Το βραβευμένο ντοκιμαντέρ της Stephanie Valloatto, που έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ των Καννών το 2015, είναι μια συγκλονιστική μαρτυρία για τον κόσμο μας. Για το τι συμβαίνει σε εντελώς διαφορετικές χώρες, μέσα από τη διεισδυτική ματιά των σκιτσογράφων, που με όπλο ένα μολύβι και το χιούμορ τους υπερασπίζονται τη δημοκρατία και την ελευθερία της έκφρασης.
Το CineDoc -με αφορμή τον ένα χρόνο από την αιματηρή επίθεση στο Charlie Hebdo- πρόβαλε το «Cartoonists-Foot Soldiers of Democracy» στο Γαλλικό Ινστιτούτο και αμέσως μετά ακολούθησε συζήτηση με γνωστούς έλληνες σκιτσογράφους και θέμα «Η πολιτική γελοιογραφία στην Ελλάδα».
Η σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ ακολουθεί τον διάσημο γάλλο σκιτσογράφο Plantu της εφημερίδας Le Monde, καθώς διασχίζει τον κόσμο για να συναντήσει 12 κορυφαίους πολιτικούς σκιτσογράφους που προέρχονται από εντελώς διαφορετικές χώρες: Γαλλία, Τυνησία, Ρωσία, Αμερική, Μπουρκίνα Φάσο, Κίνα, Αλγερία, Ακτή Ελεφαντοστού, Δανία, Βενεζουέλα, Ισραήλ και Παλαιστίνη.
Οι πολιτικές συνθήκες, όπως και οι συνθήκες εργασίας διαφέρουν από χώρα σε χώρα αλλά όλοι έχουν κάτι κοινό μεταξύ τους: ευφυΐα, οξυδέρκεια, χιούμορ και την ικανότητα να εκφράζουν κάτι με ένα σκίτσο, που άλλοι δεν μπορούν να πουν με λόγια. Ακόμα και οι πιο ισχυροί άνθρωποι μπορούν να νιώσουν αδύναμοι μπροστά σε ένα δυνατό σκίτσο.
Να γνωρίσουμε τους πρωταγωνιστές του ντοκιμαντέρ. Πρώτα τον Plantu, που έκανε αυτό το ταξίδι και τους συναδέλφους του που συνάντησε σε όλο τον κόσμο.
Plantu: Για περισσότερα από 40 χρόνια δημοσιεύει τις πολιτικές γελοιογραφίες του στο πρωτοσέλιδο της Le Monde. Ιδρυτής της εταιρείας Cartooning for Peace.
Ο αγώνας του: Να ρίξει φως στο σκοτάδι.
Slim: O πρώτος Αλγερινός σκιτσογράφος που τόλμησε να ασχοληθεί με τον πρόεδρο Τσαντλί το 1984. Την ημέρα της δημοσίευσης, 80.000 αντίτυπα πολτοποιήθηκαν. Το 1992, η εκλογική νίκη των φονταμενταλιστών έδωσε στον Slim άφθονο υλικό για τα σκίτσα του. Η δολοφονία του προέδρου Boudiaf, όμως, τον οδήγησε στην εξορία, στο Μαρόκο, από όπου συνεχίζει να αποτελεί αγκάθι για τους φονταμενταλιστές.
Ο αγώνας του: Ενάντια στον εξτρεμισμό, υπέρ της ελευθερίας.
Willis from Tunis: Willis είναι το όνομα της διάσημης γάτας της Nadia Khiari, που έγινε το σύμβολο της τυνησιακής επανάστασης. Δημοσιεύει τις γελοιογραφίες της αποκλειστικά στο Διαδίκτυο. Η σελίδα της στο Facebook έχει πάνω από 30.000 followers.
Ο αγώνας της: Ενάντια στους φονταμενταλιστές και τους πολιτικούς που κατέστειλαν την επανάσταση, στους εχθρούς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας της έκφρασης, σε όσους αντιμάχονται τα δικαιώματα των γυναικών.
Danziger: Eνας έξυπνος αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών και γλωσσολόγος κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ. Οι γελοιογραφίες του πρωτοδημοσιεύθηκαν από το συνδικάτο των New York Times που κάλυπτε περισσότερες από εκατό δημοσιεύσεις. Πίσω από τα κινούμενα σχέδιά του είναι ένας άνθρωπος γεμάτος χιούμορ.
Ο αγώνας του: Ο Τζορτζ Μπους, η οικονομική λογοκρισία και η βαρβαρότητα του πολέμου σε μέρη όπως το Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Glez: Μισός Γάλλος, μισός Μπουρκίνος. Εκδότης του πρώτου σατιρικού περιοδικού της Αφρικής, Le Journal du Jeudi. Στην Αφρική, όπου το 60% του πληθυσμού είναι αναλφάβητοι, πιστεύει ότι οι γελοιογραφίες παίζουν ακόμα μεγαλύτερο ρόλο από οπουδήποτε αλλού. Στην πρώτη σελίδα του Le Journal du Jeudi, ο Glez απεικονίζει συχνά τον Προέδρο Μπλεζ Κομπαορέ, σε γελοιογραφίες που είναι αναγνωρίσιμες από το πληθυσμό.
Ο αγώνας του: Ενάντια στην κατάχρηση της εξουσίας από την κυβέρνηση.
Boligan: Γεννήθηκε στην Κούβα, μετανάστευσε στο Μεξικό, όπου έμαθε ότι πάντα πρέπει να αποφεύγει τρία συγκεκριμένα θέματα: τον πρόεδρο, τον στρατό και την Παναγία της Γουαδελούπης. Αυτά τα τρία θέματα πήγαν κατευθείαν στην κορυφή της ατζέντας του και, από τότε, τα χρησιμοποιεί στα σκίτσα του κάθε μέρα. Σήμερα, αντιμετωπίζει, επίσης, στα σκίτσα του τα καρτέλ των ναρκωτικών που ευθύνονται για 15.000 θανάτους τον χρόνο στο Μεξικό.
