H γαλλίδα μικροβιολόγος Εμανουέλ Σαρπεντιέ (αριστερά) και η αμερικανίδα καθηγήτρια Τζένιφερ Ντάουντνα σε πρόσφατη συνάντησή τους στο Οβιέδο της Ισπανίας | REUTERS/Eloy Alonso
Επικαιρότητα

Σε δύο γυναίκες για την επεξεργασία του DNA το Νομπέλ Χημείας

Πώς μπορούμε να διορθώσουμε τα λάθη του γονιδιώματος, να φτιάξουμε σφάλματα στο γενετικό υλικό μας, να το κόψουμε και να το ράψουμε στα μέτρα μας; Σε αυτά τα ερωτήματα απάντησαν η Εμανουέλ Σαρπεντιέ και η Τζένιφερ Ντάουντνα και μοιράστηκαν τη μεγαλύτερη ετήσια διάκριση στο επιστημονικό πεδίο τους
Protagon Team

Την απόφασή της για το Νομπέλ Χημείας για το 2020 ανακοίνωσε η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών σήμερα, Τετάρτη και σύμφωνα με αυτή, το βραβείο μοιράζονται οι Εμανουέλ Σαρπεντιέ (Emmanuelle Charpentier) και Τζένιφερ Ντάουντνα (Jennifer Doudna). Είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία που μοιράζονται το Νομπέλ δύο γυναίκες.

Οι δύο γυναίκες ανακάλυψαν ένα από τα πιο αιχμηρά εργαλεία της γονιδιακής τεχνολογίας: τα γενετικά ψαλίδια CRISPR/Cas9. Χρησιμοποιώντας το γενετικό τους ψαλίδι, οι επιστήμονες μπορούν να αλλάζουν το DNA ζώων, φυτών και μικροοργανισμών με εξαιρετικά υψηλή ακρίβεια.

Τα σκίτσα των Εμανουέλ Σαρπεντιέ (αριστερά) και Τζένιφερ Ντάουντνα  /Nobel Media. Ill. Niklas Elmehed

Η μέθοδός τους βελτιώνει τις υπάρχουσες θεραπείες για τον καρκίνο και άλλες κληρονομούμενες παθήσεις και παράλληλα συμβάλει στη δημιουργία, νέων πιο εξελιγμένων θεραπευτικών μεθόδων.

Η μέθοδος CRISPR/Cas9 αποτελεί ένα μοριακό ψαλίδι που κόβει και ενώνει συγκεκριμένα τμήματα του DNA που είχαν πρόβλημα.

Η μέθοδος CRISPR/Cas9, που ανακαλύφθηκε το 2012, έχει αξιοποιηθεί ευρέως έκτοτε χάρη στην ευκολία και στο χαμηλό κόστος της, αλλά έχει αρκετά προβλήματα. Η πρωτεΐνη Cas9 που χρησιμοποιείται για τον εντοπισμό βλαβών στο DNA μπορεί πολύ καλά να απενεργοποιήσει ένα «ένοχο» γονίδιο, αλλά δεν τα καταφέρνει και τόσο καλά όταν ταυτόχρονα θα πρέπει να προσθέσει και ακόμη ένα επιθυμητό τμήμα DNA.

Οι ερευνητές άλλαξαν την πρωτεΐνη Cas9 και τη συγχώνευσαν με μία άλλη, έτσι ώστε να δρα πιο αποτελεσματικά. Η νέα «υβριδική» πρωτεΐνη που προέκυψε επιτρέπει να προγραμματισθεί εκ των προτέρων με μεγαλύτερη ακρίβεια και ασφάλεια η επιθυμητή τροποποίηση γονιδίων.

Νομπέλ Χημείας

Εως σήμερα έχουν απονεμηθεί 112 Νομπέλ Χημείας, αρχής γενομένης από το 1901. Οκτώ χρονιές δεν έχει δοθεί το βραβείο, κυρίως λόγω των δύο Παγκοσμίων Πολέμων.

Από τα 112 βραβεία έως τώρα, τα 63 έχουν δοθεί σε έναν επιστήμονα, τα 24 έχουν μοιραστεί δύο ερευνητές, ενώ τα υπόλοιπα 25 έχουν μοιραστεί σε τρεις.

Συνολικά το εν λόγω Νομπέλ έχουν πάρει 183 επιστήμονες, εκ των οποίων ένας, ο Φρέντερικ Σάνγκερ, είναι ο μοναδικός που το έχει πάρει δύο φορές (το 1958 και το 1980).

Ο νεότερος νομπελίστας Χημείας ήταν 35 ετών (Φρεντερίκ Ζολιό, το 1935, μαζί με τη γυναίκα του Ιρέν Ζολιό-Κιουρί) και ο γηραιότερος 97 ετών (Τζον Γκούντιναφ, το 2019, ο οποίος κατέχει και το ρεκόρ προχωρημένης ηλικίας για όλες τις κατηγορίες Νομπέλ).

Το Νομπέλ Χημείας έχει δοθεί σε επτά γυναίκες μέχρι σήμερα. Δύο από αυτές ανήκουν στην ίδια οικογένεια… Οι Κιουρί έκαναν τα Νομπέλ να μοιάζουν οικογενειακή υπόθεση.

Οχι μόνο το ζεύγος Πιέρ και Μαρί Κιουρί μοιράστηκαν το Νομπέλ Φυσικής το 1903, αλλά η Μαρί Κιουρί πήρε μόνη της το Νομπέλ Χημείας το 1911.

Η μεγαλύτερη κόρη τους, Ιρέν Ζολιό-Κιουρί, πήρε το Νομπέλ Χημείας το 1935, μαζί με τον σύζυγό της Φρεντερίκ Ζολιό. Αλλά και η μικρότερη κόρη, Εβα Κιουρί, παρέλαβε το Νομπέλ Ειρήνης εκ μέρους της Unicef το 1965.