Φυτά αβοκάντο ξεπροβάλλουν συνεχώς σε δασικές περιοχές όπου υποτίθεται ότι η καλλιέργεια του φρούτου απαγορεύεται. Ομως η αποψίλωση δασών για να γίνουν χωράφια για αβοκάντο, που προχωρά με αμείωτο ρυθμό στο Μεξικό, δεν έχει ούτε προηγούμενο ούτε όριο.
Οπως αναφέρουν σε ρεπορτάζ τους οι New York Times, μια συνήθης εικόνα σε ορεινές περιοχές του Μεξικού είναι να κάνουν την εμφάνιση τους φορτηγά που μεταφέρουν ένοπλους άνδρες.
Τα φορτηγά και οι επιβάτες τους εγκαταλείπουν τα βουνά και λίγο μετά εκδηλώνονται μεγάλες πυρκαγιές. Οταν η φωτιά σβήσει, η περιοχή μετατρέπεται σε τόπος καλλιέργειας αβοκάντο και τα φορτηγά επιστρέφουν, αυτή τη φορά άδεια από επιβάτες, για να μεταφέρουν τη σοδειά.
Η αποψίλωση δασών για δημιουργία εκτάσεων βοσκής, καλλιέργειας, δημιουργίας ορυχείων ή ακόμη και κατοικήσιμων εκτάσεων είναι μια τεράστια μάστιγα που αφορά ολόκληρο τον πλανήτη. Στην περίπτωση του Μεξικού, όμως, η αιτία είναι η ενσωμάτωση του αβοκάντο στην καθημερινή διατροφή εκατομμύριων Αμερικανών, γεγονός που έχει οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου ζήτηση για το συγκεκριμένο φρούτο.
Ενας συνδυασμός συμφερόντων, συμπεριλαμβανομένων αδίστακτων μεξικανικών συμμοριών, ιδιοκτητών γης και διεφθαρμένων αξιωματούχων, σε εθνικό αλλά κυρίως σε τοπικό επίπεδο, εμπλέκονται στην αποψίλωση των δασών, η οποία γίνεται κατά βάση παράνομα.
Εκτιμάται ότι η αποψίλωση δασών για χάρη του αβοκάντο, σχεδόν στο σύνολο της, παραβιάζει τις τελευταίες δύο δεκαετίες τη μεξικανική νομοθεσία, η οποία απαγορεύει την «αλλαγή χρήσης γης» χωρίς άδεια της κυβέρνησης.
Η αιτία και οι επιπτώσεις
Οι ΗΠΑ άρχισαν να εισάγουν αβοκάντο από το Μεξικό πριν από περίπου 40 χρόνια. Εκτοτε η κατανάλωσή του έχει εκτοξευθεί στα ύψη, ενισχυμένη από εκστρατείες μάρκετινγκ που προωθούν το φρούτο ως υγιεινή τροφή για την καρδιά. Ειδικά η ζήτηση για πιάτα όπως τοστ αβοκάντο και τα διάσημα ρολάκια Καλιφόρνιας είναι τεράστια.
Οι Αμερικανοί τρώνε τρεις φορές περισσότερα αβοκάντο σε σύγκριση με πριν από δύο δεκαετίες. Η ικανοποίηση της ζήτησης έχει υψηλό κόστος, υποστηρίζουν ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον: απώλειες δασών, εξάντληση των υδροφόρων οριζόντων για την παροχή νερού σε διψασμένα δέντρα αβοκάντο, αλλά και μια έξαρση της βίας, η οποία τροφοδοτείται από εγκληματικές συμμορίες που βρίσκονται πίσω από αυτή την κερδοφόρα επιχείρηση.
Μπορεί οι ΗΠΑ Πολιτείες και το Μεξικό να υπέγραψαν το 2021 μια συμφωνία για «παύση και αναστροφή» της αποψίλωσης των δασών έως το 2030, όμως ο τζίρος του ετήσιου εμπορίου αβοκάντο μεταξύ των δύο χωρών είναι 2,7 δισ. δολάρια – κάτι που προκαλεί ερωτήματα ως προς την τήρηση της συμφωνίας.
Μεξικανοί περιβαλλοντικοί αξιωματούχοι καλούν τις ΗΠΑ να σταματήσουν να εισάγουν αβοκάντο που καλλιεργείται σε αποψιλωμένα δασικά εδάφη, ωστόσο οι ΗΠΑ δεν δείχνουν μέχρι στιγμής διάθεση για λήψη οποιωνδήποτε μέτρων. Οι μεξικανοί καλλιεργητές πωλούν το αβοκάντο σε αμερικανούς διανομείς τροφίμων, οι οποίοι με τη σειρά τους το μεταπωλούν σε μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ.
Η εταιρεία Fresh Del Monte, ένας από τους μεγαλύτερους αμερικανούς διανομείς αβοκάντο, υποστηρίζει ότι δεν κατέχει αγροκτήματα στο Μεξικό, ότι βασίζεται στη συνεργασία με τους βιομηχανικούς συνεργάτες της ώστε να εξασφαλίζεται η τήρηση των νόμων στην καλλιέργεια του φρούτου, καθώς και ότι στηρίζει έργα αναδάσωσης στο Μεξικό.
