Ισως άργησε λίγο, αλλά η ώρα του #MeToo έφθασε και στην Ισπανία. Περισσότερες από 200 γυναίκες σε όλη τη χώρα έχουν μοιραστεί ανώνυμα προσωπικές εμπειρίες σεξισμού ή κατάχρησης εξουσίας στον χώρο εργασίας, καθώς το κίνημα που πυροδοτήθηκε από το αυθαίρετο φιλί του Λουίς Ρουμπιάλες διαχέεται σε άλλους τομείς της ισπανικής κοινωνίας.
Από τα μέσα Αυγούστου, όταν ο πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας της χώρας άρπαξε την παίκτρια Τζένι Ερμόζο από το κεφάλι, την τράβηξε προς το μέρος του και της έδωσε ένα φιλί στα χείλη στην τελετή απονομής των χρυσών μεταλλίων του γυναικείου Μουντιάλ στο Σίδνεϊ, η Ισπανία βρίσκεται εν μέσω μιας εθνικής συζήτησης για τον σεξισμό στο ποδόσφαιρο. Το περιστατικό γέννησε το κίνημα #SeAcabó (Τελείωσε) – την ισπανική εκδοχή του #MeToo.
Ο Ρουμπιάλες αρχικά απέκρουσε τις επικρίσεις για το φιλί, απορρίπτοντας τους επικριτές ως «ηλίθιους και ανόητους ανθρώπους», αλλά ένα κίνημα για αλλαγή στο ισπανικό ποδόσφαιρο είχε μόλις γεννηθεί. Σε όλη τη χώρα οι άνθρωποι δήλωναν «Se Acabó», καθώς η ποδοσφαιρική ομοσπονδία απέσυρε την υποστήριξή της στον Ρουμπιάλες, ο προπονητής της εθνικής ομάδας γυναικών απολύθηκε και η Ερμόζο υπέβαλε μήνυση κατηγορώντας τον για σεξουαλική επίθεση.
Η Ελένα Λεγίδο-Κουίγκλι, καθηγήτρια στο Imperial College του Λονδίνου, αναρωτήθηκε αν υπάρχουν περισσότερα να ειπωθούν. «Νομίζω ότι αυτή είναι η ευκαιρία μας» δηλώνει αποκλειστικά στον Guardian. «Οταν μιλάμε μεταξύ μας, οι περισσότερες από εμάς λέμε πως έχουμε βιώσει κάτι σαν αυτό που συνέβη στη Τζένι. Αλλά οι άνθρωποι φοβούνται πολύ να μιλήσουν δημόσια».
Σε συνεργασία με μέλη της οργάνωσης «Γυναίκες στην Παγκόσμια Υγεία της Ισπανίας», η Λεγίδο-Κουίγκλι απηύθυνε ένα κάλεσμα προς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Ολοι έχουμε αισθανθεί ότι μπορούμε να ταυτιστούμε με την Τζένι Ερμόζο» έγραψε, καλώντας τις γυναίκες στον ακαδημαϊκό χώρο και στην Υγεία –τους δύο τομείς στους οποίους εργάζεται– να στείλουν ανώνυμα τις εμπειρίες τους.
Πέντε ημέρες αργότερα, περισσότερες από 200 ιστορίες εμφανίστηκαν. «Ημουν εντελώς σοκαρισμένη» λέει. «Αυτό που συνέβη στην Τζένι σηματοδότησε μια πραγματικά ιστορική στιγμή, ώστε οι γυναίκες να αρχίσουν να μοιράζονται τις εμπειρίες τους». Κάποιες από τις εξιστορήσεις προέρχονταν και από άλλους επαγγελματικούς χώρους, πέραν της υγείας και της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Οι γυναίκες που επικοινώνησαν με τη Λεγκίδο-Κουίγκλι συνέθεσαν ένα περιβάλλον σεξισμού, περιγράφοντας λεπτομερώς συμπεριφορές που κυμαινόταν από πρόστυχα σχόλια, έως ακατάλληλα αγγίγματα και σεξουαλικές επιθέσεις. «Οι περισσότερες είπαν: “Θα μοιραστώ απλώς δύο ή τρεις ιστορίες από τις πολλές που είχα”. Ε, λοιπόν, αυτό είναι το πρώτο τρομακτικό κομμάτι – για τις περισσότερες γυναίκες δεν είναι μόνο ένα περιστατικό, είναι σειρά περιστατικών στη διάρκεια της καριέρας τους», λέει στον Guardian.
