Η ιστορία είναι όσο παλιά όσο και ο κόσμος, όπως λέει ένα αγγλικό ρητό: οι γονείς που είναι σε θέσεις-κλειδιά γύρω από έναν ισχυρό εξασφαλίζουν στα παιδιά τους μια (πάρα πολύ) καλή θέση.
Γύρω από τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν ένας κύκλος φίλων και στενών συνεργατών φροντίζει να τοποθετεί τους γόνους σε υψηλές θέσεις, καλά αμειβόμενες, με πολύ μεγάλες προοπτικές. Αυτό δεν είναι τόσο κρυφό, γράφει ο Monde. Χρειάζεται όμως προσπάθεια από τους δημοσιογράφους να βρουν άκρη μέσα στο λαβύρινθο των κρατικών εγγράφων για να τεκμηριώσουν τους διορισμούς.
Ο Πούτιν, από τα τα πρώτα χρόνια της θητείας του, είχε φροντίσει να βάλει τις βάσεις για την δική του γενιά ολιγαρχών. Η σύλληψη του επιχειρηματία Μιχαήλ Χοντορκόφσκι το 2003 και η απορρόφηση της εταιρείας Loukos που του ανήκε, έφερε στο προσκήνιο τους φίλους του προέδρου. Παιδικοί φίλοι, συνάδελφοι στην KGB και συνεταίροι κατέλαβαν θέσεις κλειδιά και έγιναν όλοι δισεκατομμυριούχοι.
Καιρός πλέον για τη νέα γενιά, όπως την χαρτογράφησε η εφημερίδα Novaïa Gazeta σε μεγάλο ρεπορτάζ στα μέσα Νοεμβρίου. Οι σαραντάρηδες καταλαμβάνουν υψηλές θέσεις, πολλές φορές στον ευρύτερο τομέα όπου δραστηριοποιούνται οι γονείς τους (σχεδόν πάντα ο πατέρας):
– Ο Πιοτρ Φράντκοφ, 42 ετών, γιος του πρώην διευθυντή της πολεμικής βιομηχανίας Almaz-Anteï, ανέλαβε διευθυντής στην Promsvyazbank, η οποία επικεντρώνεται στους εξοπλισμούς. Ο αδελφός του Πάβελ, 39 ετών, έχει θέση στο Κρεμλίνο.
– Ο Βίκτορ Χμαρίν, επίσης 42 ετών και γιος παιδικού φίλου του Πούτιν, ανέλαβε επικεφαλής της RusHydro, γίγαντα της υδροηλεκτρικής ενέργειας.
– Ο Σεργκέι Ματβιένκο, γιος της προέδρου του ρωσικού ΣτΕ, ήταν για πολύ καιρό στο ΔΣ της τράπεζας VTB ενώ σήμερα οι δουλειές του έχουν να κάνουν με τον δημόσιο τομέα.
– Ο Ιβάν Σέτσιν, γιος του πρώην συνεργάτη του προέδρου και νυν αφεντικού της Rosneft, Ιγκόρ Σέτσιν τοποθέτησε τον γιο του αντιπρόεδρο, ενώ η κόρη του παντρεύτηκε τον γιο του γενικού εισαγγελέα.
– Ο Μπόρις Κόβαλτσουκ, γιος του επίσης συνεργάτη του Πούτιν και νυν αφεντικού της τράπεζας Rossiya, είναι πλέον πρόεδρος της Inter RAO, του μεγαλύτερου παραγωγού και διανομέα ηλεκτρικής ενέργειας στη Ρωσία.
– Οι αδελφοί Ρότενμπεργκ, μεγιστάνες των κατασκευών και (φυσικά) παιδικοί φίλοι του προέδρου, έχουν από ένα γιο στο ΔΣ της Gazprom.
– Η Ξένια Τιμτσένκο, κόρη ενός συμπαίκτη του Πούτιν στο τζούντο, στα 26 της έγινε μέλος στο ΔΣ της Transoil, γίγαντα της μεταφοράς πετρελαίου.
