Ηταν Παρασκευή και 13 -καλοκαίρι του 2012- όταν οι Ρέιντζερς υποβιβάστηκαν στην Third Division της Σκωτίας, δηλαδή στη Δ’ Κατηγορία. Η μισή Γλασκώβη -η μπλε- πενθούσε. Ο μακροβιότερος σύλλογος, με τα περισσότερα Πρωταθλήματα (54), έπρεπε να αρχίσει πάλι από το μηδέν. Η άλλη μισή -η βαμμένη με τα πράσινα της Σέλτικ- γιόρταζε την κατάντια της μισητής αντιπάλου. Πτωχευμένη, χωρίς παίκτες (σχεδόν όλοι έλυσαν τα συμβόλαιά τους και την εγκατέλειψαν), δίχως χορηγούς -ποιος ήθελε να συνδέσει τη φίρμα του με τη ντροπή της;- έδειχνε καταδικασμένη σε ισόβια απαξίωση. Ετσι θα ήταν, αν δεν της είχε απομείνει η φανέλα. Και ο λαός της που την ακολούθησε στα τάρταρα.
Στις μικρές Κατηγορίες, η Ρέιντζερς έκοβε στο γήπεδό της -κατά μέσον όρο- 45.744 εισιτήρια. Το ρεκόρ της στην Third Divsion ήταν 49.118 θεατές, στον αγώνα με την Ιστ Στέρλινγκ. Με τόσο κόσμο στο πλευρό της, οι χορηγοί το ξανασκέφτηκαν. Το ίδιο και αρκετοί ποδοσφαιριστές. Η μεγάλη ομάδα παραμένει μεγάλη, όσο χαμηλά κι αν πέσει. Αλλωστε, η πτώση της ήταν κακούργημα ενός -και μόνο- ανθρώπου. Του τότε (2012) προέδρου της, Κρεγκ Ουάιτ.
Ο Ουάιτ είχε αγοράσει το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών του συλλόγου τον Μάιο του 2011. Οπως αποδείχτηκε, το έκανε με τα χρήματα της ίδιας της Ρέιντζερς. Από τα 25 εκατ. ευρώ που είχαν εισπραχθεί εκείνη την εποχή από το deal με την «Ticketus», για τη διαχείριση των εισιτηρίων των αγώνων της, ο κύριος πρόεδρος έβαλε τα 20 στην τσέπη. Οι ελεγκτές εντόπισαν, επίσης, παρατυπίες στις πληρωμές ποδοσφαιριστών, με χρήματα που δίνονταν κάτω από το τραπέζι. Κι άλλα πολλά. Μα, πάνω απ’ όλα, ένα δυσθεώρητο χρέος 70 εκατ. ευρώ.
Τα πέτρινα χρόνια της Ρέιντζερς στα «χωράφια» του ημι-επαγγελματικού ποδοσφαίρου ήταν μόλις τέσσερα, πολλοί παίκτες και χορηγοί έφυγαν, αλλά οι οπαδοί δεν την εγκατέλειψαν.
Η χρεωκοπία έφερε τον υποβιβασμό. Ο υποβιβασμός τη φυγή σχεδόν όλων των ποδοσφαιριστών της ομάδας. Οι ελάχιστοι που παρέμειναν δέχθηκαν μείωση αποδοχών 75%. Οπως ακριβώς συνέβη με τους υπαλλήλους του συλλόγου. Η Ρέιντζερς βρέθηκε να αγωνίζεται στα «χωράφια» του ημι-επαγγελματικού ποδοσφαίρου με παίκτες άγνωστους, ακόμη και αμούστακους 16 ή 17 ετών. Αλλά τα κατάφερε. Σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια, στις 5 Απριλίου 2016, εξασφάλισε την επιστροφή της στη σκωτσέζικη Premier League, νικώντας (1-0) την Νταμπάρτον. Ο εφιάλτης τελείωσε.
Λίγο πριν αρχίσει η μεγάλη περιπέτεια, ο σύλλογος είχε ήδη αλλάξει χέρια. Τον ανέλαβε ένα επιχειρηματικό κονσόρτιουμ -με επικεφαλής τον Τσαρλς Γκριν- έναντι μόλις 8 εκατ. ευρώ. Και πολλά ήταν, για μια ομάδα που έπρεπε να χτιστεί ξανά πάνω στα ερείπια της άλλοτε κραταιάς Ρέιντζερς. Τα νέα αφεντικά έκαναν μια τελευταία, απέλπιδα προσπάθεια. Ζήτησαν από τους υπόλοιπους συλλόγους της Premier League να σεβαστούν την ιστορία του κλαμπ και να συναινέσουν, ώστε να μην αποβληθεί από την Κατηγορία. Οι περισσότεροι το έβλεπαν με κατανόηση, όμως ένας ήταν ανένδοτος. Μαντέψτε ποιος: η Σέλτικ. Και, επειδή η ζωή σκαρώνει τα πιο απίθανα σενάρια, η Σέλτικ θα είναι η πρώτη ομάδα που θα αντιμετωπίσει η Ρέιντζερς (την Κυριακή 17 Απριλίου στις 14:00) μετά την επιστροφή της στην Premier League. Ετσι το θέλησε η κλήρωση της ημιτελικής φάσης του Κυπέλλου Σκωτίας.
