Η απόφαση του ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν να αναγνωρίσει τις αυτοανακηρυχθείσες Λαϊκές Δημοκρατίες του Λουγκάνσκ και Ντονέτσκ και η εντολή του για την ανάπτυξη δυνάμεων του ρωσικού στρατού στις δύο περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας που ελέγχονται από τους φιλορώσους αυτονομιστές, προκάλεσε όπως ήταν επόμενο αναταραχή στις διεθνείς αγορές και νέο ράλι στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, εν αναμονή ακόμη του πλέγματος κυρώσεων με το οποίο θα απαντήσει η Δύση.
Η τιμή του φυσικού αερίου σημείωσε την Τρίτη άλμα 11%, φθάνοντας στα 81 ευρώ/μεγαβατώρα, για να ακολουθήσει η διόρθωση στα 77,5 ευρώ/μεγαβατώρα με άνοδο 6,8%. Την ίδια ώρα το brent κατέγραφε νέο υψηλό επταετίας στα 97,7 δολάρια .
Το συμβόλαιο Απριλίου είχε ήδη «πάρει» 2% τη Δευτέρα, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη ημερήσια άνοδο σε επίπεδο συμβολαίου ενός μήνα από τις 14 Φεβρουαρίου, ενώ στο αμερικανικό αργό WTI, το συμβόλαιο παράδοσης Μαρτίου κέρδιζε 3,66% στα 94,40 δολάρια το βαρέλι.
Και καθώς οι εξελίξεις στο Ουκρανικό «τρέχουν», πληθαίνουν οι προειδοποιήσεις αναλυτών ότι το αργό μπορεί γρήγορα να φθάσει και να ξεπεράσει τα 100 δολ. το βαρέλι.
Και όλα αυτά ενώ αναμένονται οι κυρώσεις της Ευρώπης κατά της Ρωσίας, αλλά και η απάντηση της Μόσχας, με ορατό το ενδεχόμενο διακοπής του ενεργειακού εφοδιασμού χωρών που εξαρτώνται εν πολλοίς από τις προμήθειες ρωσικού αερίου, με πρώτη τη Γερμανία.
Οσο βαριές και είναι όμως οι συνέπειες της κρίσης στην Ουκρανία, το άμεσο αποτύπωμα που θα αφήσουν, δεν θα πλησιάσει καν αυτό από τα «λουκέτα» των οικονομιών εξαιτίας της πανδημίας το 2020, υπογραμμίζουν οι New York Times.
Η Ρωσία, ένα μεγάλο πρατήριο καυσίμων
Σε αντίθεσή όμως με την Κίνα που αποτελεί παγκόσμιο κατασκευαστικό κολοσσό, άρρηκτα συνδεδεμένο με τις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες, η Ρωσία θεωρείται εν γένει -και είναι- μικρός παίκτης στην παγκόσμια οικονομία.
Με τον μισό πληθυσμό και λιγότερες πλουτοπαραγωγικές πηγές, η Ιταλία έχει διπλάσια σε μέγεθος οικονομία, ενώ η Πολωνία εξάγει περισσότερα αγαθά στη ΕΕ από ό,τι η Ρωσία.
«Η Ρωσία είναι απίστευτα ασήμαντη για την παγκόσμια οικονομία, εξαιρουμένων του πετρελαίου και του φυσικού αερίου», σημειώνει ο οικονομολόγος του Harvard -και σύμβουλος του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα – Τζέισον Φέρμαν. «Βασικά είναι ένα μεγάλο πρατήριο καυσίμων», σχολιάζει χαρακτηριστικά.
Ενα κλειστό πρατήριο, βέβαια, μπορεί να αποτελέσει μέγιστο πρόβλημα για όσους εξαρτώνται από αυτό. Σε κάθε περίπτωση οι οικονομικές συνέπειες δεν θα είναι ίδιες για όλους και σε κάποιες χώρες θα είναι πιο έντονες, ενώ σε άλλες ανεπαίσθητες.
Πέρα από τις αυξήσεις των ήδη υψηλών τιμών στην ενέργεια, με την Ευρώπη να προμηθεύεται το 40% των αναγκών της σε φυσικό αέριο και το 25% σε πετρέλαιο από τη Ρωσία, προβληματίζει ιδιαίτερα και η κατάσταση με τις τιμές στα τρόφιμα, οι οποίες ήδη έχουν εκτοξευτεί σε ιστορικό υψηλό δεκαετίας εξαιτίας του χάους στην εφοδιαστική αλυσίδα εν μέσω της πανδημίας.
Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας σιταριού στον κόσμο και μαζί με την Ουκρανία αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα τέταρτο των συνολικών εξαγωγών παγκοσμίως.
Και για κάποιες χώρες, όπως η Τουρκία και η Αίγυπτος, η εξάρτηση είναι πολύ μεγαλύτερη, αφού εκεί βασίζεται πάνω από το 70% των συνολικών εισαγωγών τους
Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία, η οποία βρίσκεται ήδη εν μέσω μίας βαθιάς οικονομικής κρίσης, με πληθωρισμό κοντά στο 50%, μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη με νέα μεγάλη αύξηση των τιμών στα τρόφιμα, τα καύσιμα και το ηλεκτρικό ρεύμα. Και όπως πάντα, το βάρος θα πέσει πάνω στους πιο ευάλωτους.
