Αποκαλύψεις που ενεργοποίησαν τα ανακλαστικά του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, του οργάνου της διοίκησης που είναι αρμόδιο για την άτεγκτη εφαρμογή των αμερικανικών κυρώσεων εις βάρος άλλων χωρών και φυσικών προσώπων, έκανε ο ιστότοπος Politico, βασισμένος σε καταγγελίες της ιρανικής αντιπολίτευσης (WikiIran) και σε «πλήθος εγγράφων» που «αφορούν συμβάσεις» και «πιστοποιούν τραπεζικές συναλλαγές».
Η είδηση που προκύπτει και έχει ευρύτερο ενδιαφέρον αφορά έναν τούρκο επιχειρηματία ονόματι Σκιτκί Αγιάν, φίλο του Ερντογάν, ο οποίος έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο σε πετρελαϊκά τουρκοϊρανικά deals και μέχρι πρότινος ήταν στο απυρόβλητο, σε αντίθεση με άλλους εμπλεκομένους στην υπόθεση. Τελικώς, την περασμένη Πέμπτη και αφότου δημοσιοποιήθηκε το ρεπορτάζ, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις και στον Αγιάν και στην εταιρεία του.
Γιατί καθυστέρησαν τόσο οι Αμερικανοί να τιμωρήσουν τον Αγιάν, αν και γνώριζαν τις επιλήψιμες επαφές του; Διότι «σύμφωνα με Δυτικούς διπλωμάτες» ήξεραν τη σχέση του με τον τούρκο πρόεδρο τον οποίο ήθελαν να προφυλάξουν επειδή «είναι βασικός σύμμαχος των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και πέρα από αυτή». Το ρεπορτάζ, όμως, δεν τους έδωσε άλλα περιθώρια χρόνου.
Το deal της Βηρυτού
Ο Αγιάν, λοιπόν, ως έμπιστος του Ερντογάν και συμμετέχοντας σε τουρκική αντιπροσωπεία, συναντήθηκε με ιρανούς αξιωματούχους τον Μάρτιο του 2021, στη Βηρυτό. Μυστικά, βέβαια, και με σκοπό τις μπίζνες «στο λαθρεμπόριο ιρανικού πετρελαίου». Το Politico έγραψε ότι ο στόχος ήταν διπλός: η πώληση του πετρελαίου «σε αγοραστές από την Κίνα και τη Ρωσία», αλλά και «η συγκέντρωση κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση της ιρανικής τρομοκρατίας» – αυτή την τελευταία εκτίμηση ο ιστότοπος την απέδωσε επίσης σε «Δυτικούς διπλωμάτες».
Επειτα από τις τελευταίες εξελέξεις, «ούτε το γραφείο του Αγιάν ούτε το γραφείο του Ερντογάν απάντησαν σε πολλαπλά αιτήματά μας για κάποιον σχολιασμό» σημείωσε το Politico. Και σχολίασε: «Η υπόθεση δείχνει την περίπλοκη δυναμική που αναπτύχθηκε μεταξύ του Ιράν και της Τουρκίας» επί τη βάσει «του μοναδικού και σημαντικού ρόλου που διαδραματίζει ο Ερντογάν στην περιοχή», καθώς παίζει τα παιχνίδια του, τα οποία δεν είναι, φυσικά, μόνο εμπορικά ή λαθρεμπορικά, αλλά και γεωπολιτικά, και κατ’ αυτόν τον τρόπο «δημιουργεί πλέγμα εξαρτήσεων το οποίο δεν δίνει άλλη επιλογή στις ΗΠΑ και στους συμμάχους τους παρά να τον αφήνουν να παίζει».
Καλά όλα αυτά, όμως η «ιρανική τρομοκρατία» που κολλάει; Ο ιστότοπος ανέφερε τα ονόματα των «αδίστακτων Ιρανών» που έλαβαν μέρος στο μίτινγκ του Λιβάνου: «Ηταν εκεί ο Ροστάμ Γκασεμί, πρώην υπουργός Πετρελαίου και ανώτατος διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης, αλλά και ο Μπενάμ Σαριγιαρί, της ομάδας QUDS, ενός κλάδου των Φρουρών που εκπαιδεύει και χρηματοδοτεί τρομοκράτες στη Μέση Ανατολή». Ολοι αυτοί είχαν συμφέρον «να εμβαθύνουν τη συνεργασία τους με τον Αγιάν, τον πρόεδρο του εδρεύοντος στην Κωνσταντινούπολη Ομίλου ASB, ενός παγκόσμιου ενεργειακού ομίλου που αγοράζει, πουλάει και μεταφέρει πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ηλεκτρική ενέργεια και πολλά άλλα».