Η Ρέιντζερς «βράζει» για εκδίκηση, όμως αυτό το παιχνίδι -το «Old Firm», όπως ονομάζεται- είναι ένα ντέρμπι μίσους εδώ και πολλές δεκαετίες. Οποιος το έχει ζήσει από κοντά -έστω μια φορά- θα καταθέσει ότι τέτοια έχθρα δεν έχουν γνωρίσει τα ευρωπαϊκά γήπεδα. Αν οι αιτίες της έντονης αντιπαλότητας μεταξύ δυο συλλόγων μπορεί να είναι φυλετικές, τοπικιστικές, κοινωνικές, πολιτικές ή θρησκευτικές, το ματς Ρέιντζερς – Σέλτικ τις συγκεντρώνει όλες.
Η αντιπαλότητα μεταξύ της Ρέιντζερς και της Σέλτικ πηγαίνει πολύ πιο βαθιά από μια απλή αθλητική αντιπαράθεση
Πρόκειται για μια «βεντέτα» βαθιά ριζωμένη στο παρελθόν, η οποία χρονολογείται από τον 20ο αιώνα (όχι από τα πρώτα χρόνια ίδρυσης των συλλόγων, γύρω στο 1880) και αποτελεί συνέχεια της θρησκευτικής διαμάχης των Προτεσταντών της Ρέιντζερς με τους Καθολικούς της Σέλτικ. Οι οπαδοί της Ρέιντζερς είναι -κατά κύριο λόγο- γηγενείς Σκωτσέζοι, Συντηρητικοί και ενωτικοί. Εκείνοι της Σέλτικ, Ιρλανδοσκωτσέζοι Κέλτες -με καταβολές από την Ιρλανδία, αν και γεννήθηκαν στη Σκωτία- Σοσιαλιστές και νασιοναλιστές, που αντιτάσσονται στη βρετανική κυριαρχία. Γι’ αυτό και στο «Πάρκχεντ» (ή «Σέλτικ Παρκ»), την έδρα της Σέλτικ, δεν θα συναντήσει ποτέ κανείς τη βρετανική σημαία, ούτε καν τη σκωτσέζικη. Μόνο την ιρλανδική. Ενώ στο «Αϊμπροξ», το γήπεδο των Ρέιντζερς, κυματίζουν περήφανα οι βρετανικές σημαίες.
Αυτός ο φανατισμός εξηγείται απολύτως, καθώς ο σεκταριανισμός – ο διαχωρισμός των ανθρώπων με βάση τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις- βασάνισε τη Σκωτία για αιώνες. Υπήρξαν περίοδοι, κατά τις οποίες όσοι δεν ασπάζονταν τον Προτεσταντισμό, εκτελούνταν με συνοπτικές διαδικασίες. Αλλά το μίσος ανάμεσα στους οπαδούς των δύο ομάδων κορυφώθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν φανατικοί Προτεστάντες -οπαδοί των Ρέιντζερς- βάλθηκαν να εξοντώσουν τους Ιρλανδούς μετανάστες που ζούσαν στη Γλασκόβη, με τις επιθέσεις να αποτελούν καθημερινό φαινόμενο. Μάλιστα, οι σύλλογοι δεν κρατήθηκαν μακριά από τον «πόλεμο». Η Ρέιντζερς, για παράδειγμα, δεν δεχόταν να προσλάβει όποιον δεν είχε ασπαστεί -αποδεδειγμένα- τον Προτεσταντισμό.
Τα ντέρμπι των δυο ομάδων ήταν ανέκαθεν επεισοδιακά. Στο περιθώριό τους, ήταν συχνό φαινόμενο ακόμη και οι δολοφονίες αντίπαλων οπαδών, στους δρόμους ή σε μπαρ. Μέσα στο γήπεδο, οι μεγαλύτερες ταραχές σημειώθηκαν στον Τελικό Κυπέλλου του 1980, όταν 9.000 οπαδοί των δύο ομάδων εισέβαλαν στον αγωνιστικό χώρο του «Χάμπντεν Παρκ». Την επόμενη μέρα, οι Αρχές αποφάσισαν να απαγορεύσουν την πώληση και κατανάλωση αλκοόλ στα γήπεδα.
