Στη σκιά των ανησυχιών για νέα μεταναστευτική κρίση στην ανατολική Μεσόγειο, λόγω της κλιμάκωσης του πολέμου στη Μέση Ανατολή, πραγματοποιείται στην Κύπρο η Σύνοδος Κορυφής Μεσογειακών Κρατών-Μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης της (MED9), με τη συμμετοχή και του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
Η ομάδα των MED9 συστάθηκε το 2013 με πρωτοβουλία της Κυπριακής Δημοκρατίας και στόχο την ενίσχυση της φωνής, του ρόλου και της συνεργασίας αρχικά μεταξύ των επτά μεσογειακών κρατών μελών της ΕΕ –Γαλλίας, Ελλάδας, Ισπανίας, Ιταλίας, Μάλτας, Πορτογαλίας και Κύπρου, για να προστεθούν στη συνέχεια η Σλοβενία και η Κροατία το 2021.
Στην ατζέντα της Συνόδου που φιλοξενείται στην Πάφο –της πρώτης συνάντησης κορυφής ηγετών της ΕΕ λίγες μέρες πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της ερχόμενης εβδομάδας (16-18 Οκτωβρίου)– οι περιφερειακές εξελίξεις και η κατάσταση στη Μέση Ανατολή, το Μεταναστευτικό που επανέρχεται στο προσκήνιο με αφορμή τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ, μονομερώς από κράτη-μέλη, αλλά και υπό τον φόβο νέας έξαρσης μεταναστευτικών ροών λόγω Λιβάνου, η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας και η συζήτηση για την έκθεση Ντράγκι, καθώς και οι εξελίξεις στο ουκρανικό μέτωπο, μαζί με τις προτεραιότητες του νέου θεσμικού κύκλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το «παρών» στη MED9 δίνει και ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντάλα, όπως και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, με την οποία ο Πρωθυπουργός είχε κατ’ ιδίαν συνάντηση πριν από την έναρξη των εργασιών της Συνόδου (φωτογραφία κάτω).
Στο τετ α τετ Μητσοτάκη-Φον ντερ Λάιεν συζητήθηκαν οι προτεραιότητες του νέου ευρωπαϊκού θεσμικού κύκλου, με έμφαση στα ζητήματα του μεταναστευτικού και της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ, τα οποία βρίσκονται στην ατζέντα της επικείμενης Συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Ο κ. Μητσοτάκης είχε συνάντηση και με τον βασιλιά Αμπντάλα της Ιορδανίας. Μεταξύ άλλων, ο Πρωθυπουργός εξέφρασε την εκτίμησή του για τον ρόλο της Ιορδανίας στη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή, για τη διευκόλυνση στην παροχή σημαντικής ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα και για τις προσπάθειές της για την εξεύρεση βιώσιμης λύσης στην κρίση. Αντηλλάγησαν ακόμη απόψεις για τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να βοηθήσει η ΕΕ και η Ελλάδα στην αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης στην περιοχή.
Oπως είπε και ο κύπριος κυβερνητικός εκπρόσωπος, Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης, «η συμμετοχή του βασιλιά Αμπντάλα έχει ιδιαίτερη σημασία, ειδικά σε αυτή τη χρονική συγκυρία, καθότι η Ιορδανία μαζί με την Κύπρο, αλλά και άλλα κράτη της περιοχής αποτελούν πυλώνες ασφάλειας και σταθερότητας και η κρίση της περιοχής αντιλαμβάνεστε ότι θα είναι κυρίαρχη στην ατζέντα της».
Η Σύνοδος άρχισε με γεύμα εργασίας στη 13:45 με θέμα συζήτησης τις σχέσεις Ευρωπαϊκής Ενωσης- Ιορδανίας. Οι ηγέτες είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν, αλλά και να ανταλλάξουν απόψεις με τον Βασιλιά και τον πρίγκιπα διάδοχο της Ιορδανίας τρόπους περαιτέρω ενίσχυσης της συνεργασίας Ιορδανίας – ΕΕ.
