Ενας μικρός πολυεθνικός πυρήνας διαπραγματευτών πρωταγωνίστησε στις περίπλοκες επικοινωνίες, συχνά ανά ώρα, στις οποίες συμμετείχαν αρχηγοί κρατών και επικεφαλής πολλών μυστικών υπηρεσιών, που κατέληξαν στην συμφωνία για την απελευθέρωση 50 ομήρων της Χαμάς.
Το βράδυ της Τρίτης, η ισραηλινή κυβέρνηση ενέκρινε τη συμφωνία που προβλέπει ως αντάλλαγμα την απελευθέρωση παλαιστινίων κρατουμένων και εκεχειρία τεσσάρων ημερών στη Λωρίδα της Γάζας.
Η συμφωνία αναμένεται να τεθεί σε ισχύ στις 10 το πρωί της Πέμπτης, σύμφωνα με δήλωση στελέχους της Χαμάς στο Al Jazeera.
Για να φτάσουμε εδώ χρειάστηκαν πέντε εβδομάδες «εξαιρετικά επίπονων» διαπραγματεύσεων, είπε ο ένας από τους δύο αμερικανούς αξιωματούχος που συμμετείχαν στη διαδικασία, ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, σε συνομιλία του με δημοσιογράφους, το βράδυ της Τρίτης.
Πολύ γρήγορα μετά την τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου που εξαπέλυσε η Χαμάς στο Ισραήλ, το Κατάρ πρότεινε να μεσολαβήσει για την απελευθέρωση των περίπου 240 ομήρων, τους οποίους το παλαιστινιακό κίνημα μετέφερε στη Λωρίδα της Γάζας.
Τότε δημιουργήθηκε μια μικρή ομάδα, «ένας πυρήνας», για «να εργαστεί πολύ συνετά, πολύ διακριτικά» με στόχο την απελευθέρωση των ομήρων. Η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν εκπροσωπούνταν από δύο υψηλόβαθμα στελέχη του Λευκού Οίκου, τον Μπρετ ΜακΓκερκ και τον Τζος Γκέλτζερ.
Ακολούθησαν επί εβδομάδες «καθημερινές επαφές, συχνά ανά μία ώρα» μεταξύ Αμερικανών, Ισραηλινών, Αιγυπτίων και Καταριανών.
Η Αίγυπτος, που διαθέτει το μοναδικό πέρασμα στη Λωρίδα της Γάζας που δεν ελέγχεται από το Ισραήλ, στη Ράφα, είναι ιστορική και αδιαμφισβήτητη μεσολαβήτρια στην ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση.
Το Κατάρ, όπου ζει ο επικεφαλής της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, χρηματοδοτούσε την τρομοκρατική οργάνωση κάθε χρόνο, με τις «ευλογίες» του Μπενιαμίν Νετανιάχου. Η χώρα διατηρεί καλές σχέσεις και με την Ουάσινγκτον.
Πετυχημένο το πρώτο κρίσιμο τεστ
Το πρώτο σημαντικό βήμα έγινε στις 20 Οκτωβρίου, με την απελευθέρωση δύο Αμερικανίδων από τη Χαμάς, «ένα τεστ», εξήγησε ο ένας αμερικανός αξιωματούχος, επισημαίνοντας ότι ο Λευκός Οίκος είχε παρακολουθήσει τον δρόμο τους προς την ελευθερία «σε πραγματικό χρόνο».
Η απελευθέρωση των δύο Αμερικανίδων απέδειξε ότι είναι δυνατό να απελευθερωθούν όλοι οι όμηροι και προσέφερε στην Ουάσινγκτον την εμπιστοσύνη ότι το Κατάρ μπορεί να πετύχει τον στόχο αυτό μέσω της μικρής ομάδας που είχε συσταθεί, επεσήμανε ο αξιωματούχος
Αμέσως, ξεκίνησε μια πιο εντατική διαδικασία και ο επικεφαλής της CIA, Γουίλιαμ Μπερνς, άρχισε να μιλά τακτικά με τον διευθυντή της Μοσάντ, Ντέιβιντ Μπαρνέα.
Ο αμερικανός πρόεδρος θεωρούσε ότι μια συμφωνία για την απελευθέρωση των ομήρων ήταν ο μοναδικός ρεαλιστικός δρόμος για την κήρυξη παύσης στις εχθροπραξίες.
