Με 57 ψήφους υπέρ έναντι 23 κατά, η πολωνική Γερουσία ενέκρινε τη νύχτα της Τετάρτης προς Πέμπτη, χωρίς καμιά τροποποίηση, το αμφιλεγόμενο σχέδιο νόμου για το Ολοκαύτωμα και την ποινικοποίηση αναφορών που μπορεί να προσβάλλουν την Πολωνία σχετικά με το ρόλο της στην εξόντωση των Πολωνών Εβραίων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το νομοσχέδιο κατατέθηκε τον περασμένο Αύγουστο, με βασικό επιχείρημα της κυβέρνησης την ανάγκη προστασίας της διεθνούς εικόνας της χώρας. Για να γίνει νόμος του πολωνικού κράτους απομένει μόνο η υπογραφή του από τον πολωνό πρόεδρο Αντρέι Ντούντα.
Ο νόμος θα προβλέπει ποινή φυλάκισης για όποιον τολμά να αναφέρεται σε «πολωνικά στρατόπεδα συγκέντρωσης», ενώ ως ποινικό αδίκημα που επισύρει ποινή φυλάκισης έως και τρία χρόνια, θα αντιμετωπίζεται οποιαδήποτε αναφορά που εμπλέκει την Πολωνία ή του Πολωνούς σε εγκλήματα των Ναζί. Παράλληλα, ποινικοποιεί την άρνηση του ρόλου της Ουκρανίας στη σφαγή των Πολωνών που διαπράχθηκε το διάστημα 1943-1944 στο Βόλιν.
Οργισμένη ήταν η αντίδραση του Ισραήλ για την έγκριση του νομοσχεδίου. Η Βαρσοβία επιχειρεί να«ξαναγράψει την Ιστορία», παρατήρησε φανερά ενοχλημένος ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, υπογραμμίζοντας ότι »κανείς δεν μπορεί να αρνείται το Ολοκαύτωμα», ενώ το ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε τον επιτετραμμένο της πολωνικής πρεσβείας στο Τελ Αβίβ για να του επιδώσει διαμαρτυρία.
Σε ασυνήθιστα αυστηρό τόνο ήρθε και το μήνυμα της Ουάσινγκτον προς τη συντηρητική πολωνική κυβέρνηση.
Σε ανακοίνωσή του την Τετάρτη, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ξεκαθάρισε ότι ο πολωνικός νόμος θα έχει συνέπειες. Είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν «επιπτώσεις για τα συμφέροντα και τις στρατηγικές σχέσεις της Πολωνίας, συμπεριλαμβανομένων αυτών με τις ΗΠΑ και με το Ισραήλ», αναφερόταν συγκεκριμένα στην ανακοίνωση που υπογράφεται από την εκπρόσωπο του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών Χέδερ Νάουερτ. Στο πλαίσιο αυτό η Ουάσινγκτον κάλεσε την Βαρσοβία «να επανεξετάσει» τη θέση της αναφορικά με το κείμενο του νομοσχεδίου.
Η πολωνική κυβέρνηση έμεινε ωστόσο σταθερή τη θέση της. Σε παρέμβασή του στη συζήτηση στη Γερουσία πριν από την ψήφιση του νομοσχεδίου, ο πολωνός υπουργός Δικαιοσύνης Πάτρικ Γιάκι απέδωσε εν μέρει την οργισμένη αντίδραση της ισραηλινής κυβέρνησης σε εσωτερικά πολιτικά προβλήματα στο Ισραήλ.
Στο Ισραήλ, η Κνέσετ (το ισραηλινό κοινοβούλιο) ενέκρινε με 61 ψήφους σε σύνολο 120, σχέδιο νόμου το οποίο προβλέπει ότι θα επιβάλλεται ποινή φυλάκισης πέντε ετών σε όποιον «μειώνει ή αρνείται τον ρόλο εκείνων που βοήθησαν τους ναζί στα εγκλήματα που διέπραξαν εναντίον των Εβραίων». Ο Ιτζίκ Σμούλι (Σιωνιστική Ένωση), εκ των εισηγητών του κειμένου, κατέστησε σαφές ότι κατέθεσε το νομοσχέδιο ως αντίδραση στο πολωνικό νομοσχέδιο.
