Το ημερολόγιο έγραφε 24 Μαρτίου 2016 όταν η είδηση που ποτέ δεν ήθελαν να ακούσουν όσοι τον είδαν έστω μια φορά με την μπάλα στα πόδια, ή όσοι, απλώς, είχαν κοινωνήσει το κήρυγμά του για το ποδόσφαιρο, διαδόθηκε σαν αστραπή απ’ άκρη σ’ άκρη της Γης: λίγο πριν κλείσει τα 69 ο Γιόχαν Κρόιφ είχε χάσει τη μάχη με τον καρκίνο.
Μερικές μέρες αργότερα, το βράδυ της 2ας Απριλίου, επ’ ευκαιρία του ισπανικού «clásico», το «Καμπ Νου» των 100.000 θεατών γέμισε ασφυκτικά για να βροντοφωνάξει «Gràcies Johan», το πιο μεγάλο «ευχαριστώ» που το ποδόσφαιρο έχει πει σε άνθρωπο. Το ματς που θα ακολουθούσε, έγινε το κορυφαίο ντέρμπι της Ευρώπης χάρη στον σπουδαίο Ολλανδό. Η Μπαρτσελόνα του οφείλει την ευτυχία της, την είσοδό της στο σαλόνι των κορυφαίων συλλόγων του Κόσμου, το στιλ παιχνιδιού της που όλοι θαύμασαν, ζήλεψαν και προσπαθούν, ακόμη, να αντιγράψουν.
Ο Κρόιφ χάραξε τη μεγαλειώδη πορεία της -πρώτα ως παίκτης και κατόπιν ως προπονητής- σε βάθος τεσσάρων δεκαετιών. Τον Οκτώβριο του 1973, που τον συνάντησε, ο καταλανικός σύλλογος μετρούσε 42 τρόπαια σε 71 χρόνια. Υστερα, μέχρι τον θάνατο του αναμορφωτή του, κατέκτησε 42 σε 27. Αλλά δεν είναι μόνον η Μπαρτσελόνα, που ευεργετήθηκε από τον Κρόιφ. Ο Φλορεντίνο Πέρεθ, ηγέτης της μεγάλης της αντιπάλου, Ρεάλ Μαδρίτης, το εξέφρασε πολύ γενναιόδωρα: «Πάντα λέω πως υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι δεν θα έπρεπε να πεθάνουν ποτέ. Ενας από αυτούς είναι ο Γιόχαν Κρόιφ. Γεννήθηκε την ίδια χρονιά με μένα. Κάποιοι λένε πως άλλαξε την ιστορία της Μπαρτσελόνα. Αλλά πιστεύω πως άλλαξε την ιστορία του ποδοσφαίρου. Οχι μόνο του ισπανικού, αλλά του παγκόσμιου».
Η φιλοσοφία του, που είχε ως αφετηρία το «total football» του Ρίνους Μίχελς, είναι η αθάνατη κληρονομιά του στο σπορ, το οποίο ελάχιστοι επηρέασαν όσο εκείνος. Μερικές από τις «ατάκες» του συνοψίζουν τις επαναστατικές του ιδέες:
– «Το να παίξεις ποδόσφαιρο, είναι πολύ απλό. Αλλά το να παίξεις απλό ποδόσφαιρο, είναι το δυσκολότερο πράγμα που υπάρχει».
– «Το ποδόσφαιρο είναι ένα παιχνίδι χρόνου και χώρου».
– «Συνήθως, η διαφορά μεταξύ σωστού και λάθους δεν είναι μεγαλύτερη από πέντε μέτρα».
– «Οσα γκολ κι αν σου βάλουν, αν πετύχεις ένα παραπάνω, θα νικήσεις. Τόσο απλά».
– «Να βγείτε στο γήπεδο και να το διασκεδάσετε. Προτιμώ να νικήσω 5-4, παρά με 1-0».
– «Κάθε παίκτης πρέπει να μπορεί να αγωνιστεί σε όλες τις θέσεις της ενδεκάδας. Γι’ αυτό, το αριστερό εξτρέμ δεν επιτρέπεται να κοιμάται όταν μιλάω για το δεξί μπακ».
