Δεύτερο δημοψήφισμα; Η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει ακόμη να… χωνέψει τις παρενέργειες του πρώτου. Οσο κι αν ο χρόνος τρέχει και σαρώνει πρόσωπα, καταστάσεις και γεγονότα, εντούτοις η 5η Ιουλίου 2015 είναι τόσο μακριά όσο και κοντά στην ελληνική πραγματικότητα και εξακολουθεί να την καθορίζει.
Κι όμως, τη στιγμή που η πληγή του πρώτου δημοψηφίσματος δεν έχει κλείσει, ο Αλέξης Τσίπρας σκέφτεται να προκαλέσει ένα δεύτερο την προσεχή άνοιξη με αφορμή τη συνταγματική αναθεώρηση. Αυτό τουλάχιστον θέλει μια σειρά από δημοσιεύματα.
Η σκέψη δεν είναι τωρινή, καθώς είχε εκτεθεί προ καιρού από την Ολγα Γεροβασίλη προκαλώντας την έντονη αντίδραση των κομμάτων της αντιπολίτευσης και γνωστών συνταγματολόγων. Ολοι τους υπενθύμιζαν στο Μέγαρο Μαξίμου το άρθρο 110 του Συντάγματος, το οποίο καθιστά απαγορευτική την αναθεώρηση στον παρόντα χρόνο. Πολλοί θύμιζαν ότι το 2011, ο νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, και τότε βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας είχε χαρακτηρίσει, σε άρθρο του, θεσμικά επικίνδυνη τη λύση του δημοψηφίσματος για τη συνταγματική αναθεώρηση.
Ολα αυτά, όμως, φαίνεται πως μπαίνουν στη βάσανο της κυβερνητικής σκέψης. Oπως αναφέρει η Καθημερινή, που τη Δευτέρα πήρε τη σκυτάλη από τη Real News, με βάση τον υφιστάμενο σχεδιασμό του Μεγάρου Μαξίμου, που βεβαίως δεν αποκλείεται να τροποποιηθεί υπό το βάρος των δημοσκοπήσεων της τότε περιόδου, η ατζέντα επί της οποίας θα κληθούν να τοποθετηθούν «συμβουλευτικά», όπως ανέφερε ο κ. Τσίπρας, οι πολίτες θα περιλαμβάνει: α) τη συνταγματική κατοχύρωση του δημόσιου ελέγχου της ενέργειας και των υδάτων, β) τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας και, γ) την καθιέρωση της ισοτιμίας της ψήφου, δηλαδή την υιοθέτηση της απλής αναλογικής – που με βάση τα αποτελέσματα στην πρόσφατη ψηφοφορία στη Βουλή θα ισχύσει από τη μεθεπόμενη εκλογική αναμέτρηση – ως σταθερού εκλογικού συστήματος.
Τι θα γίνει με τον Πρόεδρο
Κατά ορισμένες πηγές, πάντως, η προεδρική εκλογή μπορεί τελικώς να αποσυρθεί από τη θεματολογία του δημοψηφίσματος, καθώς υπό την πίεση της εσωκομματικής τάσης των «53+» του ΣΥΡΙΖΑ, ο κ. Τσίπρας υπαναχώρησε από την αρχική του προσέγγιση ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να εκλέγεται απευθείας από τον λαό.
Σε κάθε περίπτωση, η πλέον κρίσιμη παράμετρος του κυβερνητικού σχεδιασμού είναι η ψήφος για την απλή αναλογική: εάν η συνταγματική της κατοχύρωση αποτελέσει αντικείμενο δημοψηφίσματος, εκ των πραγμάτων η σύγκρουση της προπερασμένης εβδομάδας στη Βουλή θα μεταφερθεί στους πολίτες. Ως γνωστόν, υπέρ της πρότασης νόμου για την απλή αναλογική ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΕΛ, Ενωση Κεντρώων και ΚΚΕ, ενώ «απέναντι» βρέθηκαν η ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι.
Τι λέει η αντιπολίτευση
Πάντως, κατά πόσον τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα νομιμοποιήσουν πιθανό δημοψήφισμα επί του Συντάγματος μένει να αποδειχθεί αφού η κυβέρνηση ανοίξει πλήρως τα χαρτιά της. Υπενθυμίζεται πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει επισημάνει πως η διαδικασία για την αναθεώρηση του Συντάγματος είναι συγκεκριμένη, εμπλέκει αποκλειστικά τη Βουλή και δεν περιλαμβάνει τη μεσολάβηση δημοψηφίσματος. Επίσης, πάγια προσέγγιση της Ν.Δ. είναι πως οι πολίτες θα εκφραστούν και για τα θέματα της συνταγματικής αναθεώρησης μέσω της ψήφου τους στις επόμενες εθνικές εκλογές, καθώς κατά την προεκλογική περίοδο οι θέσεις όλων των κομμάτων θα είναι γνωστές.
