Η Λέσβος έχασε από την Κολομβία. Το φετινό Νομπέλ Ειρήνης δόθηκε στον πρόεδρό της Χουάν Μανουέλ Σάντος, ο οποίος πιστώνεται με την ιστορική συνθήκη ειρήνευσης που έβαλε τέλος σε έναν εμφύλιο πόλεμο 50 ετών με τους αντάρτες του FARC. Ηταν μια συμβολική «ήττα» των εθελοντών στη Συρία ή των νησιωτών του Αιγαίου που φρόντισαν τους πρόσφυγες. Το μήνυμα που έστειλε η επιτροπή του Νομπέλ ήταν εξόχως πολιτικό και άμεσο καθώς η συμφωνία που επέτυχε ο Σάντος είναι εύθραυστη και χρειάζεται κάθε βοήθεια – ακόμα και σε επίπεδο συμβολισμών, όπως είναι ένα τέτοιο βραβείο.
Μόλις πριν από δύο εβδομάδες, σε μια φορτισμένη συναισθηματικά, ιστορική τελετή, ο Σάντος και ο ηγέτης των Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων της Κολομβίας (FARC) Ροντρίγκο Λοντόνιο –ή Τιμοσένκο όπως είναι το nom de guerre με το οποίο έγινε θρύλος μεταξύ των κολομβιανών ανταρτών– υπέγραψαν τη συνθήκη. Ωστόσο λίγες ημέρες αργότερα και συγκεκριμένα την περασμένη Κυριακή, κλήθηκε ο λαός της Κολομβίας να επικυρώσει την περίπλοκη συμφωνία και την απέρριψε – οριακά μεν (με 50,2%), αλλά καθοριστικά. Ηταν μια ψυχρολουσία για την κυβέρνηση της Μπογκοτά αλλά και για τους αντάρτες. Και βεβαίως για τη διεθνή κοινότητα.
Κατά την επικοινωνία του με τον γραμματέα της επιτροπής και όπως τα μετέφερε ο ίδιος στη νορβηγική τηλεόραση, ο Σάντος δήλωσε «ευγνώμων από τη βράβευση, η οποία είναι ανεκτίμητης σημασίας για την προώθηση της ειρηνευτικής διαδικασίας στη Κολομβία».
Και οι δύο πλευρές έσπευσαν έκτοτε να στηρίξουν τη συμφωνία και να δηλώσουν ότι θα επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Αυτή τη δέσμευση υπενθυμίζει στο σκεπτικό της η επιτροπή του Νομπέλ Ειρήνης. Αν και η απόρριψη από το δημοψήφισμα μπορεί να φέρει μία νέα αναζωπύρωση του εμφυλίου, η επιτροπή του Νομπέλ Ειρήνης κάλεσε ονομαστικά τον Σάντος και τον Τιμοσένκο να σεβαστούν τη συμφωνία και «να μοιραστούν την ευθύνη και να εμπλακούν εποικοδομητικά στις επερχόμενες ειρηνευτικές συνομιλίες».
Για την ώρα η συμφωνία είναι στον αέρα, ωστόσο για τον Σάντος αλλά και για το FARC που δεν βραβεύτηκε, το Νομπέλ είναι ένα ξεκάθαρο μήνυμα υποστήριξης από τη διεθνή κοινότητα, η οποία άλλωστε είχε στηρίξει τη συμφωνία με τους αντάρτες.
Η επιτροπή πιστεύει ότι στο δημοψήφισμα ο λαός της Κολομβίας απέρριψε τις λεπτομέρειες της συμφωνίας και όχι την ειρήνη συνολικά.
Σε ερώτημα των δημοσιογράφων γιατί δεν μοιράστηκαν το βραβείο ο Σάντος με τον Τιμοσένκο, η εκπρόσωπος της επιτροπής είπε ότι ο ρόλος του προέδρου ήταν πολύ σημαντικός, όπως και ότι αν και υπήρξαν και άλλες προσπάθειες στο παρελθόν, ήταν ο Σάντος που «δόθηκε ολοκληρωτικά» στην προσπάθεια. Ωστόσο δεν σχολίασε την παρατήρηση δημοσιογράφου αν θα ήταν δύσκολο να δοθεί το βραβείο (και) στον ηγέτη των ανταρτών.