Σοβαρά επεισόδια είχαμε και το 1999 στο «Σέλτικ Παρκ», με θύμα τον σημερινό (παροπλισμένο) αρχιδιαιτητή της ελληνικής Σούπερ Λιγκ, Χιού Ντάλας. Οπαδοί της Σέλτικ εκτόξευσαν δεκάδες αντικείμενα στον αγωνιστικό χώρο, κι ένα από αυτά χτύπησε στο πρόσωπο τον Ντάλας, ο οποίος διέκοψε -προσωρινά- το παιχνίδι. Ακολούθησε η εισβολή τεσσάρων οπαδών στο γήπεδο, που ήθελαν να επιτεθούν στον διαιτητή. Εκτοτε, τα ντέρμπι αυτά διεξάγονται μεσημέρι ή πολύ νωρίς το απόγευμα, ενώ σκοπίμως αποφεύγεται -διά της κληρώσεως του αγωνιστικού προγράμματος- η πιθανότητα, το «Old Firm» να κρίνει τον τίτλο.
Τις ημέρες του «Old Firm» οι βίαιες επιθέσεις εννεαπλασιάζονται και τα πνεύματα στο γήπεδο οξύνονται
Το 2006, ο Πολωνός γκολκίπερ Μπόρουτς μηνύθηκε από οπαδούς των Ρέιντζερς -και καταδικάστηκε πρωτοδίκως σε δίμηνη φυλάκιση- επειδή… έκανε τον σταυρό του, ως Ρωμαιοκαθολικός, μπροστά τους.
Αλλά, τα πιο σοβαρά περιστατικά έχουν καταγραφεί εκτός γηπέδων, με τους χούλιγκαν των δύο ομάδων να συγκρούονται σε δρόμους και πλατείες – πολλές φορές μέχρι θανάτου. Τη σεζόν 2010-2011, οι Αρχές της Γλασκώβης δαπάνησαν τρία εκατ. ευρώ μόνο για να αστυνομεύσουν αυτά τα ντέρμπι, στα γήπεδα και στις γύρω περιοχές. Το πιο φοβερό είναι ότι, σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου της πόλης, τις ημέρες του «Old Firm» οι βίαιες επιθέσεις εννεαπλασιάζονται. Ακόμη και τα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας…
Χαρακτηριστικό παράδειγμα των επιπτώσεων αυτής της κόντρας, που δεν βάζει ο νους, είναι η απροθυμία των χορηγών να συνδέσουν το όνομά τους με τον έναν ή τον άλλο σύλλογο, επειδή -με βάση σχετικές σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης- θα έχαναν περίπου το 50% των πελατών τους. Τους υποστηρικτές της αντιπάλου της ομάδας με την οποία θα υπέγραφαν συμφωνία χορηγίας. Το πρόβλημα το έλυσε, κάποια εποχή, η Wellpark Brewery, η πιο γνωστή ζυθοποιία της Σκωτίας. Με έναν τρόπο απλό, όσο και μεγαλοφυή: υπήρξε -για χρόνια- κεντρικός χορηγός και των δύο συλλόγων ταυτοχρόνως.
Η αντιπαράθεση έχει, βεβαίως, και ποδοσφαιρικά χαρακτηριστικά. Πρόκειται για τις δύο πιο επιτυχημένες ομάδες της Σκωτίας. Και οι δυο μαζί έχουν κατακτήσει 100 Πρωταθλήματα (54 η Ρέιντζερς, 46 η Σέλτικ) και 69 Κύπελλα (36 η Σέλτικ, 33 η Ρέιντζερς). Με εξαίρεση μόλις τέσσερις σεζόν -μετά το 1965- τον τίτλο τον παίρνει, είτε η μια είτε η άλλη…
Το τι πάει να πει «Old Firm», το γνωρίζει πολύ καλά ο Γιώργος Σαμαράς, ο οποίος έπαιξε επί χρόνια (2008-2014) στη Σκωτία. Σε ένα ντέρμπι αποδοκιμάστηκε έντονα από τους οπαδούς της Σέλτικ -της ομάδας του- επειδή φόρεσε πορτοκαλί παπούτσια. Το πορτοκαλί έχει συνδεθεί με τη μισητή αντίπαλο. Διότι -λέει- ο Βασιλιάς Γουλιέλμος της Οράγης, που εγκαθίδρυσε τον Προτεσταντισμό με την απόβασή του στη νοτιοδυτική Αγγλία, ήταν Ολλανδός. Φοβερά πράγματα…