Είναι μια επώδυνη στιγμή. Ο ΣΥΡΙΖΑ καλείται να παραδεχτεί λάθη, παραλείψεις, αστοχίες. Είναι η στιγμή που το κείμενο των 80 σελίδων που συνέταξαν ο Γιάννης Δραγασάκης, ο Θοδωρής Δρίτσας και ο Αριστείδης Μπαλτάς, τρεις από τους πλέον σεβάσμιους στο κόμμα, συγκεντρώνει το τι πήγε στραβά την πενταετία 2015-2019 και έτσι ο ΣΥΡΙΖΑ οδηγήθηκε στην τριπλή συντριβή του Μαΐου-Ιουλίου.
Το κείμενο-απολογισμός εγκρίθηκε από την Πολιτική Γραμματεία την Τρίτη και θα κατατεθεί στη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος το προσεχές Σαββατοκύριακο.
Ουσιαστικά κινείται γύρω από έξι βασικές παραδοχές.
«Μία ακόμα “μνημονιακή κυβέρνηση”»
Ως πρώτη και καθοριστική αιτία της ήττας του ’19 ήταν ότι το ’15 ο ΣΥΡΙΖΑ υπέγραψε Μνημόνιο. Αναφέρεται χαρακτηριστικά:
«Το πλαίσιο όπου μπορούσε να ξεδιπλωθεί η κυβερνητική στρατηγική προσδιορίστηκε κατά βάσιν από το ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε υπογράψει μνημόνιο. Μπορεί να ήταν εμφανές σε όλους ότι αυτή είχε εξαναγκαστεί να το υπογράψει, χωρίς να συμφωνεί και χωρίς να το “υιοθετεί”, μπορεί αυτό να είχε όντως ηπιότερες κοινωνικές επιπτώσεις από τα προηγούμενα, μπορεί η νέα κυβέρνηση όντως να προσπάθησε με νύχια και με δόντια να απαλύνει παλιά και νέα βάρη, μπορεί να σεβάστηκε απόλυτα τους δημοκρατικούς κανόνες και να προστάτευσε τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, μπορεί να καλλιέργησε άλλες συμπεριφορές και άλλο δημόσιο ήθος ή να προσέδωσε άλλο ύφος στους τρόπους διακυβέρνησης, αλλά μολαταύτα υπέγραψε μνημόνιο. Ακυρώνοντας έτσι εν τοις πράγμασι την κύρια διάσταση της μέχρι τότε πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία, ακριβώς, είχε αναδείξει ως κύριο αιτούμενο το να απαλλαγεί η χώρα από μνημόνια. Παραμένοντας βέβαια στην Ευρωπαϊκή Ενωση και την ευρωζώνη.
Η υπογραφή αυτή σφράγισε τη γενική εικόνα: η νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ήταν μια ακόμα “μνημονιακή κυβέρνηση”. Και ως προς αυτόν τον βασικό πολιτικό χαρακτηρισμό, “όμοια με τις άλλες”»…
Η ασφάλεια, το Μάτι και οι Πρέσπες
Στο κείμενο του απολογισμού αναφέρεται ότι από τον ΣΥΡΙΖΑ υποτιμήθηκε η απήχηση που μπορούσε να αποκτήσει ο λόγος της Νέας Δημοκρατίας περί «τάξης και ασφάλειας», όπως και τα επικοινωνιακά μπαράζ που εξαπολύθηκαν με αφορμή την τραγωδία στο Μάτι και στη Μάνδρα ή ενάντια στη Συμφωνία των Πρεσπών. Γενικότερα ως προς τα τελευταία, η επικοινωνιακή πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ και της κυβέρνησής του δεν στάθηκε άξια των περιστάσεων», τονίζεται χαρακτηριστικά σε μια εμφανή μομφή προς τα κομματικά ΜΜΕ, τα οποία άλλωστε έχει αποφασιστεί να αναδιαμορφωθούν, αλλά και προς εκείνους που είχαν αναλάβει την επικοινωνία του Μαξίμου και του κόμματος τα τελευταία χρόνια.
