Η Εθνική Βιβλιοθήκη από τις 16 Ιουνίου θα βρίσκεται παντού, σε κάθε περιφέρεια της Ελλάδας. Θα φτάσει εκεί ως επικεφαλής και υπεύθυνη του προγράμματος «Καλοκαιρινή Εκστρατεία Ανάγνωσης και Δημιουργικότητας» που θα διαρκέσει ως τις 16 Σεπτεμβρίου και θα πραγματοποιηθεί σε τουλάχιστον 140 δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες σε όλη τη χώρα. Αλλά όχι μόνο: οι δράσεις του προγράμματος θα αναδυθούν και στο Διαδίκτυο καλώντας σε μαζική συμμετοχή και τους ενήλικες.
Το πρόγραμμα -μετεξέλιξη του περίφημου Future Library- έχει στόχους υψηλούς που ξεπερνούν την πρώτη «ανάγνωση» που δεν είναι άλλη από την καλλιέργεια κουλτούρας βιβλιοθήκης στη χώρα και φυσικά τη δημιουργία μιας ζωντανής διαρκούς σχέσης των παιδιών με τα βιβλία. Η «Καλοκαιρινή Εκστρατεία Ανάγνωσης και Δημιουργικότητας» φέτος στοχεύει επίσης στη δημιουργία μιας σταθερής πλατφόρμας συνεργασίας της Εθνικής Βιβλιοθήκης με όλες τις βιβλιοθήκες της χώρας. Μια συνεργασία που θα αφορά σε κάθε δράση και λειτουργία που συγκροτούν την αποστολή που έχουν.
Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από τη μεγάλη δωρεά των πέντε εκατομμυρίων ευρώ του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος προς την Εθνική Βιβλιοθήκη για την προετοιμασία της μετεγκατάστασης στο Κέντρο Πολιτισμού. «Ομως αυτή η διαδικασία δεν σημαίνει μόνο “βάζω τα βιβλία στο κιβώτιο και τα φέρνω στο νέο κτίριο”», εξηγεί στο Protagon o διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης Φίλιππος Τσιμπόγλου. «Εντάξαμε για παράδειγμα και την αγορά βιβλίων. Ξέρετε ότι εδώ και 20 χρόνια η Εθνική Βιβλιοθήκη δεν είχε αγοράσει βιβλία;».
Ο συντονιστικός ρόλος που θα διαδραματίσει δεν θα έχει οφέλη μόνο για τις βιβλιοθήκες της περιφέρειας. Κάθε άλλο. «Βλέπουμε ότι μπορούμε να στηριχθούμε στις γνώσεις, στις εμπειρίες, στην εμβέλεια που έχει κάθε τοπική βιβλιοθήκη και έτσι η Εθνική Βιβλιοθήκη θα βρίσκεται ουσιαστικά παντού. Η χέρα της και το μυαλό της δεν μπορεί να φτάσει παντού, άρα χρησιμοποιούμε άλλους οργανισμούς ή ανθρώπους. Υπάρχει ένα σχέδιο. Με την καλοκαιρινή εκστρατεία ανάγνωσης και δημιουργικότητας κάνουμε το πρώτο βήμα», λέει ο κ. Τσιμπόγλου.
Υπάρχουν χίλιοι τρόποι για να φτάσεις στην απόλαυση της ανάγνωσης μας λένε οι περισσότεροι συντελεστές της Καλοκαιρινής Εκστρατείας. Η σχεδιάστριά της Ειρήνη Βοκοτοπούλου εξηγεί πως επελέγη για το 2016 ο τίτλος «Γίνε εξερευνητής του κόσμου» με συγκεκριμένη λογική. «Ο κόσμος είναι γνωστός πια, στον χάρτη δεν υπάρχουν άγνωστα σημεία. Αρα ο τίτλος μας έχει να κάνει με το πώς εμείς κάθε μέρα ανακαλύπτουμε ξανά τον κόσμο. Και αυτό γίνεται με διάφορους τρόπους και φυσικά μέσα από το βιβλίο».
