Επρόκειτο για μια τραγωδία που συγκλόνισε τους πολίτες της Ρωσίας, κρατώντας τους επί μέρες σε αγωνία. Μέλη της Ομοσπονδιακής Βουλής συνέστησαν ειδική επιτροπή για το θέμα και διατάχθηκε να διεξαχθεί έρευνα, καθώς εκατοντάδες εθελοντές αναζητούσαν το θύμα νυχθημερόν, παρά τις πολιτικές θερμοκρασίες, και τα κρατικά μέσα ενημέρωναν λεπτό προς λεπτό το τηλεοπτικό κοινό για τις όποιες εξελίξεις. Τελικά, όμως, ο αρσενικός γάτος ονόματι Twix εντοπίστηκε νεκρός, βυθίζοντας στο πένθος σημαντικό μέρος της (εμπόλεμης) ρωσικής κοινωνίας.
«Η εθνική κατακραυγή για τον θάνατο ενός κατοικίδιου ζώου που πετάχτηκε κατά λάθος από ένα τρένο μεγάλων αποστάσεων από έναν συνοδό, ανέδειξε τόσο την ανάγκη για μια συναισθηματική εκτόνωση όσο και τα όριά της στη Ρωσία εν καιρώ πολέμου» γράφει σε κείμενό του ο Ανατόλι Κουρμανάεφ, ρεπόρτερ των New York Times που καλύπτει τη Ρωσία και τη σταδιακή μετάλλαξή της από τότε που ο Βλαντίμιρ Πούτιν διέταξε τα στρατεύματά του να εισβάλουν στην Ουκρανία.
Μια εθνική δημοσκόπηση αποκάλυψε ότι περίπου δύο στους τρεις πολίτες της Ρωσίας ήταν ενήμεροι για την εξαφάνιση του Twix, ποσοστό πολύ υψηλό σε μια χώρα όπου οι άνθρωποι τείνουν ολοένα περισσότερο να μη δίνουν προσοχή σε αρνητικές ειδήσεις (όσον αφορά, για παράδειγμα, τον πόλεμο), όπως εξήγησε o Ντένις Βολκόφ, διευθυντής του Levanda Center, του μεγαλύτερου ανεξάρτητου κέντρου δημοσκοπήσεων της Ρωσίας, που πραγματοποίησε την έρευνα. Πώς, όμως, η εξαφάνιση και στη συνέχεια ο θάνατος ενός κατοικίδιου ζώου κατέληξε να κυριαρχήσει στη δημόσια σφαίρα της Ρωσίας;
«Ενας συνδυασμός προπαγάνδας, καταστολής της διαφωνίας και κόπωσης του κοινού με τον ατελέσφορο πόλεμο μετατρέπει τα παράδοξα του διαδικτύου σε επίκεντρο της εθνικής προσοχής για μέρες, ακόμη και εβδομάδες» απαντά ο Ανατόλι Κουρμανάεφ, αναφέροντας ενδεικτικά ότι τον προηγούμενο μήνα, ένα βίντεο με πρωταγωνιστή έναν ρώσο influencer να «πετάει» το δύο μηνών μωρό του σε μια μάζα χιονιού συγκέντρωσε χιλιάδες σχόλια, τα περισσότερα αρνητικά, και οδήγησε σε ποινική έρευνα.
Κάνοντας λόγο για «εν μέρει κάθαρση, εν μέρει πολιτικό θέατρο», ο δημοσιογράφος των New York Times εξηγεί ότι «γεγονότα όπως ο θάνατος του Twix παρέχουν στους Ρώσους σπάνιες ευκαιρίες να εκτονωθούν και να αναπτύξουν δεσμούς με ομοϊδεάτες τους, χωρίς να έρθουν σε σύγκρουση με την αστυνομία ή τους λογοκριτές».