Στο πρώτο μέρος των εργασιών της Συνόδου θα εξεταστεί η κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο βασιλιάς της Ιορδανίας θα προβεί σε ενδελεχή ενημέρωση των υπολοίπων ηγετών για την υφιστάμενη κατάσταση όπως διαμορφώνεται επί του εδάφους. Μετά την ολοκλήρωση του πρώτου μέρους, ο ιορδανός μονάρχης θα αναχωρήσει από το νησί.
Θα ακολουθήσει το δεύτερο μέρος με καθαρά ευρωπαϊκή ατζέντα η οποία έχει να κάνει και με τα θέματα που θα απασχολήσουν το επόμενο διάστημα την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της.
Από την πλευρά του, ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, αναμένεται να υπογραμμίσει την ανάγκη συντονισμού του ρόλου της Ευρωπαϊκής Ενωσης στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, ενώ όσον αφορά το Μεταναστευτικό, θα επαναλάβει τη σημασία φύλαξης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, αλλά και ενίσχυσης των χωρών πρώτης γραμμής, τη σημασία των επιστροφών και της συνεργασίας με τρίτες χώρες και βέβαια την ανάγκη εφαρμογής του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Ασυλο.
Στο τραπέζι οι απελάσεις
Την ίδια ώρα, στην ΕΕ μιλούν πια ανοικτά για απελάσεις παράνομων μεταναστών (κάτι που τα προηγούμενα χρόνια θεωρείτο ταμπού στα επίσημα ευρωπαϊκά fora).
Οπως μετέδωσε η ανταποκρίτρια του ΑΠΕ-ΜΠΕ, Μαρία Αρώνη, το ζήτημα της απέλασης μεταναστών από την ΕΕ σε χώρες προέλευσης ή διέλευσης (με ό,τι μπορεί αυτό να σημαίνει και για τη χώρα μας) συζητήθηκε την Πέμπτη στο Συμβούλιο Υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ στο Λουξεμβούργο.
Οπως αναφέρθηκε, κατά τη διάρκεια γεύματος εργασίας, οι υπουργοί Εσωτερικών της ΕΕ διερεύνησαν «καινοτόμες λύσεις» για την αποτελεσματική απέλαση των μεταναστών που δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ.
Η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ιλβα Γιόχανσον, στη συνέντευξη Τύπου λίγο μετά την ολοκλήρωση του Συμβουλίου, έσπευσε πάντως να διευκρινίσει πως δεν υπάρχει καμία επίσημη πρόταση για τις επιστροφές, ούτε από την Κομισιόν, ούτε από κάποια χώρα.
«Υπάρχει –είπε– μία εν εξελίξει συζήτηση για το πώς μπορούμε να αυξήσουμε τις επιστροφές». «Είναι μια σημαντική συζήτηση που κάναμε σήμερα κατά τη διάρκεια του γεύματος εργασίας και είναι ένα θέμα που η πρόεδρος Φον ντερ Λάιεν έχει συμπεριλάβει στις κατευθύνσεις της νέας Επιτροπής», ανέφερε η κυρία Γιόχανσον, με τη διευκρίνιση ότι η συζήτηση δεν έχει μπει ακόμα σε λεπτομέρειες.
Σημείωσε ακόμη ότι το νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου που θα τεθεί σε ισχύ στα μέσα του 2026, δεν περιλαμβάνει νομοθετική πρόταση για την αναθεώρηση της οδηγίας των επιστροφών και γι’ αυτό ακριβώς «είναι αναγκαίο η νέα Επιτροπή να πάρει νέες πρωτοβουλίες» στο ζήτημα αυτό.