Στην πλειονότητά τους, οι καταγγέλλουσες δεν είχαν αναφέρει ποτέ τα περιστατικά, επικαλούμενες λόγους που κυμαίνονταν από το φόβο έως την άγνοια σχετικά με το πώς να το κάνουν. Κάποιες τα ανέφεραν σε συναδέλφους, ή στους ανωτέρους τους, μόνο για να απορριφθούν οι καταγγελίες τους ως μία συνέπεια αυτού που αναμένεται να υποστούν οι γυναίκες στο χώρο εργασίας.
Ενώ τα περιστατικά κατά καιρούς είχαν πολύ μικρή διάρκεια, οι συνέπειές τους συχνά διαρκούσαν μια ζωή. «Σε πολλές περιπτώσεις είπαν ότι κατέστρεψε την καριέρα τους», σημειώνει η Λεγκίδο-Κουίγκλι στο βρετανικό Μέσο. Αλλες μίλησαν για ψυχολογική βλάβη. «Κάποιες είπαν ότι μοιράζονταν την εμπειρία τους για πρώτη φορά. Δεν το είχαν πει ούτε στους συντρόφους τους».
Τις ερχόμενες εβδομάδες, η καθηγήτρια και οι εργαζόμενοι στις «Γυναίκες στην Παγκόσμια Υγεία της Ισπανίας» σχεδιάζουν να αναλύσουν τις απαντήσεις και να διερευνήσουν εάν υπάρχουν λύσεις που έχουν εφαρμοστεί σε άλλες χώρες, οι οποίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην προστασία των Ισπανίδων.
Η σωρεία των καταγγελιών από τις γυναίκες της χώρας αποκαλύπτουν ένα σκηνικό που επιστημονικά αποκαλείται «ομαλοποίηση της μικρο-μάτσο συμπεριφοράς» – μια μορφή κοινωνικής συναίνεσης, όπου μικρές πράξεις σεξισμού θεωρούνται αποδεκτές από τη σιωπηλή κοινωνική πλειοψηφία. Αυτή η μορφή συναίνεσης δημιουργεί μια εξουσιαστική ανισορροπία ανάμεσα στα δύο φύλα στην αγορά εργασίας.
Δείγμα αυτής της ανισορροπίας ήταν η αρχική αντίδραση του Ρουμπιάλες, ο οποίος απέκρουσε την κριτική για το φιλί του στην Ερμόζο ως ένα «τσιμπηματάκι», αγνοώντας την εργασιακή τους δυναμική – το γεγονός ότι ήταν ανώτερός της. Αλλά αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που καταγγελίες για σεξισμό τάραζαν τα λιμνάζοντα ύδατα του γυναικείου ισπανικού ποδοσφαίρου.
Μήνες νωρίτερα, 15 παίκτριες της ισπανικής εθνικής ομάδας είχαν αρνηθεί να παίξουν για τον προπονητή τους, Χόρχε Βίλντα. Ολες τους έστειλαν πανομοιότυπες επιστολές στην ομοσπονδία ισχυριζόμενες ότι η συνύπαρξη μαζί του είχε επηρεάσει την υγεία και τη συναισθηματική τους κατάσταση, και δεν σκόπευαν να επιστρέψουν στις προπονήσεις μέχρι να βρεθεί λύση.
Η υπό την ηγεσία του Ρουμπιάλες ισπανική ποδοσφαιρική ομοσπονδία απάντησε άμεσα, δηλώνοντας ότι δεν θα καλέσει καμία από τις παίκτριες μέχρι «να παραδεχτούν το λάθος τους και να ζητήσουν συγγνώμη». Τελικά, μόνο τρεις από τις 15 αθλήτριες που έκαναν την καταγγελία κατέληξαν στην αποστολή για το Μουντιάλ. Η δοκιμασία των εβδομάδων που ακολούθησαν έδειξε ότι η Ισπανία είχε ακόμα δουλειά να κάνει, λέει η Λεγκίδο-Κουίγκλι στον Guardian.
«Σε άλλους τομείς η Ισπανία έχει υπάρξει πολύ προοδευτική», προσθέτει, υπογραμμίζοντας τον πρόσφατα ψηφισμένο νόμο για τη συναίνεση ως παράδειγμα. «Αλλά νομίζω πως όταν πρόκειται για τον χώρο εργασίας, πρέπει να σκεφτούμε νέους τρόπους για να νιώθουν οι γυναίκες ασφαλείς. Χρειαζόμαστε ένα ασφαλές περιβάλλον, όπου οι γυναίκες μπορούν να αναφέρουν τα περιστατικά και να ακούγονται».