«Οι άνθρωποι έχουν βαρεθεί τις πολιτικές αντιξοότητες, και εδώ έχουμε ένα αβοήθητο πλάσμα που έχει προκαλέσει όλον αυτόν τον ντόρο» είπε η Ολγκα Κουντριάσοβα, μια συνταξιούχος που ηγήθηκε των πολυήμερων προσπαθειών για τον εντοπισμό του τετράχρονου Twix στην πόλη Κίροφ, διοικητικό κέντρο της ομώνυμης επαρχίας. «Είναι η όλη αδικία, η αγανάκτηση», πρόσθεσε. Ωστόσο η κόπωση και η αδικία και η αγανάκτηση των απλών πολιτών της Ρωσίας εξηγούν μόνον εν μέρει το παράδοξο, ομολογουμένως, γεγονός, λαμβάνοντας υπόψη τον αντίκτυπο που είχε.
«Η κυβέρνηση του Βλαντίμιρ Πούτιν έχει αντιληφθεί εδώ και πολύ καιρό τη σημασία της παροχής βαλβίδων εκτόνωσης της δημόσιας δυσαρέσκειας, καθώς σταδιακά μονοπώλησε την εξουσία και διέγραψε εναλλακτικές επιλογές στο καθεστώς του. Η ιστορία του Twix είναι ακριβώς η κατάλληλη για το είδος των αφηγήσεων που η κυβέρνηση της Ρωσίας ευελπιστεί να ενισχύσει» εξηγεί ο Ανατόλι Κουρμανάεφ.
«Αυτή η ιστορία έδρασε κατευναστικά και συνέβαλε στο να αποσπαστεί η προσοχή από τον ζόφο», από η φρίκη του πολέμου, για παράδειγμα, και τις αυξανόμενες τιμές των τροφίμων, ανέφερε από την πλευρά του ο Ντένις Βολκόφ, ο διευθυντής του Levanda Center.
Το πώς η στενόχωρη ιστορία του Twix κατέληξε να κυριαρχήσει στον δημόσιο διάλογο είναι επίσης ενδεικτική του τρόπου με τον οποίο διαδίδονται οι πληροφορίες στη σύγχρονη Ρωσία.
Η Ολγκα Κουντριάσοβα, η συνταξιούχος εθελόντρια που ηγήθηκε των προσπαθειών ανεύρεσης του Twix, είπε ότι ο ιδιοκτήτης του γάτου, ένας κύριος ονόματι Εντγκαρ Γκαϊφούλιν, επικοινώνησε μαζί της μέσω των social media στις 12 Ιανουαρίου, ζητώντας της βοήθεια για να βρει το κατοικίδιό του, το οποίο επέβαινε σε τρένο των κρατικών Ρωσικών Σιδηροδρόμων, συνοδευόμενο από έναν συγγενή του.
Κάποια στιγμή, όμως, ο γάτος διέφυγε της προσοχής του και τον πέτυχε μέλος του προσωπικού του τρένου. Νομίζοντας ότι επρόκειτο για αδέσποτο, τον έπιασε και τον πέταξε από το τρένο ενώ αυτό ήταν σταματημένο στον σιδηροδρομικό σταθμό του Κίροφ, όπως ανέφερε ο ιδιοκτήτης του Twix και επιβεβαίωσαν οι Ρωσικοί Σιδηρόδρομοι.
Η Ολγκα Κουντριάσοβα ξεκίνησε την εκστρατεία της για την ανεύρεση του γάτου με αναρτήσεις σε τοπικά chats για ζώα. Τελικά κινητοποιήθηκαν εκατοντάδες άνθρωποι από την ευρύτερη περιοχή του Κίροφ, με τα τοπικά μέσα να καλύπτουν τις προσπάθειές τους, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να στραφεί και η προσοχή της κρατικής τηλεόρασης στην υπόθεση.
Το ότι οι γάτες είναι ιδιαίτερα αγαπητές στο διαδίκτυο παντού στον κόσμο είναι γνωστό. Ωστόσο στη Ρωσία τα περιεχόμενα με πρωταγωνιστές τα εξημερωμένα αιλουροειδή είναι εξαιρετικά δημοφιλή. Σχεδόν τα μισά ρωσικά νοικοκυριά έχουν μια γάτα και τα όποια κατορθώματα των γατών απασχολούν συχνά-πυκνά τα εθνικά μέσα ενημέρωσης, ενώ μια νέα ρωσική τηλεοπτική σειρά με τίτλο «Καταστροφή» δεν εστιάζεται σε κάποιον πόλεμο, όπως θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος, αλλά σε μια γάτα που μιλάει.