«Χάσαμε τη μεσαία τάξη»
Ιδιαίτερη είναι και η επισήμανση για τη διπλή αδυναμία: α) απόκρουσης του βασικού αφηγήματος της ΝΔ και β) ανταπόκρισης στις προσδοκίες της μεσαίας τάξης.
«Το κεντρικό αφήγημα της ΝΔ περί ανάπτυξης, περί επενδύσεων, περί φορολογικής ελάφρυνσης και τα συναφή δεν αντιμετωπίστηκε με την καταλυτική κριτική που απαιτούσε, ώστε να οικοδομηθεί πειστικά και κατ’ αντιδιαστολή η δική μας στρατηγική στόχευση και προοπτική. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται η σχετική ολιγωρία που επιδείξαμε ως προς το τι σημαίνει ειδικά για την Ελλάδα “μεσαία τάξη”, ποια υπήρξε διαχρονικά και ποια είναι σήμερα η θέση της στον κοινωνικό σχηματισμό, σε τι κατηγορίες διαιρείται αυτή, ποιες είναι οι ιδεολογικές ορίζουσες και ποιες οι προσδοκίες κάθε κατηγορίας και πώς μπορεί να συμπτυχθεί συγκεκριμένα το κοινωνικό μέτωπο που επιδιώκει να εκπροσωπεί πολιτικά ο ΣΥΡΙΖΑ».
Τα λάθη τακτικής Ι
Οι συντάκτες του κειμένου σημειώνουν –και η ΠΓ έχει αποδεχτεί– ότι ήταν «λάθος» η επιλογή για ταυτόχρονη διεξαγωγή των ευρωεκλογών και των αυτοδιοικητικών εκλογών τον Μάιο του 2019, ενώ γίνεται για πρώτη ίσως φορά μια παραδοχή ότι υποτιμήθηκε το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο που είχε διαμορφωθεί στην κοινωνία.
«Οφείλουμε κατ’ αρχάς να αναγνωρίσουμε ως πολιτικά άστοχη την επιλογή να ταυτιστεί η ημερομηνία διεξαγωγής των τριών εκλογικών αναμετρήσεων», σημειώνεται κατ’ αρχάς.
Ακολούθως διατυπώνεται η εξής παραδοχή: «Είχαμε συλλογικά υποτιμήσει τη συγκρότηση από “τα κάτω”, εν πολλοίς σιωπηλά, του πλατιού αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου. Υποτιμήσαμε αυτή τη συγκρότηση γιατί πραγματικό κίνημα ενάντια στην κυβέρνηση δεν είχε αναπτυχθεί, ενώ οι δημοσκοπήσεις που φαίνονταν να υποδεικνύουν την ύπαρξή του είχαν απαξιωθεί στη συνείδησή μας λόγω της μεγάλης αστοχίας τους κατά τις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Μορφή αυτάρκειας που αγγίζει την αλαζονεία», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Τα λάθη τακτικής ΙΙ
Στο πλαίσιο των εκλογικών μαχών που δόθηκαν τον Μάιο του 2019, αρνητικά αποτιμάται και η τακτική των προεκλογικών παροχών: «Οι προεκλογικές παροχές, όσο δίκαιες, μετρημένες και δικαιολογημένες κι αν ήταν, δεν προφυλάχθηκαν από το να εκληφθούν από αρκετούς ως οιονεί εξαγορά ψήφων. Θεσμική, βέβαια, και κοινωνικά επιβεβλημένη, αλλά εξαγορά μολαταύτα. Δηλαδή κάτι σαν προσβολή της αξιοπρέπειας ακόμη και πολλών από εκείνους που θα ωφελούνταν. Και όπως έχουμε μάθει από πολύ παλιά, αλλά και όπως διαπιστώσαμε από τις εμπειρίες της διακυβέρνησης, τούτη είναι προσβολή που ο ελληνικός λαός τιμωρεί».
Ποιο το όραμα για το μέλλον;
Στο κείμενο-απολογισμό γίνεται και αυτοκριτική για την απουσία οράματος για το μέλλον.
