την Ιταλία, και το 6% στην Ισπανία και τη Μεγάλη Βρετανία.
Οσον αφορά στις γενεές, η κλιματική κρίση βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας μεταξύ των νέων, με το 24% των πολιτών ηλικίας 18 έως 29 ετών να τη θεωρεί ως το πιο σημαντικό ζήτημα για το μέλλον τους. Αυτή η ηλικιακή ομάδα αντιμετωπίζει παράλληλα τη μετανάστευση ως τη λιγότερο σημαντική ανησυχία της (9%).
Οι παλαιότερες γενιές ανησυχούν περισσότερο για τη μετανάστευση ως ζωτικής σημασίας ζήτημα, με το 13% των ατόμων ηλικίας 50 έως 69 ετών και το 16% των ερωτηθέντων ηλικίας άνω των 70 ετών να την κατατάσσουν ως τη μεγαλύτερη ανησυχία τους. Μεταξύ των ηλικιωμένων ψηφοφόρων με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο, η κλιματική κρίση είναι η κύρια ανησυχία (22%).
Για τους υποστηρικτές των ακροδεξιών κομμάτων σε χώρες όπου αυτά δεν βρίσκονται στην εξουσία, η μετανάστευση είναι το ζήτημα που έχει αλλάξει περισσότερο τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν το μέλλον τους – όπως οι ψηφοφόροι του κόμματος Επανάκτηση στη Γαλλία (76%), του AfD στη Γερμανία (66%) και του κόμματος Μεταρρύθμιση στη Μεγάλη Βρετανία (63%).
Ωστόσο, σε χώρες όπου κυβερνά η ακροδεξιά, όπως η Ιταλία, μόλις το 10% των ερωτηθέντων ανέφερε τη μετανάστευση ως τη μεγαλύτερη ανησυχία τους, συμπεριλαμβανομένου μόλις του 17% των ψηφοφόρων που ευθυγραμμίζονται με το κόμμα Αδέλφια της Ιταλίας, της πρωθυπουργού, Τζόρτζια Μελόνι.
Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2024 θα αφορούν «προβολές και όχι πρότζεκτ», αναφέρουν οι συντάκτες της μελέτης. «Οι ευρωπαϊκές εκλογές δεν θα είναι απλώς ένας ανταγωνισμός μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς –ή ευρωσκεπτικιστών και φιλοευρωπαίων– αλλά και μια μάχη επικράτησης ανάμεσα στις διαφορετικές “φυλές” κρίσης της Ευρώπης», καταλήγουν.