Σε μια εποχή που το νούμερο ένα ζητούμενο στα γήπεδα ήταν η αθλητικότητα και η δύναμη, ο Κρόιφ μίλησε για το μυαλό. Ακόμη και πριν γίνει προπονητής (1985), ως παίκτης ήταν ένας «σκακιστής» του ποδοσφαίρου. Διάβαζε το παιχνίδι και μπορούσε να προβλέψει την επόμενη ή τη μεθεπόμενη κίνηση. Χωρίς, βεβαίως, να υστερεί στα πόδια. Η επιτάχυνσή του ήταν τέτοια, που εξέθετε τους αντιπάλους του. Ο Μίχελς έλεγε οτι το μαρκάρισμά του μοιάζει με προσπάθεια να πιάσεις τον αέρα. Οσο για την ντρίμπλα του, ρωτήστε τον Γιάν Ολσον, το πιο… διάσημο θύμα της στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1974. Εκείνη η στροφή των 180 μοιρών που έκανε για να τον περάσει -και η αντίδραση του παλαίμαχου σουηδού αμυντικού, που σκόρπισε γέλιο στην εξέδρα- είναι ένα από τα highligts του μεγάλου αρτίστα των γηπέδων που σώζονται μέχρι σήμερα.
Σε ποια θέση έπαιζε; Ελα ντε… Σέντερ-φορ, υποτίθεται. Αλλά θα τον έβλεπες και ως εξτρέμ, ή «δεκάρι». Οπου τον πήγαινε το αλάνθαστο ένστικτό του. Οταν οι αριθμοί στις φανέλες ήταν από το 1 έως το 11, φορούσε το 9. Αλλά το αγαπημένο του ήταν το 14. Είχε εξηγήσει ο ίδιος το γιατί: «Στην Ντάνι, τη σύζυγό μου, χρωστώ τα πάντα. Παντρευτήκαμε τη δεύτερη μέρα του δωδέκατου μήνα. Και δύο συν δώδεκα, μας κάνουν δεκατέσσερα».
Επαιξε μπάλα από το 1964 έως το 1984. Από τα 17 μέχρι τα 37. Στα 26 του, προτού πάει στη Βαρκελώνη, είχε, ήδη, κατακτήσει τα πάντα με τον Αγιαξ: τρία Κύπελλα Πρωταθλητριών, πέντε Πρωταθλήματα, τέσσερα Κύπελλα Ολλανδίας, ένα ευρωπαϊκό Σούπερ Καπ και ένα Διηπειρωτικό Κύπελλο.
Η μπάλα, η Ντάνι και το τσιγάρο. Αυτά ήταν τα τρία αγιάτρευτα πάθη στη ζωή του. Κάπνιζε ακόμη και ως ποδοσφαιριστής -Camel άφιλτρο-, στα αποδυτήρια, στο πούλμαν της ομάδας, ή στη φυσούνα που βγάζει στον αγωνιστικό χώρο. Οι προπονητές του έκαναν «τα στραβά μάτια». Τι να πεις στον Κρόιφ, που έτρεχε στο γήπεδο σαν ελάφι; Ο ίδιος, όμως, το πλήρωσε ακριβά. Το 1991 χρειάστηκε να υποβληθεί σε εγχείρηση ανοικτής καρδιάς. Τη γλίτωσε. Τρόμαξε -ο πατέρας του είχε πεθάνει πολύ νέος από έμφραγμα- και το έριξε στα γλειφιτζούρια. Αλλά 25 χρόνια αργότερα τον σκότωσε ο καρκίνος του πνεύμονα.
Καθώς προετοιμάζει την Εθνική μας ομάδα για το αυριανό παιχνίδι της στην Ισπανία (το πρώτο της στα προκριματικά του επόμενου Παγκοσμίου Κυπέλλου), ο ολλανδός προπονητής, Τζον φαν’τ Σχιπ, που είχε την τύχη να δουλέψει με τον Κρόιφ, πόσταρε στον λογαριασμό του στο Instagram (johnvantschip) μια φωτογραφία τους, στην οποία εικονίζεται και ο φαν Μπάστεν. «Το είδωλό μας, η έμπνευσή μας», έγραψε στη λεζάντα. Αυτό ήταν ο «Ιπτάμενος Ολλανδός» για όλους όσοι, κάποτε, ανέπνευσαν τον ίδιο αέρα μαζί του.