Η όμηρη των ανταρτών FARC από το 2002 ως το 2008 γαλλοκολομβιανή πολιτικός Ινγκριντ Μπετανκούρ (απελευθερώθηκε όταν υπουργός Αμυνας ήταν ο Σάντος) εξέφρασε και αυτή την άποψη ότι οι μαρξιστές αντάρτες θα έπρεπε να έχουν μοιραστεί το Νομπέλ με τον πρόεδρο.
Σε σχετικά ερώτημα από το γαλλικό τηλεοπτικό δίκτυο I-Tele απάντησε: «Είναι πολύ δύσκολο για εμένα να πω ναι, αλλά πιστεύω πως ναι». Πρόσθεσε ότι «είμαι πολύ, πολύ χαρούμενη» για τη βράβευση του Σάντος και συνέχισε λέγοντας: «Πιστεύω όχι μόνο ότι το αξίζει, αλλά και ότι αυτή είναι μια περίοδος περισυλλογής για την Κολομβία, ελπίδας για ειρήνη. Πολέμησε πρακτικά μόνος για να πετύχει αυτό το αποτέλεσμα, άλλαξε την ιστορία της χώρας, έδωσε στη νέα γενιά της Κολομβίας τη δυνατότητα να γνωρίσει μια διαφορετική χώρα. Είναι μια πολύ σημαντική στιγμή για την Κολομβία».
Ο Τιμοσένκο πάντως έσπευσε να συγχαρεί τον κολομβιανό πρόεδρο για το βραβείο.
Ο Σάντος και ο Τιμοσένκο θεωρούνταν από τα επικρατέστερα ονόματα για το Νομπέλ Ειρήνης για το 2016, αν και πολλοί εκτιμούσαν ότι η ακόμη νωπή απόρριψη της συμφωνίας στο δημοψήφισμα «ψαλίδισε» τις ελπίδες τους. Η επιτροπή είναι όμως απρόβλεπτη: πέρυσι επέλεξε το κουαρτέτο της ειρήνευσης στη Τυνησία σχεδόν χωρίς να το περιμένει κανένας.
Μαζί με τους Κολομβιανούς, ισχυρές πιθανότητες είχαν τα Λευκά Κράνη, μια ομάδα εθελοντών που διασώζει παγιδευμένους στα ερείπια της Συρίας και οι νησιώτες μας στο Αιγαίο για τον τρόπο που αντιμετώπισαν το Προσφυγικό. Μάλιστα τόσο οι ψαράδες της Συκαμιάς όσο και οι περίφημες «γιαγιάδες της Λέσβου», που είχαν απαθανατιστεί να φροντίζουν ένα προσφυγόπουλο, βρέθηκαν τις τελευταίες ημέρες, αλλά ακόμη και την ώρα ανακοίνωσης των βραβείων, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των διεθνών μέσων ενημέρωσης.
Σε μια πρώτη αντίδραση, οι γιαγιάδες είπαν στην εφημερίδα «Εμπρός»: «Δεν πειράζει που δεν το πήραμε εμείς. Η αγάπη του κόσμου μας φτάνει! Αμα έχεις και πολλά δεν ξέρεις τι θα τα κάνεις. Εμάς μας φτάνει η σύνταξη».
Για τις γιαγιάδες και τον ψαρά Στρατή Βαλαμιό, ένα από τα πρόσωπα-σύμβολά της ανοιχτής αγκαλιάς στους δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες που έφτασαν στο νησί του, ήταν μια ημέρα όπως όλες οι άλλες. Ο Βαλσαμιός, προσθέτει το «Εμπρός», είχε ήδη βγει με τη βάρκα του για ψάρεμα και η Αιμιλία Καμβύση είχε βγει για τα ψώνια της ημέρας.