Η ανακάλυψη του πτώματος του Twix μετά από μια εβδομάδα αναζήτησης μετέτρεψε τον νεκρό γάτο σε μάρτυρα, με ένα διαδικτυακό αίτημα για την υποδειγματική τιμωρία του ενόχου να συγκεντρώνει πολύ σύντομα 380.000 υπογραφές. Φυσικά, το Κρεμλίνο δεν άφησε την ευκαιρία να πάει χαμένη. «Ο μηχανισμός προπαγάνδας ανταποκρίθηκε» γράφει ο Ανατόλι Κουρμανάεφ.
Συγκεκριμένα, βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος σύστησαν ειδική επιτροπή για την αναθεώρηση του κανονισμού μεταφοράς ζώων, η εισαγγελία ανακοίνωσε ότι εξέταζε το ενδεχόμενο ποινικής δίωξης για κακοποίηση ζώου, ενώ ένας συντηρητικός ακτιβιστής πρότεινε να στηθεί ένα άγαλμα στο Κίροφ στη μνήμη του Twix. Μέχρι και ο επικεφαλής των κρατικών Ρωσικών Σιδηροδρόμων αναγκάστηκε, υπό την πίεση των δημοσιογράφων, να απολογηθεί τρόπον τινά για το περιστατικό, κάτι ασυνήθιστο για ανώτερο κρατικό αξιωματούχο.
«Eχω δυο σκυλιά και μια γάτα στο σπίτι» είπε σε δημοσιογράφους κρατικών ΜΜΚΕ ο Ολέγκ Μπελοζέροφ, ο οποίος διευθύνει τον μεγαλύτερο εργοδότη της χώρας, τους Ρωσικούς Σιδηροδρόμους, και επιβλέπει σχεδόν 160.000 χλμ. σιδηροδρομικών γραμμών. «Θα μπορούσε κανείς να με αποζημιώσει για την απώλειά τους; Δεν είμαι σίγουρος» πρόσθεσε, χαρακτηρίζοντας τον θάνατο του Twix ως γεγονός «ανωτέρας βίας».
Ο Ντένις Βολκόφ, ο διευθυντής του Levanda Center, είπε ότι το σκάνδαλο Twix έθεσε στο περιθώριο του δημόσιου διαλόγου, έστω και προσωρινά, τη δυσαρέσκεια των πολιτών για ζητήματα όπως η έλλειψη αυγών από την αγορά, τα πολλά προβλήματα στη θέρμανση κατά τη διάρκεια ενός ιδιαίτερα κρύου χειμώνα, και διάφορα άλλα αρνητικά όσον αφορά την ποιότητα ζωής στη Ρωσία.
«Η δημόσια οργή που εγκρίνεται από το κράτος συχνά στρέφεται σε αυτό που η κυβέρνηση χαρακτηρίζει ως ανάρμοστη ή ανήθικη συμπεριφορά, η οποία με τη σειρά της υποστηρίζει τη μεγαλύτερη προσπάθεια του Πούτιν να εμφανίζεται ως παγκόσμιος υπερασπιστής αυτών που αποκαλεί “παραδοσιακές αξίες”» συνοψίζει ο δημοσιογράφος των New York Times. Οσον αφορά την υπερβολική αντίδραση των ρώσων πολιτών, «η καταγγελία του θανάτου μιας γάτας στη Ρωσία είναι, φυσικά, πολύ πιο ασφαλής από το να εκφράσει κανείς μια πολιτική άποψη ή να διαμαρτυρηθεί για τον πόλεμο».
«Η χώρα απώλεσε την ικανότητα να εκφράζεται ελεύθερα και να είναι ανθρώπινη» υποστήριξε ο Μπόρις Ναντέζντιν, ένας αντιπολιτευόμενος πολιτικός που τάσσεται κατά του πολέμου και επιδιώκει να αναμετρηθεί με τον Πούτιν στις προεδρικές εκλογές, συμμετέχοντας σε ένα τηλεοπτικό ντιμπέιτ για τον Twix. «Το να εκφράζεις αλληλεγγύη προς ένα γατάκι που δεν έχεις ξαναδεί στη ζωή σου, σημαίνει ότι δείχνεις ανθρωπιά» πρόσθεσε.