Κάθε μέρα, από τις 16 Ιουνίου ως και τις 16 Σεπτεμβρίου θα υπάρχει ένα διαφορετικό θέμα για εξερευνήσεις μέσα σε μια βιβλιοθήκη και στα έργα που αυτή φιλοξενεί. Για παράδειγμα: Το φτερό, ένα κουμπί, έξι τρίγωνα, κάτι με βούλες. Στην ιστοσελίδα που δημιουργήθηκε ενώνοντας όλες τις δράσεις του Εθνικού Δικτύου Βιβλιοθηκών (network.nlg.gr), υπάρχει ένα ημερολόγιο που προτείνει μια δράση για κάθε μέρα (δεν είναι υποχρεωτικό για μια βιβλιοθήκη να ακολουθήσει τη συγκεκριμένη σειρά, αν και πρέπει οπωσδήποτε τα θέματα που θα διαλέξει να αντλούνται από αυτή τη δεξαμενή).
«Φέτος φιλοδοξούμε να μην το κάνουμε μόνο στις βιβλιοθήκες, αλλά με όλο τον κόσμο μέσα στο Facebook. Να δείξουμε ότι κάτι που σχεδιάζουμε για παιδιά μπορεί να έχει εξίσου ενδιαφέρον για τους μεγάλους. Θα πρέπει να κοινοποιούν το απόσπασμα που συνοδεύει την αποστολή κάθε μέρας το οποίο θα βρίσκεται στο site και από κάτω να γράφουν τη δικιά τους εκδοχή. Στη συνέχεια κάποιος φίλος τους θα κάνει το ίδιο», εξηγεί η κυρία Βοκοτοπούλου. Βασική προϋπόθεση είναι όλες αυτές οι αναρτήσεις να μπαίνουν κάτω από την κοινή ομπρέλα του #KE2016gr. «Ετσι στο τέλος το προγράμματος θα μπορούμε να δούμε χιλιάδες εκδοχές για το πώς αντιλαμβάνεται κάποιος, για παράδειγμα, τι είναι φτερό».
Στις βιβλιοθήκες το πρόγραμμα θα λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο. «Στόχος μας είναι σε κάθε ιστορία να υπάρχει περιπέτεια. Αυτό το κάνει πιο ενδιαφέρον για τα παιδιά», μας λέει η Κατερίνα Φρουζάκη από την Παιδική Βιβλιοθήκη Κηφισιάς. «Το κέρδος για τα παιδιά είναι η συνειδητοποίηση ότι η γνώση έρχεται από παντού. Μερικές φορές έχουμε σαν αυτοσκοπό τη γνώση. Ενώ η γνώση έχει και άλλα “πόδια”, έχει τη χαρά, την κινητοποίηση, την ανάγνωση του κόσμου με έναν άλλο τρόπο».
Φέτος υπάρχουν σημαντικές αλλαγές σε σχέση με την εφαρμογή του αντίστοιχου προγράμματος τις προηγούμενες χρονιές. Και οι αλλαγές αυτές συναντιούνται στην ίδια λέξη: διεύρυνση! «Διευρύνθηκε ήδη το δίκτυο των βιβλιοθηκών, μπήκαν είκοσι νέες βιβλιοθήκες οι οποίες και εκπαιδεύτηκαν», μας λέει ο κ.Τσιμπόγλου. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν ανακοινώθηκε το πρόγραμμα συμμετείχαν 125 βιβλιοθήκες ενώ αυτή τη στιγμή έχουν ξεπεράσει τις 140. «Διευρύνθηκαν και τα θέματα μας όμως, στοχεύουμε στη διεύρυνση και μέσα στο χρόνο για να γίνονται συνεχώς ανάλογες δράσεις, ενώ αυξήθηκαν και τα βιβλία των βιβλιοθηκών. Υπολογίζουμε ότι χρειάζονται 100 βιβλία για να καλυφθούν όλα τα θέματα. Ξέρετε ότι πολλές βιβλιοθήκες δεν τα έχουν; Χρειάζονται περίπου 1.000 ευρώ για να τα αγοράσουν. Η Εθνική Βιβλιοθήκη λοιπόν έκανε ειδικά σεμινάρια στις βιβλιοθήκες αυτές για να τους δείξει πως μπορούν να εξασφαλίζουν χορηγίες από τοπικούς παράγοντες».
Ομως και η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει ένα στοίχημα να κερδίσει, μια πρόκληση να απαντήσει: Να πετύχει όλους τους στόχους του το πρόγραμμα, ώστε να μπορέσει να βρει μια νέα χορηγία 140.000€ για να υλοποιηθεί και το 2017.