Οπως προαναφέρθηκε, οι τελικές αποφάσεις του Μεγάρου Μαξίμου για τη διενέργεια ή μη, αλλά και για το περιεχόμενο του δημοψηφίσματος, θα ληφθούν στις αρχές του νέου έτους, υπό το πρίσμα και των τότε δημοσκοπήσεων. Είναι προφανές και αναγνωρίζεται από συνομιλητές του κ. Τσίπρα πως ο πρωθυπουργός δεν θα οδηγήσει τη χώρα σε δημοψήφισμα για να το χάσει. Ομως, οι ίδιες πηγές σημειώνουν πως από τις τρέχουσες έρευνες της κοινής γνώμης προκύπτει ότι η πλειονότητα της κοινής γνώμης έχει κεντροαριστερό προσανατολισμό, αλλά και ότι αντιμετωπίζει θετικά την απλή αναλογική, οπότε η κυβέρνηση θα έχει σε περίπτωση δημοψηφίσματος με τη συγκεκριμένη ατζέντα συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι της Ν.Δ. Πάντως, το συγκεκριμένο νόμισμα έχει και άλλη όψη. Το ερώτημα που θέτουν έμπειρα στελέχη της αντιπολίτευσης είναι πώς ο ΣΥΡΙΖΑ θα παραμείνει στην κυβέρνηση εάν κεντρικές του επιλογές καταψηφιστούν σε μια δημοψηφισματική διαδικασία, εκτός εάν, όπως αναφέρουν, ο κ. Τσίπρας επιλέξει να χρησιμοποιήσει το δημοψήφισμα ως όχημα για να «αποδράσει» από την εξουσία την επόμενη άνοιξη, ώστε να αποφύγει να καταρτίσει ο ίδιος τον εξαιρετικά δύσκολο προϋπολογισμό του 2018 που προβλέπει την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος της τάξης του 3,5%.
Σε κάθε περίπτωση, είναι σαφές ότι το Μέγαρο Μαξίμου επιχειρεί να «εργαλειοποιήσει» τη συνταγματική αναθεώρηση, όχι μόνον στην κατεύθυνση ενός πολιτικού αντιπερισπασμού από τα μεγάλα προβλήματα της οικονομίας, αλλά και ως όχημα για τη σταθεροποίηση του ΣΥΡΙΖΑ και του ίδιου του κ. Αλ. Τσίπρα ως ενός εκ των δύο βασικών πυλώνων, ενός νέου διπολισμού, με τη Ν.Δ. εκ των πραγμάτων να έχει αναδειχθεί σε αντίπαλον δέος.
Η θέση Πρωθυπουργού
Στη συγκεκριμένη κατεύθυνση κινείται, όπως αναφέρεται, και μια άλλη πρόταση του κ. Τσίπρα, η οποία προβλέπει να κατοχυρωθεί συνταγματικά ότι ο εκάστοτε πρωθυπουργός θα είναι και εν ενεργεία βουλευτής. Εκ πρώτης όψεως, μέσω της προτεινόμενης ρύθμισης παύουν να αποτελούν εναλλακτικές λύσεις κυβερνήσεις τύπου Παπαδήμου, με εξωκοινοβουλευτικό πρωθυπουργό που στηρίζεται από περισσότερα του ενός κόμματα. Ομως, υπάρχει και μια δεύτερη ανάγνωση: κατ’ αυτήν –και με δεδομένο ότι η χώρα φαίνεται να έχει μπει οριστικά σε περίοδο πολυκομματικών κυβερνήσεων– ο αρχηγός του πρώτου κόμματος θα καταλαμβάνει σχεδόν αυτομάτως την πρωθυπουργία. Και τούτο, καθώς, με δεδομένη τη συνταγματική «απαγόρευση» επιλογής ενός εξωκοινοβουλευτικού προσώπου, θα είναι πρακτικά πολύ δύσκολο από τους μικρότερους κυβερνητικούς εταίρους να δεχθούν να μετέχουν σε συμμαχική κυβέρνηση, αλλά να θέτουν παράλληλα ως όρο πως στη θέση του πρωθυπουργού θα τοποθετηθεί άλλος βουλευτής του πρώτου κόμματος και όχι ο επικεφαλής του.