Στις 24 Οκτωβρίου, την ώρα που το Ισραήλ ήταν έτοιμο να ξεκινήσει χερσαίες επιχειρήσεις στη Γάζα, η αμερικανική πλευρά ενημερώθηκε ότι η Χαμάς συμφώνησε στις παραμέτρους συμφωνίας για την απελευθέρωση γυναικών και παιδιών, κάτι που θα σήμαινε παύση των συγκρούσεων και αναβολή της χερσαίας επιχείρησης.
Αμερικανοί αξιωματούχοι συζητούσαν με τους Ισραηλινούς αν θα έπρεπε ή όχι να καθυστερήσει η χερσαία επιχείρηση.
Οι Ισραηλινοί εκτιμούσαν ότι οι παράμετροι αυτές δεν ήταν αρκετά ξεκάθαρες ώστε να δικαιολογείται η καθυστέρηση, καθώς μάλιστα δεν υπήρχαν αποδείξεις ότι οι όμηροι είναι ζωντανοί. Η Χαμάς ισχυριζόταν ότι δεν μπορεί να γνωρίζει ποιοι κρατούνται μέχρι να υπάρξει παύση στις εχθροπραξίες.
Τότε, ΗΠΑ και Ισραήλ θεώρησαν ανειλικρινή την στάση της τρομοκρατικής οργάνωσης. Ο ένας αμερικανός αξιωματούχος εξήγησε ότι το σχέδιο του Ισραήλ για τη χερσαία επιχείρηση τροποποιήθηκε ώστε να μπορέσει να υπάρξει παύση, εφόσον συναφθεί συμφωνία.
Τα ψέματα της Χαμάς
Τις επόμενες τρεις εβδομάδες, ο Μπάιντεν είχε συνεχείς συνομιλίες καθώς διατυπώνονταν διάφορες προτάσεις για την απελευθέρωση των ομήρων. Ζητήθηκε από τη Χαμάς να παρουσιάσει κατάλογο με τους ομήρους που κρατά και να προσφέρει εγγυήσεις ότι θα τους απελευθερώσει, εφόσον υπάρξει συμφωνία.
Η διαδικασία ήταν μακρά και επίπονη, οι επικοινωνίες δύσκολες και τα μηνύματα έπρεπε να περάσουν από την Ντόχα ή το Κάιρο για να φτάσουν στη Γάζα, σημείωσε ο αξιωματούχος.
Ο Μπάιντεν είχε συνομιλία με τον πρωθυπουργό του Κατάρ –η οποία δεν είχε ανακοινωθεί μέχρι τώρα- όταν άρχισε να παίρνει μορφή μια πρώτη συμφωνία.
Βάσει αυτής, σε πρώτη φάση θα απελευθερώνονταν γυναίκες και παιδιά όμηροι, ενώ σε αντάλλαγμα οι Ισραηλινοί θα απελευθέρωναν παλαιστίνιους κρατούμενους.
Οι Ισραηλινοί επέμεναν ότι η Χαμάς θα πρέπει να αφήσει ελεύθερες όλες τις γυναίκες και τα παιδιά στην πρώτη φάση. Οι ΗΠΑ συμφώνησαν και ζήτησαν μέσω του Κατάρ αποδείξεις ότι οι γυναίκες και τα παιδιά όμηροι της Χαμάς είναι ζωντανοί ή πληροφορίες για την ταυτοποίησή τους.
Η τρομοκρατική οργάνωση αρνήθηκε το αίτημα και απάντησε ότι μπορεί να εγγυηθεί, αρχικά, την απελευθέρωση 50 ομήρων.
Στις 9 Νοεμβρίου ο Μπερνς συναντήθηκε στην Ντόχα με τον ηγέτη του Κατάρ και τον Μπαρνέα της Μοσάντ για να εξετάσουν το κείμενο της διαφαινόμενης συμφωνίας.
Η λίστα με τα ονόματα των ομήρων
Βασικό εμπόδιο σε εκείνη τη φάση ήταν ότι η Χαμάς δεν είχε διευκρινίσει ποιους κρατά ομήρους.