Με δεδομένο εξάλλου ότι πάνω από 40% των εξαγωγών σιταριού και καλαμποκιού από την Ουκρανία κατευθύνεται στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, εγείρονται ανησυχίες ότι μία νέα εκτόξευση των τιμών μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε κοινωνικές αναταραχές.
Κίνδυνος χιονοστιβάδας
Τα σενάρια για το εύρος και την ένταση των συνεπειών μίας διεύρυνσης της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία ποικίλλουν, όπως και τα αντίμετρα που ετοιμάζονται. Ωστόσο, όπως φάνηκε και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, μικρές αναταράξεις σε μία περιοχή του κόσμου μπορεί να προκαλέσουν μεγάλα προβλήματα σε άλλες πολύ μακρύτερα.
Μεμονωμένες ελλείψεις και αυξήσεις τιμών -είτε μιλάμε για φυσικό αέριο, σιτάρι, αλουμίνιο ή νικέλιο- μπορούν να μετατραπούν σε χιονοστιβάδα για έναν κόσμο που προσπαθεί ακόμη να ανακάμψει από το χτύπημα της πανδημίας.
«Πρέπει να βλέπεις το ευρύτερο πλαίσιο γι αυτό που έρχεται. Εχουμε υψηλό πληθωρισμό, προβληματικές εφοδιαστικές αλυσίδες και αβεβαιότητα για το πώς θα αντιδράσουν οι Κεντρικές Τράπεζες και το πόσο θα επιμείνουν οι αυξήσεις στις τιμές», σημειώνει ο επικεφαλής οικονομολόγος στην EY-Parthenon, Γκρέγκορι Ντάκο.
Ολα αυτά σημαίνουν ότι μία ρωσική εισβολή θα μπορούσε να έχει διπλό αντίκτυπο: από τη μία επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και από την άλλη εκτίναξη των τιμών.
Τους φόβους διατήρησης των πληθωριστικών πιέσεων ενισχύουν οι ελλείψεις βασικών μετάλλων, όπως το παλλάδιο, το αλουμίνιο και το νικέλιο, προκαλώντας νέα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες
Η τιμή του παλάδιου, για παράδειγμα, μετάλλου που χρισημοποιείται σε κινητά τηλέφωνα, συστήματα εξατμίσεων κ.α., έχει εκτιναχθεί τις τελευταίες εβδομάδες εξαιτίας των φόβων ότι η Ρωσία, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας του συγκεκριμένου μετάλλου, θα αποκοπεί από τις διεθνείς αγορές. Κάτι αντίστοιχο έχει γίνει και με την τιμή του νικελίου.
Λιγότερο ευάλωτες οι ΗΠΑ
Αλλα και οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας, που ήδη εξετάζονται από τη Δύση (μη πρόσβαση στο σύστημα διεθνών πληρωμών SWIFT ή/και η απαγόρευση πώλησης προϊόντων που περιέχουν αμερικανικής κατασκευής εξαρτήματα), θα πλήξουν όλους όσοι κάνουν δουλειές με τη Μόσχα.
Σε κάθε περίπτωση οι ΗΠΑ είναι πολύ λιγότερο ευάλωτες από ό,τι η ΕΕ, η οποία είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας.
Ακόμη και οι αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων θα είναι σημαντικά μικρότερες στις ΗΠΑ, δεδομένου ότι η Ευρώπη συνδέεται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό με τη Ρωσία, μέσα από διάφορες οικονομικές συναλλαγές, με πρώτο παράδειγμα αυτές για την προμήθεια φυσικού αερίου.
Επίσης, πετρελαϊκοί κολοσσοί όπως η Shell και η Total έχουν κοινοπραξίες στη Ρωσία και η BP δεσμούς με τη ρωσική Rosneft, ενώ η Airbus προμηθεύεται τιτάνιο από τη Ρωσία. Και όλα αυτά όταν ευρωπαϊκές τράπεζες και ειδικά αυτές σε Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, έχουν δανείσει δισεκατομμύρια δολάρια σε Ρώσους.
Ετσι, αναλόγως με το τι θα συμβεί, οι σημαντικότερες συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία ενδέχεται να γίνουν αισθητές μόνο μακροπρόθεσμα.
Οι κυρώσεις εναντίον της Μόσχας είναι εξάλλου βέβαιο ότι θα ωθήσουν τη Ρωσία σε στενότερη οικονομική συνεργασία με την Κίνα. Πρόσφατες άλλωστε ήταν οι συζητήσεις για την υπογραφή τριακονταετούς συμφωνίας προμήθειας της Κίνας με ρωσικό φυσικό αέριο μέσω νέου αγωγού.
Παράλληλα, η εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο και τα παρεπόμενα προβλήματα που αυτή δημιουργεί, αναζωπυρώνει τη συζήτηση για την ανάγκη διαφοροποίησης των ενεργειακών πηγών – κάτι που τελικά μπορεί να περιθωριοποιήσει περαιτέρω τη Ρωσία ως προς τον ρόλο και την παρουσία της στην παγκόσμια οικονομία.
Μακροπρόθεσμα όλα αυτά θα κάνουν την Ευρώπη να διαφοροποιηθεί (ως προς τις ενεργειακές της πηγές) λέει ο Τζέφρι Σοτ του Peterson Institute for International Economics – κάτι που αναδεικνύει τη σημασία έργων όπως της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδος – Αιγύπτου, για να έλθουμε στα δικά μας.