Κατά τις προηγούμενες εβδομάδες, αρχικά στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια στην Αγκυρα και σε δεκάδες ακόμη πόλεις της Τουρκίας, φοιτητές και φοιτήτριες αλλά και απλοί πολίτες βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τον ολοένα αυξανόμενο κι απροκάλυπτο αυταρχισμό του προέδρου τους.
Η εξέγερσή τους άρχισε στις αρχές του προηγούμενου μήνα με αφορμή την τοποθέτηση του Μελίχ Μπουλού, πρώην υποψήφιου βουλευτή με το κόμμα AKP και φίλου του τούρκου προέδρου, στη θέση του πρύτανη του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου (Bogazici Universitesi), ενός από τα κορυφαία και πιο προοδευτικά πανεπιστημιακά ιδρύματα της Τουρκίας.
Χιλιάδες φοιτήτριες και φοιτητές έσπευσαν να διαμαρτυρηθούν κατά του κρατικού παρεμβατισμού και υπέρ της ακαδημαϊκής αυτονομίας κι ελευθερίας και εκατοντάδες συνελήφθησαν από τις δυνάμεις ασφαλείας οι οποίες κατηγορούνται για άσκηση υπερβολικής βίας.
Λαμβάνοντας υπόψη τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας που σημειώθηκαν στην Τουρκία μετά το 2013, η συντηρητική Le Figaro – η οποία σίγουρα δεν διάκειται φιλικά απέναντι στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν – χαρακτηρίζει τον τούρκο ηγέτη «σουλτάνο με πήλινα πόδια» μέσω κύριου άρθρου στο πρωτοσέλιδο του φύλλο της 17ης Φεβρουαρίου που το υπογράφει ο Πατρίκ Σεν – Πολ, αρχισυντάκτης του τμήματος διεθνών ειδήσεων της γαλλικής εφημερίδας.
Ο γάλλος δημοσιογράφος γράφει πως η νέα «ευσεβής γενιά» Τούρκων με τη στήριξη της οποίας «ο ισλαμοεθνικισμός του Ερντογάν επρόκειτο να καρφώσει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο του Ατατούρκ και της κοσμικής και σύγχρονης Τουρκίας» αποδεικνύεται θνησιγενής.
Η νεολαία διψά για ελευθερία
Ο νεοοθωμανισμός του τούρκου προέδρου δεν συγκινεί την νεολαία της Τουρκίας, η οποία έχει αγανακτήσει με τον αυταρχισμό του και διψά για ελευθερία. «Ο Ερντογάν απώλεσε κάθε ίχνος αξιοπιστίας μεταξύ αυτών των νέων που αντιμετωπίζει ως “τρομοκράτες”, “βανδάλους”, “άτομα με αποκλίνουσα συμπεριφορά”. Ακόμη χειρότερα, ο ισλαμισμός του καθεστώτος τους κατέστησε αλλεργικούς στο Ισλάμ! Το ποσοστό των νέων που αυτοχαρακτηρίζονται “μοντέρνοι” αυξάνεται σε σχέση με το ποσοστό εκείνων που δηλώνουν θρησκευόμενοι. Παντού στην Τουρκία η θρησκεία χάνει έδαφος, ακόμη και εντός του AKP», του κυβερνώντος κόμματος του Ερντογάν.
Στη διεθνή σκηνή εάν δεν αλλάξει τροπάριο, αναπόφευκτα θα απομονωθεί ακόμη περισσότερο, δεδομένης αδιάλλακτης, όσον αφορά πολλά ζητήματα, στάση της νέας κυβέρνησης Μπάιντεν ενώ η μόνιμη αντιπαράθεση του με τη Δύση, πόσο μάλλον η οριστική ρήξη, μειώνει σημαντικά τις ξένες επενδύσεις, «επιταχύνοντας την ασφυξία της τουρκικής οικονομίας».
Ιδιαίτερα πρέπει να ανησυχεί ο τούρκος ηγέτης, σύμφωνα με τον γάλλο δημοσιογράφο, και για το γεγονός πως η στήριξη για το AKP έχει πέσει στο 30% αλλά και για το ότι στις εκλογές του 2023 θα ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα για πρώτη φορά, πέντε εκατομμύρια τούρκοι πολίτες νεαρής ηλικίας, χιλιάδες από τους οποίους κατέβηκαν στους δρόμους τις προηγούμενες εβδομάδες για να διαμαρτυρηθούν κατά της απολυταρχίας του Ερντογάν.