«1 δισ. δολάρια στη Χεζμπολάχ»
Οι ίδιοι «διπλωμάτες» που αποτέλεσαν την πηγή του ρεπορτάζ διαβεβαίωσαν το Politico ότι «με τη βοήθεια της ASB, το καθεστώς της Τεχεράνης παρέκαμψε τις κυρώσεις των ΗΠΑ και διοχέτευσε περί το 1 δισ. δολάρια στους τρομοκράτες, από το 2020». Πώς έγινε η δουλειά; «Ο κύριος δικαιούχος των πωλήσεων πετρελαίου ήταν η QUDS. Μέσω αυτής πληρώθηκαν ομάδες όπως η Χεζμπολάχ του Λιβάνου, η οποία έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την Ευρωπαϊκή Ενωση».
Ο Ερντογάν και ο Αγιάν έχουν το ίδιο υπόβαθρο κουλτούρας, αφού ήταν συμμαθητές στο ισλαμικό λύκειο İmam Hati. «Ετσι ανέπτυξαν σχέση αμοιβαίως επωφελή, στην πολιτική για τον πρώτο και στις μπίζνες για τον δεύτερο». Το ρεπορτάζ έδωσε κάποια στοιχεία για περίεργες οσμώσεις των δύο χωρών, με άρωμα μιζών και διευκολύνσεων. Και μνημόνευσε ότι μια καταγγελία του 2014, περί απαίτησης του Ερντογάν για μίζα μεγαλύτερη των 10 εκατ. δολαρίων, είχε διαψευστεί από τον πρόεδρο της Τουρκίας ως ανήθικη προπαγάνδα.
Οι «διπλωμάτες» είναι βέβαιοι ότι ο Ερντογάν γνώριζε τα πάντα για τα deals με τους Ιρανούς, «αν και αυτό δεν είναι σαφές». Λένε ότι ο Ερντογάν σιωπηρώς είχε δώσει τη συγκατάθεσή του στον Αγιάν για το μεγάλο παιχνίδι.
Το παράδοξο της υπόθεσης
Παρά τις καταγγελίες του ρεπορτάζ, το Politico δεν δίστασε να χαρακτηρίσει «απίθανους συντρόφους» την Τουρκία και το Ιράν: «Υπάρχει περιφερειακός ανταγωνισμός μεταξύ τους, δογματικές διαφορές, κυρίως δε η ΝΑΤΟϊκή ταυτότητα της Τουρκίας είναι εμπόδιο. Επίσης, η Τουρκία και το Ιράν βρίσκονται σε αντίθετα στρατόπεδα σε μια σειρά από ένοπλες συγκρούσεις, από τη Λιβύη μέχρι τον Καύκασο. Ωστόσο έχουν και πολλά κοινά συμφέροντα, από την καταπολέμηση του κουρδικού αυτονομισμού μέχρι τον έλεγχο της Σαουδικής Αραβίας.
»Η Τουρκία είναι ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους του Ιράν και βασίζεται στις εισαγωγές της ιρανικής ενέργειας. Η Τουρκία είναι και ο κορυφαίος τουριστικός προορισμός για τους Ιρανούς, πολλοί από τους οποίους διαθέτουν επίσης ακίνητα σε αυτή τη χώρα. Τονίζοντας τη σημασία αυτών των δεσμών, ο Ερντογάν ταξίδεψε στην Τεχεράνη τον Ιούλιο και συναντήθηκε με τον ιρανό πρόεδρο Εμπραχίμ Ραΐσι. Οι δυο χώρες σχεδιάζουν να τετραπλασιάσουν το διμερές εμπόριό τους, στα 30 δισ. δολάρια, είχε πει μάλιστα ο Ερντογάν».
Αναλυτές με τους οποίους συνομίλησε το Politico τού επισήμαναν, πάντως, ότι οι τουρκοϊρανικές σχέσεις είναι στην ουσία τους «ρευστές» και υπακούουν στον κανόνα των «μεταβαλλομένων συμμαχιών». Οι δυο χώρες άλλοτε συμπλέουν, δηλαδή, και άλλοτε όχι.