Ποιος είναι ο Χουάν Μανουέλ Σάντος
Πρώην γεράκι που έγινε περιστέρι θεωρείται ο Σάντος, 65 ετών σήμερα, έχει σπουδές στο Χάρβαρντ, καθώς εξάλλου προέρχεται από μία από τις πλουσιότερες οικογένειες της χώρας.
Πριν από δέκα χρόνια, όταν ήταν υπουργός Αμυνας, ήταν πίσω από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές επιτυχίες κατά του FARC. Ηταν ωστόσο αυτός που έδωσε την εντολή για τον βομβαρδισμό στρατοπέδου του FARC στο έδαφος του Ισημερινού, χωρίς να έχει ζητηθεί η άδεια από τη γειτονική χώρα.
Επί των ημερών του απελευθερώθηκε η Μπετανκούρ και τρεις Αμερικανοί. «Μαύρη σελίδα» της θητείας του θεωρείται ακόμη ότι επί των ημερών του ο στρατός σκότωνε αμάχους, αλλά κατέγραφε τους θανάτους σαν θανάτους ανταρτών.
Παραιτήθηκε από το υπουργείο το 2009 για να διεκδικήσει την προεδρική εκλογή του 2010, την οποία κέρδισε με άνεση. Διαδέχτηκε έτσι τον Αλβάρο Ουρίμπε, ο οποίος βρέθηκε τώρα απέναντί του – ήταν επικεφαλής της εκστρατείας για το «όχι» στη συμφωνία ειρήνης.
«Δέχομαι το βραβείο όχι για μένα αλλά εξ ονόματος όλων των Κολομβιανών και ιδίως των εκατομμυρίων θυμάτων του πολέμου», είπε ο Χουάν Μανουέλ Σάντος από το προεδρικό μέγαρο Κάσα δε Ναρίνιο, στην Μπογκοτά. Ο πρόεδρος της Κολομβίας εξέφρασε τις «άπειρες ευχαριστίες του, εκ βάθους καρδίας» για αυτήν την τιμητική διάκριση που του έγινε.
«Κολομβιανοί, αυτό το βραβείο είναι δικό σας. Είναι για τα θύματα και, για να μην υπάρξουν άλλα θύματα, ούτε ένας νεκρός, πρέπει να συμφιλιωθούμε και να ενωθούμε για να ολοκληρώσουμε αυτή τη διαδικασία και να αρχίσουμε να οικοδομούμε μια σταθερή και βιώσιμη ειρήνη. Το βραβείο είναι ένας φόρος τιμής σε όλους εκείνους που συνέβαλαν τα μέγιστα ώστε να φτάσουμε σε αυτήν την πολυαναμενόμενη ειρήνη, στους διαπραγματευτές και των δύο πλευρών καθώς και σε όλους τους ανθρώπους και τους θεσμούς που μας στήριξαν σε αυτήν τη διαδικασία», υπογράμμισε, εμφανώς συγκινημένος ο Σάντος που κρατούσε σφιχτά από το χέρι τη σύζυγό του, Μαρία Κλεμένσια Ροντρίγκες.
«Δέχομαι αυτήν την αναγνώριση με μεγάλη ταπεινότητα, ως εντολή για να συνεχίσω να εργάζομαι ακατάπαυστα για την ειρήνη όλων των Κολομβιανών», πρόσθεσε. «Θα αφιερώσω σε αυτόν τον σκοπό όλες τις προσπάθειές μου, για το υπόλοιπο του βίου μου. Θεού θέλοντος, η ειρήνη είναι κοντά. Η ειρήνη είναι δυνατή», συνέχισε, καταχειροκροτούμενος από τους δημοσιογράφους.
Οπως είπε, τον ξύπνησε πολύ νωρίς ο γιος του, ο Μαρτίν, για να του ανακοινώσει την απόφαση της νορβηγικής επιτροπής. Η ώρα στην Κολομβία ήταν 4 το πρωί…