«Ελειπε η εικόνα της προοπτικής και του μέλλοντος. Δηλαδή ό,τι μπορούσε να περιλαμβάνει τόσο η αναγκαία παραγωγική ανασυγκρότηση, ώστε η χώρα να θωρακιστεί απέναντι σε ενδεχόμενες νέες κρίσεις, όσο και ο εξίσου αναγκαίος μετασχηματισμός του κράτους που η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ εν πολλοίς δεν είχε ακόμη θίξει. Μαζί με την ανάγκη να αναπτυχθούν ολόπλευρα τα δημόσια συστήματα υγείας και παιδείας».
Ο Βαρουφάκης
Το εντυπωσιακό είναι ότι στον ΣΥΡΙΖΑ θεωρούν ως υπαίτιο της ήττας του 2019 τον Γιάνη Βαρουφάκη, υπουργό Οικονομικών του πρώτου εξαμήνου της διακυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ το 2015. Η αναφορά του κειμένου στην περίοδο Ιανουάριος – Ιούλιος 2015 είναι εκτενής –αναγνωρίζεται ότι ήταν «υπέρμετρες οι προσδοκίες για βοήθεια από την Κίνα και τη Ρωσία»– αλλά κυρίως επικεντρώνεται στις ευθύνες του κ. Βαρουφάκη, τον οποίο βέβαια είχε διορίσει και στηρίξει πολλαπλώς ο Αλέξης Τσίπρας:
«Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας. Λάθη βεβαίως συλλογικά, αλλά ως προς τα οποία, και σε ό,τι αφορά την πρώτη περίοδο της αρχικής διαπραγμάτευσης, δεν δικαιούμαστε να μην αποδώσουμε ιδιάζουσα ευθύνη στον τότε υπουργό Οικονομικών. Υπό το φως μιας ειδικού τύπου δικής του υπερεπένδυσης στην επικοινωνία έναντι μιας σχολαστικά επεξεργασμένης διαπραγματευτικής τακτικής, φάνηκε τότε σαν να υποτιμούσαμε όλοι μαζί την ανάγκη να οικοδομήσουμε συμμαχίες ή γέφυρες με χώρες που ενδεχομένως θα μπορούσαν, λόγω δικών τους προβλημάτων, να συγκλίνουν με δικά μας αιτούμενα, να ανοίγαμε μέτωπα εκεί που δεν χρειάζονταν, να υπερτιμούσαμε την ισχύ σχετικά αφηρημένων ιδεών ή γενικών θεωρητικών σχημάτων έναντι επεξεργασμένων επιχειρημάτων επί πολύ συγκεκριμένων θεμάτων, υποτιμώντας έτσι την ανάγκη για λεπτομερή τεχνική δουλειά, να μη συνδέουμε απτά τη στρατηγική μας για έναν αμοιβαίως γόνιμο συμβιβασμό με τα τακτικά βήματα της διαπραγμάτευσης και, τελικά, να υποβαθμίζουμε το καθαυτό πολιτικό έργο σε διαπάλη –και κάποτε καβγά– μεταξύ αφηρημένων ιδεών».
Πάντως στο κείμενο υπάρχει και μια αχτίδα ελπίδας: δεν ήταν στρατηγική η ήττα του ’19.
«Μεγάλο μέρος της κοινωνίας φαίνεται να αναγνωρίζει, να εκτιμά και να στηρίζει τη συνολική θετική προσφορά μας. Μια τέτοια στάση καθιστά πασιφανές ότι το ποσοστό που κέρδισε ο ΣΥΡΙΖΑ στις εθνικές εκλογές δεν υπήρξε καθόλου ευκαταφρόνητο: η ήττα του δεν είναι κατά κανένα τρόπο ήττα στρατηγικού χαρακτήρα. Αν μάθουμε από τα σφάλματα, καλύψουμε τις ολιγωρίες και διορθωθούμε, οι επόμενες εκλογές μπορούν να αποβούν νικηφόρες και εμείς σοφότεροι και περισσότερο αποτελεσματικοί».