Στη Βαρσοβία εν τω μεταξύ, περίπου εκατό καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι και πολιτικοί, ανάμεσά τους η σκηνοθέτης Ανιέσκα Χόλαντ, ο πρώην πρόεδρος Αλεξάντερ Κβασνιέφσκι και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι, υπέγραψαν ανοικτή επιστολή με την οποία ζητούσαν να γίνουν αλλαγές στο κείμενο του νομοσχεδίου και να απαλειφθεί η ποινικοποίηση των εκφράσεων – αναφορών που μπορεί να προσβάλλουν την Πολωνία.
Σε δική της ανοικτή επιστολή, μία ομάδα Πολωνοεβραίων επισημαίνει τον κίνδυνο να μετατραπεί ο επίμαχος νόμος σε αυτόματη ποινική δίωξη «όσων λένε την αλήθεια για τους καταδότες και τους πολωνούς πολίτες που δολοφόνησαν εβραίους γείτονές τους». «Όχι μόνο περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης», υπογραμμίζουν, αλλά «οδηγεί στην παραχάραξη της Ιστορίας».
Αξίζει να σημειωθεί ότι την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η κατεχόμενη Πολωνία ήταν η μόνη χώρα όπου οι Ναζί είχαν ορίσει με διάταγμα πως η χορήγηση οποιουδήποτε είδους βοήθειας στους Εβραίους επέσυρε τη θανατική ποινή.
Το σίγουρο είναι πως ο νόμος θα λειτουργήσει αποτρεπτικά για δημοσιογράφους και ιστορικούς που θα θελήσουν να αναφερθούν στα γεγονότα της εξολόθρευσης των Πολωνοεβραίων.
Πρώτος από όλους, ο πολωνικής καταγωγής αμερικανός καθηγητής Γιαν Γκρος που έγινε διεθνώς γνωστός με τα βιβλία του «Γείτονες» και «Φόβος» στα οποία περιγράφει τη σφαγή 1.600 Εβραίων το 1941 από πολωνούς χωρικούς σε μια μικρή πόλη της ανατολικής Πολωνίας και, στο δεύτερο βιβλίο του, το πογκρόμ το 1946 εναντίον των Εβραίων που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα.
Ο αμερικανός ιστορικός ενόχλησε ιδιαίτερα εθνικιστικού κύκλους στην Πολωνία -και όχι μόνο- όταν με μία σειρά από ντοκουμέντα και στοιχεία, κατέδειξε ότι στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Πολωνοί σκότωσαν περισσότερους Εβραίους από όσους οι Γερμανοί.
«Η πολωνική εθνοφυλακή, ομάδες πυροσβεστών, αλλά και απλοί πολωνοί πολίτες σκοτώσαν Εβραίους, οι οποίοι προσπαθούσαν να διαφύγουν από τα γκέτο όταν οι Γερμανοί μάζευαν τους Εβραίους για να τους στείλουν σε στρατόπεδα θανάτου(…) Από τους 200.000-250.000 Εβραίους που επέζησαν από την καταστροφή των γκετο, πολλοί σκοτώθηκαν από Πολωνούς, γι’ αυτό και τελικά μόνο 40.000 επέζησαν», υποστηρίζει μεταξύ άλλων ο Γκρος.
Κάποιοι στην Πολωνία, είχε δηλώσει πριν από περίπου δύο χρόνια, «παθιάζονται να κάνουν την Ιστορία πατριωτικό καθήκον» και αυτό καθώς «οι περισσότεροι Πολωνοί δεν γνωρίζουν την ιστορία της πατρίδας τους και νομίζουν ότι οι Πολωνοί στον πόλεμο υπέφεραν όσο και οι Εβραίοι».