Ο αγώνας του: Ο πρόεδρος, ο στρατός, η Παναγία της Γουαδελούπης, τα καρτέλ των ναρκωτικών.
Pi San: Μέσω των σκίτσων του για ενήλικες, που προβάλλονται μόνο στο διαδίκτυο, προσπαθεί να καταγγείλει αδικίες στη σύγχρονη Κίνα, ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να διατηρήσει αυτό που αυτός αποκαλεί «εσωτερική ελευθερία» του ενάντια στο πρόσωπο της καθημερινής λογοκρισίας και αυτολογοκρισίας.
Ο αγώνας του: Οι καθημερινές αδικίες στην Κίνα, η λογοκρισία, η κατήχηση στα σχολεία, ο πολιτικός αυταρχισμός, η «εσωτερική ελευθερία» του.
Zohoré: Σκιτσογράφος και ιδρυτής του περιοδικού Gbich. Για τον Zohoré, το σχέδιο είναι ένα καθήκον που επιβάλλει στον εαυτό του, όταν τα εκτελεστικά αποσπάσματα και ο εμφύλιος πόλεμος μαίνονται, ώστε να δώσει μια άλλη οπτική γωνία και να φτιάξει τη διάθεση των συνανθρώπων του.
Ο αγώνας του: Nα ζωγραφίζει σκίτσα σε μια χώρα όπου το 60% του πληθυσμού είναι αναλφάβητο.
Zlatkovsky: Ο πιο γνωστός σκιτσογράφος της Ρωσίας, με εκατοντάδες διεθνή βραβεία και δημιουργός επικών τοιχογραφιών. Είναι ο μόνος που τολμά να καταπιαστεί με τον Πούτιν. Οπως και στις μέρες του Μπρέζνιεφ, έτσι και τώρα του έχει απαγορευθεί να δημοσιεύει τη δουλειά του. Για να τα βγάλει πέρα, έχει εργαστεί ακόμη και ως παράνομος ταξιτζής την νύχτα.
Ο αγώνας του: Οι μεγάλες έννοιες της ελευθερίας και της Δημοκρατίας.
Kichka: Ενας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της πολιτικής γελοιογραφίας στο Ισραήλ. Είναι της δεύτερης γενιάς μετά το Ολοκαύτωμα. Είναι πεπεισμένος ότι οι σκιτσογράφοι έχουν έναν κοινό στόχο: να τα λένε ωμά. Είναι καλός φίλος με τον παλαιστίνιο συνάδελφό του, τον Boukhari.
Ο αγώνας του: Ο Αριέλ Σαρόν, η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ) και η Χαμάς.
Rayma: Σκιτσογράφος για το El Universal, απειλείται τακτικά εξαιτίας των σατιρικών απεικονίσεων του καθεστώτος. Ταξιδεύει πάντα με προσοχή για την αποφυγή περιττών κινδύνων. Οταν το νέο Σύνταγμα απαγόρευσε απεικονίσεις του προσώπου του προέδρου της Δημοκρατίας, ζωγράφισε μια μπανάνα που φοράει ένα στέμμα, το οποίο αναγνωρίστηκε αμέσως από το σύνολο της χώρας ως ο Τσάβες. Για την Rayma, ο νέος πρόεδρος Μαδούρο δεν αλλάζει τίποτα. Ο αγώνας συνεχίζεται.
Ο αγώνας της: Κατά του καθεστώτος στη χώρα της.
Αυτό όμως που δίνει λίγο την αίσθηση που σου δημιουργεί το ντοκιμαντέρ για τους σκιτσογράφους ανά τον κόσμο, είναι ένα απόσπασμα από την ταινία.
Μια σειρά από τυραννίες, είτε στο όνομα της θρησκείας, είτε στο όνομα της επανάστασης, είτε της Αριστεράς… πρωταγωνιστούν μαζί με τους σκιτσογράφους που μας γνωρίζουν τα προβλήματα, την έλλειψη ελευθερίας και πολλές φορές το ρίσκο που παίρνουν για να διακωμωδήσουν τις πάσης φύσεως εξουσίες.
Μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ ακολούθησε συζήτηση του κοινού με πέντε γνωστούς σκιτσογράφους και θέμα «Η πολιτική γελοιογραφία στην Ελλάδα». Ηταν εκεί ο Στάθης Σταυρόπουλος (Real News), ο Ανδρέας Πετρουλάκης (Καθημερινή), ο Σπύρος Ορνεράκης, ο Αντώνης Νικολόπουλος (Soloup, Το Ποντίκι) και ο Μιχάλης Κουντούρης (Εφημερίδα των Συντακτών). Μετά από όσα είχαμε δει στο ντοκιμαντέρ, από χώρες που οι συνάδελφοί τους ρισκάρουν την ίδια τους τη ζωή, η συζήτηση εστίασε σε ένα θέμα που μας απασχολεί συχνά: αν πρέπει να υπάρχουν όρια στη σάτιρα. Η συνισταμένη μετά τη συζήτηση ήταν ότι όρια δεν έχει μόνο ο φασισμός. Ορια υπάρχουν αλλά δεν τα βάζουν τρίτοι, τα βάζει ο πολιτισμός και η αισθητική κάθε δημιουργού.
Η ταινία «Cartoonists-Foot Soldiers of Democracy» επαναπροβάλλεται την Κυριακή 24 Ιανουαρίου, στις 17.00, στον κινηματογράφο Δαναός. Είναι σαν να έχετε πάει ταξίδι σε 12 χώρες.