Ερωτηθείσα για το αμφιλεγόμενο ζήτημα των «κόμβων επιστροφής» σε τρίτες χώρες, η Επίτροπος Γιόχανσον αρνήθηκε να σχολιάσει, λέγοντας ότι δεν αποτελεί πρόταση της Επιτροπής. Σε σχετική ερώτηση, ο γάλλος υπουργός Εσωτερικών Μπρουνό Ρεταγιέ, δήλωσε ότι «δεν αποκλείει καμία λύση εκ των προτέρων».
Σύμφωνα με ένα σχέδιο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής της επόμενης εβδομάδας, οι ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται να ζητήσουν την «επιτάχυνση των επιστροφών από την ΕΕ», καθώς και να εξεταστούν νέοι τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης της παράτυπης μετανάστευσης, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο».
Μεταξύ άλλων θα υπογραμμίζεται η ανάγκη στενότερης συνεργασίας με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης, «μέσω αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων», και θα ζητούν αποτελεσματικό έλεγχο των εξωτερικών χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων της Ενωσης με διάφορα διαθέσιμα μέσα».
Περιπολίες Frontex στα χωρικά ύδατα αφρικανικών κρατών;
Αλλά και στην άλλη πλευρά της Μεσογείου, ο υπουργός Εσωτερικών της Ισπανίας κάλεσε την Πέμπτη τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) να ζητήσει άδεια από αφρικανικά κράτη προκειμένου να εκτελεί περιπολίες στα χωρικά τους ύδατα, σε μια προσπάθεια «να σώσει ζωές» στην επικίνδυνη μεταναστευτική οδό προς τα Κανάρια Νησιά.
Ο ισπανός υπουργός Εσωτερικών Φερνάντο Γκράντε-Μαρλάσκα ανέφερε ότι η Frontex είχε δραστηριοποιηθεί στην Αφρική κατά την προηγούμενη μεταναστευτική κρίση που αντιμετώπισαν τα Κανάρια Νησιά το 2006 και συνεργάζεται με τη Μαδρίτη για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις ροές προς το ισπανικό αρχιπέλαγος.
Καλείται τώρα να ζητήσει άδεια από τη Μαυριτανία, τη Σενεγάλη και την Γκάμπια – χώρες προέλευσης ή διέλευσης μεταναστών που επιδιώκουν να διασχίσουν με επισφαλή σκάφη τον Ατλαντικό για να φθάσουν στην Ευρώπη – ώστε να καταπολεμήσει τα κυκλώματα διακινητών και να περιορίσει τις μεταναστευτικές ροές.
Η Frontex θα μπορούσε να προστατεύσει τα σύνορα της Ευρώπης από την παράτυπη μετανάστευση μόνον εφόσον δραστηριοποιούνταν και έξω από αυτά, τόνισε ο ισπανός υπουργός. «Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να βελτιώσει τη δυνατότητά του να ενεργεί εκτός συνόρων, σε ό,τι αφορά τόσο την επιστροφή (παράτυπων μεταναστών) όσο και τη διαχείριση των συνόρων», είπε στο Συμβούλιο των υπουργών στο Λουξεμβούργο.
Οι μεταναστευτικές ροές από τις βορειοδυτικές ακτές της Αφρικής προς τα Κανάρια Νησιά έχουν αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια, παρότι παραμένουν σε χαμηλότερο επίπεδο συγκριτικά με τον διάπλου της Μεσογείου προς την Ιταλία.
Τα στοιχεία του ισπανικού υπουργείου Εσωτερικών δείχνουν ότι τα Κανάρια Νησιά είχαν δεχθεί 26.758 παράτυπους μετανάστες μέχρι τον Ιούλιο, σε σύγκριση με τους 39.910 που καταγράφηκαν συνολικά το 2023. Το ζήτημα έχει προκαλέσει εντάσεις μεταξύ της Μαδρίτης και των περιφερειακών αρχών στο αρχιπέλαγος των Καναρίων Νήσων, ιδίως σε ό,τι αφορά τη φροντίδα περίπου 5.000 ανήλικων μεταναστών.