Ο ρόλος της διοίκησης Τραμπ
Οι αναλυτές συμφωνούν με τους «διπλωμάτες» σε ό,τι έχει να κάνει με τις πετρελαϊκές μπίζνες του Αγιάν: «Οντως, η Τουρκία βοήθησε τη γειτονική της χώρα να παρακάμψει τις κυρώσεις του παρελθόντος, λειτουργώντας αποτελεσματικά ως βαλβίδα αποσυμπίεσης του Ιράν. Ετσι ανέπνευσε η Ισλαμική Δημοκρατία». Το Politico έγραψε ότι ο Αγιάν συνεργάστηκε με τους Ιρανούς περισσότερο από μία δεκαετία και ότι η πρόσφατη δουλειά, αυτή της Βηρυτού, «πυροδοτήθηκε από την απόφαση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, το 2018, να αποχωρήσουν οι ΗΠΑ από τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν». Τότε η ιρανική οικονομία δέχθηκε ακόμη μεγαλύτερη πίεση και η πρόσβαση στο συνάλλαγμα έγινε κανονική στενωπός.
Πολλές τράπεζες στον χορό
Τότε βοήθησε τους Ιρανούς ο όμιλος του Αγιάν, ο ASB. Τα ιρανικά πετρέλαια φορτώθηκαν σε τάνκερ δύο θυγατρικών εταιρειών του Ομίλου, των Baslam Nakliyat και Baslam Petrol, με σκοπό να τα μεταφέρουν στην Κίνα. Η κινεζική εταιρεία που αγόρασε το ιρανικό πετρέλαιο ήταν η Haokun Energy, φορέας ελεγχόμενος από τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό. Το 2020, η ASB και η Haokun υπέγραψαν συμφωνία για παράδοση ιρανικού πετρελαίου αξίας περίπου 2 δισ. δολαρίων ετησίως. Από αυτά, περίπου 500 εκατ. δολάρια προορίζονταν για την QUDS, ανέφεραν στο Politico οι «διπλωμάτες».
Στο παιχνίδι έπαιξαν διαφόρους ρόλους εταιρείες και τράπεζες «από την Ινδία, τη Ρωσία, την Τουρκία και τα Εμιράτα». Και όχι μόνο: «Τα ποσά των συναλλαγών ήταν σε δολάρια ή σε ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι διακανονίστηκαν από ευρωπαϊκές τράπεζες, όπως η Commerzbank της Φρανκφούρτης ή η J.P. Morgan των ΗΠΑ. Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι αυτές οι Δυτικές τράπεζες γνώριζαν την ιρανική πλευρά των συμφωνιών. Διότι, αν τη γνώριζαν, αυτό σημαίνει ότι παραβίασαν τις αμερικανικές κυρώσεις».
Το Politico έγραψε και για δουλειές των Ιρανών με ρώσους αγοραστές πετρελαίου. «Και σε αυτές τις περιπτώσεις η ASB του Αγιάν χρησίμευσε σαν νόμιμη βιτρίνα της επιχείρησης. Τα μετρητά κατέληξαν σε λογαριασμούς στην Τουρκία ή στα Εμιράτα, εκεί δηλαδή από όπου οι Ιρανοί μπορούν να τα εκταμιεύσουν και να τα δώσουν στη Χεζμπολάχ».
Το ελληνικό στοιχείο
Το εκτενέστατο άρθρο έκλεισε με αναφορά στις γεωπολιτικές «μοχλεύσεις του Ερντογάν», υπενθυμίζοντας και τις εκ μέρους του αλλεπάλληλες «αποστολές προσφύγων στην Ελλάδα». Υπάρχει και αναφορά στην υπόθεση του με ιρανική σημαία τάνκερ που είχε κρατηθεί στην Ελλάδα, «το οποίο απελευθερώθηκε τον περασμένο Νοέμβριο μαζί με το πετρέλαιό του και τελικά κατέπλευσε σε λιμάνι της Συρίας, όπου ξεφόρτωσε 700.000 βαρέλια ιρανικού πετρελαίου». Αυτό έγινε με σκοπό να απελευθερωθούν «δύο ελληνικά τάνκερ που είχε καταλάβει η ομάδα QUDS τον Μάιο».