Μέσα από όλες τις δράσεις και τις εκδηλώσεις ανά την Ελλάδα, λοιπόν, η Εθνική Βιβλιοθήκη θα μάθει πράγματα και «έτσι όταν πάμε στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος θα είμαστε σε θέση να οργανώσουμε ανάλογες δράσεις για την τοπική κοινωνία», εξηγεί ο κ.Τσιμπόγλου. «Αλλά και σιγά-σιγά, θησαυροί της Εθνικής Βιβλιοθήκης θα φύγουν προς την περιφέρεια. Για παράδειγμα την ημέρα που η δράση αφορά σε ένα εισιτήριο, θα μπορούσε αυτό να είναι ένα εισιτήριο όπερας του 1860 που βρίσκεται στο αρχείο της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Θα μπορούσε στη δράση για τη μεταφορά να είναι μια καρτποστάλ που δείχνει πώς μεταφέρθηκαν τα βιβλία από το Πανεπιστήμιο στην Εθνική Βιβλιοθήκη το 1903».
Στους στόχους που εξυπηρετεί το πρόγραμμα εντάσσεται και η εκπαίδευση των εργαζόμενων στις βιβλιοθήκες μέσω ειδικών εργαστηρίων που έγιναν στην Εθνική Βιβλιοθήκη όπου έφτασαν άνθρωποι από όλοι την Ελλάδα. Για παράδειγμα παρακολούθησαν ένα εργαστήριο κίνησης, αφού είναι δύσκολο για τα παιδιά να μένουν πολύ ώρα ακίνητα. «Τα παιδιά πρέπει να μπορούν να κυκλοφορούν, να κινούνται μέσα στις βιβλιοθήκες», επιμένει η κυρία Βοκοτοπούλου.
Ενα από τα φετινά ευρήματα της εκστρατείας έχει σχέση με τη συμπλήρωση 200 ετών από τη δημιουργία του Οδοντωτού στα Καλάβρυτα. Καθώς ο ΟΣΕ είναι χορηγός της εκστρατείας, συμφωνήθηκε να τον χρησιμοποιήσουν από μία μέρα δύο βιβλιοθήκες της περιοχής και δύο από το Βόλο για να υλοποιήσουν αντίστοιχες δράσεις. Για παράδειγμα αυτή για το εισιτήριο, ή για τη δράση «κάτι μέσα από το οποίο βλέπεις» όπου τα παιδιά θα μπορούν να έχουν μαζί τους στη διαδρομή φωτογραφικές μηχανές.
Ζητήσαμε από την κυρία Φρουζάκη να μας δώσει ένα παράδειγμα δράσης από αυτές που θα υλοποιήσει η ίδια. Προσοχή λοιπόν, ακολουθεί spoiler alert. «Kάθε θέμα μου θα ξεκινάει από τις λέξεις, γιατί σε βοηθάει αυτός ο τρόπος να στήσεις ένα σκαρίφημα στο κεφάλι σου. Από την ετυμολογία, μέχρι τι σημαίνει εξερευνητής στο διάστημα, στην επιστήμη. Ονόματα εξερευνητών, τι εφόδια ψυχικά και πνευματικά χρειάζονται, ποια εργαλεία. Θα χωριστούν τα παιδιά σε ομάδες για να υπάρχει η έννοια του παιχνιδιού».
Στην περίπτωση του φτερού, για παράδειγμα, θα ζητήσει από τα παιδιά να μαζέψουν φτερά και να γράψουν ένα ποίημα. Ή να εντοπίσουν ένα ποίημα στη βιβλιοθήκη και να το χρησιμοποιήσουν «δεν θέλουμε να γίνουν όλοι συγγραφείς», λέει γελώντας η κυρία Βοκοτοπούλου. Οσα φτερά περισσέψουν θα γίνουν ονειροπαγίδα.
Στην αρχή του προγράμματος κάθε παιδί θα παίρνει ένα τετράδιο με το όνομά του όπου μέσα θα σημειώνει τις αποστολές που ολοκλήρωσε και μετά θα σφραγίζεται από τη βιβλιοθήκη. Ετσι, ένα παιδί που μπορεί να επισκέπτεται διάφορες δημοτικές βιβλιοθήκες στην περιφέρειά του ή και κάποια στην επαρχία κατά τις διακοπές, θα έχει πολλές διαφορετικές σφραγίδες. Σαν τα παλιά διαβατήρια… Μόνο που αυτό αφορά στο συναρπαστικό ταξίδι της γνώσης και της εμπειρίας με οδηγό τα βιβλία.