– Ρωσική ειδησεογραφική ιστοσελίδα πρόσφατα είχε επισημάνει την περίπτωση του Σίριλ Σαμάλοφ, άλλοτε γαμπρού του προέδρου. Με μια ελάχιστη δική του συμβολή, της τάξεως των 100 δολαρίων, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, βρέθηκε να έχει μετοχές πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων στην πετροχημική εταιρεία Sibur. Το διαζύγιο από την κόρη του προέδρου τού στέρησε πάντως ένα μέρος από τις μετοχές.
Το «μικρόβιο» της τοποθέτησης των γόνων το έχουν «κολλήσει» και υπουργοί του Πούτιν. Ο γαμπρός του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ είναι συνεταίρος του γιου ενός πρώην συναδέλφου του Πούτιν στην KGB, στα χρόνια της Δρέσδης. Η κόρη του υπουργού Αμυνας Σεργκέι Σόιγκου, είναι σύμβουλος της Gazprombank, ενώ και τα παιδιά των αφεντικών των μυστικών υπηρεσιών είναι στο ΔΣ εταιρειών στον τομέα της ενέργειας.
Μια νέα φεουδαρχία
Είναι σχεδόν μια φεουδαρχική κληρονομιά, λέει στη γαλλική εφημερίδα ο πολιτικός επιστήμονας Φιόντορ Κρασενίνικοφ. Εξηγεί ότι οι περισσότεροι από τους απογόνους δεν λαμβάνουν πολιτικά αξιώματα, αλλά σε μια χώρα όπου μπίζνες και πολιτική μπλέκονται τόσο στενά, αυτό δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία. Βέβαια, οι καλές θέσεις πηγαίνουν κληρονομικά.
Και στην ΕΣΣΔ τα παιδιά όσων είχαν την εξουσία ήταν προνομιούχα, αλλά σήμερα η διαφορά είναι τεράστια, εξηγεί ακόμη ο Κρασενίνικοφ, Δύσκολα, από την άλλη πλευρά, υπάρχει κάποια σύγκριση με το επίσης υπαρκτό φαινόμενο των ελίτ στη Δύση. Στη Ρωσία δεν χρειάζεσαι τη βοήθεια ενός ισχυρού και των γνωριμιών του για να ξεκινήσεις την καριέρα σου· γίνεσαι μεγιστάνας από την αρχή.
Ο,τι και αν λένε οι πολιτικοί επιστήμονες, μέσα ή έξω από τη χώρα, αυτού του είδους η αναπαραγωγή των ελίτ α λα ρωσικά κάνει καλό στο σύστημα εξουσίας, γιατί του φέρνει νέες γενιές πιστών στελεχών. Αναδύεται παράλληλα και μια γενιά τεχνοκρατών που αναλαμβάνουν τα ηνία σε νεαρή ηλικία.
Το πόσο θα διατηρηθεί αυτό στο μέλλον θα φανεί και από τις κινήσεις του Πούτιν, αν όντως αποχωρήσει από την εξουσία το 2024, όταν λήγει η θητεία του. Η νέα γενιά αποφεύγει τα πολιτικά αξιώματα, όπου οι ευκαιρίες πλουτισμού είναι μικρότερες, αλλά αυτό δεν την εμποδίζει να δει τον εαυτό της σαν τη μελλοντική ελίτ της χώρας, ακόμη και χωρίς την παρουσία του Πούτιν.
Αυτό το χρονικό ορόσημο, ωστόσο, τους κάνει βιαστικούς και άπληστους. Τα πλούτη, η εξουσία και η ισχύς έρχονται, αλλά μπορούν να παρέλθουν πάρα πολύ γρήγορα, ακόμη και αν ένας από τον ευρύτερο κύκλο τους αναλάβει την εξουσία στο Κρεμλίνο.