Υπό αυτό το πρίσμα, όντως, θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ο τούρκος ηγέτης «σουλτάνος με πήλινα πόδια», όπως υποστηρίζει ο Πατρίκ Σεν – Πολ. Στην ανάλυσή του, ωστόσο, αποσιωπά το γεγονός ότι η Τουρκία δεν είναι μία ομοιόμορφη χώρα. Πως υπάρχει μία σύγχρονη, φιλελεύθερη και κοσμική Τουρκία και μία παραδοσιακή, συντηρητική και θρησκευόμενη, όπως αποδεικνύει με εξαιρετικό τρόπο η πολύκροτη, πλέον, τουρκική σειρά «Ethos» του Netflix την οποία επικαλείται και παρουσιάζει η Le Figaro στο αφιέρωμά της. Και το ότι η σύγχρονη Τουρκία, όσοι κι όσες εναντιώνονται, δηλαδή, στον Ερντογάν και το καθεστώς του, σύντομα θα αποτελούν την πλειοψηφία στη χώρα, σίγουρα δεν μπορεί να προβλεφθεί.
Ο «Ορμπαν» της Ανατολής
Οσον αφορά τις δύο Τουρκίες, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη του γνωστού τούρκου πολιτικού επιστήμονα κι ακαδημαϊκού Αχμέτ Ινσέλ. Μιλώντας στην Le Figaro υποστήριξε πως ο διορισμός του Μελίχ Μπουλού στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου εντάσσεται κι ερμηνεύεται στο πλαίσιο ενός «πολέμου αξιών» που ο Ερντογάν έχει κηρύξει κατά της κοσμικότητας που επέβαλε στην χώρα ο Μουσταφά Κεμάλ και την οποία ο νυν πρόεδρος της Τουρκίας εκλαμβάνει ως «πολιτιστική αλλοίωση και υποταγή στις αξίες της Δύσης». Ο ίδιος ισχυρίζεται πως υπερασπίζεται τη «σουνιτική ταυτότητα» της Τουρκίας αλλά σύμφωνα με τον Ινσέλ, παρότι κατέχει την εξουσία σχεδόν δύο δεκαετίες, το AKP δεν κατάφερε να κυριαρχήσει στους πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς θεσμούς, οπότε, πλέον, «καταστρέφει ότι δεν καταφέρνει να ανταγωνιστεί».
Οσον αφορά τις απολυταρχικές τάσεις του τούρκου ηγέτη, «στην Τουρκία ο αυταρχισμός δεν εμφανίστηκε με τον Ερντογάν. Αλλά αυτός του έδωσε μία διαφορετική κατεύθυνση. Οταν ο Μουσταφά Κεμάλ ίδρυσε την τουρκική δημοκρατία, πριν από περίπου έναν αιώνα, επρόκειτο για έναν “άνωθεν αυταρχισμό”, επικεντρωμένο στην κυριαρχία των κοσμικών και δυτικοποιημένων ελίτ. Αντιθέτως ο Ερντογάν βασίζεται σε αυταρχικές τάσεις που προέρχονται από την ίδια την κοινωνία: εργαλειοποιεί τη μνησικακία των λαϊκών τάξεων για τις δυτικοποιημένες ελίτ και την παγκοσμιοποίηση που οξύνει τις ανισότητες. Βρίσκουμε κι εδώ όλα τα συστατικά ενός “αυταρχικού εθνικοκαπιταλισμού”», ανέφερε ο Ινσέλ, υπενθυμίζοντας πως όμοιοι του Ερντογάν υπάρχουν και κυβερνούν και στην Ευρώπη.
«Οταν (ο Ερντογάν) αντιτάσσει στις δυτικού τύπου απόψεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα την προάσπιση μιας συγκεκριμένης πολιτισμικής κι εθνικής ταυτότητας, η στάση του δεν διαφέρει από εκείνη του πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν ή του Κατσίνσκι του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη στην Πολωνία», σημείωσε ο τούρκος ακαδημαϊκός.