Στο δυτικό Μεξικό οι αγρότες, οι αξιωματούχοι και οι αστυνομικοί που αντιστέκονται στην αποψίλωση δασών και στην κλοπή νερού γίνονται στόχος εκφοβισμού, απειλών, ακόμη και απαγωγών.
Οταν κάνουν την εμφάνιση τους τα αβοκάντο στα χωράφια που έχουν καλλιεργηθεί, εμφανίζονται ξαφνικά παράνομες πηγές και πηγάδια, το νερό των οποίων μεταφέρεται στα χωράφια μέσω ενός δαιδαλώδους δικτύου πλαστικών σωλήνων. Αυτό οδηγεί σε απόσπαση του νερού που χρησιμοποιείται σε άλλες τοπικές καλλιέργειες, όπως ντομάτας και καλαμποκιού, φέρνοντας τους αγρότες σε απόγνωση.
Οι αριθμοί
Αν και οι ορεινές περιοχές σε πορώδες ηφαιστειακό έδαφος είναι ιδανικές για την καλλιέργεια αβοκάντο και το φρούτο καταναλώνεται εδώ και χιλιάδες χρόνια στο Μεξικό, η καλλιέργειά του σε βιομηχανική κλίμακα ξεκίνησε τη δεκαετία του 1990, όταν οι ΗΠΑ, που μέχρι τότε έκαναν μποϊκοτάζ στις εισαγωγές αβοκάντο από το Μεξικό, συμφώνησαν με τη μεξικανική κυβέρνηση να το άρουν, ως αντάλλαγμα για την εισαγωγή αμερικανικού καλαμποκιού στη μεξικανική αγορά.
Ετσι, σήμερα, το 90% των εισαγωγών αβοκάντο στις ΗΠΑ προέρχεται από το Μεξικό. Στην επαρχία Michoacán, όπου γίνεται εντατική καλλιέργεια αβοκάντο, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει έντονο πρόβλημα παράνομων αποψιλώσεων δασών, η τοπική βιομηχανία παραγωγής του φρούτου απασχολεί περισσότερους από 300.000 εργαζομένους.
Στη Michoacán εκτιμάται ότι περισσότερα από 100.000 στρέμματα χωραφιών καλλιέργειας αβοκάντο ήταν μέχρι το 2014 δάση. Οι έλεγχοι όμως δεν αποδίδουν, αφού τα στελέχη των αρμόδιων υπηρεσιών, τόσο εκεί όσο και σε άλλες περιοχές καλλιέργειας αβοκάντο, συχνά εξαγοράζονται ώστε να προχωρούν σε εικονικές καταγραφές, οι οποίες, φυσικά, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Ακτιβιστές και άτομα που αντιδρούν σε αυτή την κατάσταση στη Michoacán καταγγέλλουν ότι δέχονται επιθέσεις από συμμορίες που συνδέονται με την καλλιέργεια αβοκάντο – φτάνουν μάλιστα μέχρι του σημείου να εισβάλλουν στα σπίτια τους, να τους απαγάγουν και να τους αφήνουν αφού πρώτα τους έχουν κακοποιήσει.
«Τα αβοκάντο που τρώνε στις ΗΠΑ είναι βαμμένα με αίμα» λέει ένας ακτιβιστής στην περιοχή Purépecha, ο οποίος είχε πέσει θύμα απαγωγής.
Η κατάσταση έχει ξεφύγει σε τέτοιο βαθμό, που ιδιοκτήτες γης καταγγέλλουν ότι εισβάλουν στις ιδιοκτησίες τους άνδρες με αλυσοπρίονα και κόβουν όσα δέντρα υπάρχουν με σκοπό να μετατρέψουν τη γη τους χωράφια, ενώ στη συνέχεια μαθαίνουν ότι οι εκτάσεις που τους ανήκουν πουλήθηκαν χωρίς οι ίδιοι να το γνωρίζουν.
Ενας ιδιοκτήτης γης, αφού δεν κατάφερε να εκδιώξει τους καταπατητές, κινήθηκε δικαστικά ώστε να προστατέψει την περιουσία του. Τότε εκείνοι του μήνυσαν πως αν δεν σταματήσει, είτε θα τον εξαφανίσουν είτε θα τον παραδώσουν σε κάποια συμμορία.
Παρά τις αντιδράσεις και τη δημοσιότητα που έχει λάβει πλέον αυτή η κατάσταση στο Μεξικό, τίποτα δεν φαίνεται ικανό να τη σταματήσει. Πρόσφατη μελέτη ανέφερε ότι το εμβαδόν της γης που θα χρησιμοποιείται για παραγωγή αβοκάντο στην επαρχία Michoacán θα αυξηθεί κατά περισσότερο από 80% μέχρι το 2050.
Οπως είναι ευνόητο, ολόκληρη η τοπική οικονομία και ζωή βασίζεται πλέον στη παραγωγή αβοκάντο και η παρεμπόδισή της μπορεί να προκαλέσει κατάρρευση της επαρχίας. Την ίδια στιγμή, όμως, προκαλούνται άλλου τύπου καταστροφές, που επίσης απειλούν την ύπαρξη των τοπικών κοινοτήτων, οπότε η εξίσωση μοιάζει εξαιρετικά δυσεπίλυτη.