Τρεις ημέρες αργότερα, ο Μπάιντεν είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον εμίρη του Κατάρ, Σεϊχη Τάμιμ μπιν Χάμαντ αλ Θάνι, και ζήτησε να μάθει τα ονόματα και πληροφορίες ταυτότητας για τους 50 ομήρους, περιλαμβανομένων των ηλικιών, του φύλου και της εθνικότητάς τους. Χωρίς αυτές τις πληροφορίες, τόνισε ο αμερικανός αξιωματούχος, δεν υπήρχε η βάση να προχωρήσει η συμφωνία.
Λίγο αργότερα η Χαμάς παρουσίασε τα στοιχεία των 50 ομήρων.
Η απόγνωση του Νετανιάχου
Στις 14 Νοεμβρίου, ο αμερικανός πρόεδρος είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Νετανιάχου και τον προέτρεψε να δεχθεί τη συμφωνία. Ο ισραηλινός πρωθυπουργός συμφώνησε.
Ο ΜακΓκερκ συναντήθηκε με τον ισραηλινό πρωθυπουργό την ίδια ημέρα στο Ισραήλ. Βγαίνοντας από μια συνάντηση, ο Νετανιάχου «άρπαξε το μπράτσο» του ΜακΓκερκ και του είπε «χρειαζόμαστε αυτή τη συμφωνία», ενώ προέτρεψε τον Μπάιντεν να συνομιλήσει με τον εμίρη του Κατάρ για τους τελικούς όρους της συμφωνίας.
Οι συνομιλίες καθυστέρησαν καθώς διακόπηκαν οι επικοινωνίες στη Γάζα. Οταν αποκαταστάθηκαν, ο Μπάιντεν βρισκόταν στο Σαν Φρανσίσκο για τη σύνοδο της APEC. Είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον εμίρη του Κατάρ και του είπε ότι αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία. Ο εμίρης δεσμεύθηκε να ασκήσει πιέσεις ώστε να κλείσει η συμφωνία, δήλωσαν οι αξιωματούχοι.
«Ο πρόεδρος επέμεινε ότι η συμφωνία πρέπει να κλείσει, τώρα. Ο χρόνος έχει τελειώσει», τόνισε ένας από τους αμερικανούς αξιωματούχους.
Στις 18 Νοεμβρίου ο ΜακΓκερκ συναντήθηκε στην Ντόχα με τον πρωθυπουργό του Κατάρ. Στη συνομιλία συμμετείχε τηλεφωνικά και ο Μπερνς, ο οποίος είχε προηγουμένως συζητήσεις με τη Μοσάντ. Στη διάρκεια αυτών των συνομιλιών έκλεισαν και τα τελευταία κενά της συμφωνίας.
Πλέον, η συμφωνία αφορούσε την απελευθέρωση γυναικών και παιδιών ομήρων, σε πρώτη φάση, αλλά με τη δυνατότητα νέων απελευθερώσεων από τη Χαμάς με στόχο να επιστρέψουν όλοι οι όμηροι στις οικογένειές τους.
Το επόμενο πρωί στο Κάιρο, ο ΜακΓκερκ συναντήθηκε με τον επικεφαλής των αιγυπτιακών υπηρεσιών Πληροφοριών, Αμπάς Καμίλ.
Εγινε γνωστό ότι ο επικεφαλής της Χαμάς στη Γάζα, Γιαχία Σινουάρ, δέχθηκε σχεδόν όλους τους όρους της συμφωνίας. Ανοικτό έμενε το ζήτημα του αριθμού των ομήρων που θα απελευθερώνονταν στην πρώτη φάση και της τελικής δομής της συμφωνίας για περαιτέρω απελευθερώσεις.
Ακολούθησαν πολλές επαφές και τελικά η συμφωνία εγκρίθηκε από όλες τις πλευρές, με το πολεμικό υπουργικό συμβούλιο του Ισραήλ να την εγκρίνει νωρίς το πρωί της Τετάρτης, μετά από πολύωρη συνεδρίαση, κατά την οποία δημιουργήθηκε ένταση λόγω των αντιρρήσεων του ακροδεξιού σκληροπυρηνικού υπουργού Εθνικής Ασφαλείας, Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ, που έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα στον Νετανιάχου και στο πρόσφατο παρελθόν.