Οι βουλευτικές εκλογές της Κυριακής έδωσαν στο λαϊκιστικό κόμμα της Δεξιάς, Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS), το οποίο κυβερνά την Πολωνία τα τελευταία οκτώ χρόνια, τις περισσότερες ψήφους, αλλά όχι αρκετές ώστε να επιτύχει κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Σύμφωνα με την τελική καταμέτρηση, που ανακοινώθηκε την Τρίτη 17 Οκτωβρίου, το PiS έλαβε το 35,4% των ψήφων, ενώ η Συμμαχία Πολιτών, με επικεφαλής τον Ντόναλντ Τουσκ, πρώην πρωθυπουργό και πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, πήρε 30,7%. Μαζί με τον Τρίτο Δρόμο (14,4%) και τον αριστερό Lewica (8,6%), ο συνασπισμός του Τουσκ είναι σε θέση να συγκροτήσει μια συμμαχία που θα έχει άνετη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο των 460 εδρών.
Ο Τουσκ κάλεσε την Τρίτη τον πρόεδρο Αντρέι Ντούντα να επιτρέψει στον συνασπισμό να σχηματίσει κυβέρνηση. «Απευθύνω μια ένθερμη έκκληση στον πρόεδρο· ο κόσμος περιμένει τις πρώτες αποφάσεις, επομένως του ζητάμε άμεσες αποφάσεις» είπε ο Τουσκ. «Τα δημοκρατικά κόμματα βρίσκονται σε συνεχή επαφή και είναι έτοιμα να αναλάβουν την ευθύνη για τη διακυβέρνηση της χώρας ανά πάσα στιγμή».
Ο ρόλος του Ντούντα είναι να υποδείξει την προτίμησή του για το κόμμα που θα έχει την πρώτη ευκαιρία σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Guardian, η παράδοση δείχνει ότι θα στραφεί στο PiS, ως μεγαλύτερο κόμμα, αλλά όλα τα άλλα κόμματα έχουν δηλώσει ότι δεν θα συνεργαστούν μαζί του, άρα η σημερινή κυβέρνηση δεν φαίνεται να έχει καμία ελπίδα.
Ακόμη και στελέχη του PiS, αφού νωρίτερα είχαν πει ότι θα προσπαθούσαν να πετύχουν έναν συνασπισμό, έχουν παραδεχτεί, πλέον, την ήττα τους. «Το κακό έχει επικρατήσει στην Πολωνία, προσωρινά» είπε ο Μάρεκ Σούσκι, ανώτερος αξιωματούχος του PiS, στον δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό σταθμό TVP. «Το PiS είναι πιθανό να γίνει μια πραγματικά δημοκρατική αντιπολίτευση».
Από το γραφείο του Ντούντα αναφέρθηκε ότι η κατάσταση είναι «περίπλοκη και απαιτεί εξέταση και ανάλυση από τον πρόεδρο», προσθέτοντας ότι ο ίδιος «δεν αποκλείει καμία επιλογή».
Ο συνασπισμός της αντιπολίτευσης εκτείνεται σε ένα ευρύ φάσμα του πολωνικού πολιτικού κόσμου, αλλά ο Σίμον Χολόβνια, ηγέτης του Τρίτου Δρόμου, δήλωσε ότι δεν προβλέπει προβλήματα στη συγκρότηση μιας κυβέρνησης συνασπισμού.
Το αποτέλεσμα προκάλεσε ενθουσιασμό στους προοδευτικούς Πολωνούς για το τέλος της διακυβέρνησης του PiS, το οποίο έχει διαβρώσει το κράτος δικαίου, έχει αναιρέσει το δικαίωμα στις αμβλώσεις και έχει στοχοποιήσει μειονότητες, καθώς και μη ευρωπαίους μετανάστες, μέσω μιας προπαγάνδας μίσους.
Ωστόσο, η διακυβέρνηση, με έναν πρόεδρο ευθυγραμμισμένο με το PiS στην εξουσία μέχρι το 2025 και με πολυάριθμα κρατικά ιδρύματα γεμάτα υποστηρικτές του PiS, δεν θα είναι εύκολη.
Το ρεκόρ προσέλευσης, στο 74,3%, ήταν 13% υψηλότερο από ό,τι για τις βουλευτικές εκλογές πριν από τέσσερα χρόνια και φαίνεται πως συνέβαλε στη νίκη της αντιπολίτευσης. Ενα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό ψήφων μεταξύ των νέων ψηφοφόρων μεταφράστηκε σε μεγαλύτερη υποστήριξη προς διάφορα κόμματα που τάσσονται κατά του PiS.
Στη Βαρσοβία η συμμετοχή ήταν 84,9%. «Εχετε δείξει την τεράστια δύναμη της κοινωνίας των πολιτών. Είμαι περήφανος! Ευχαριστώ!» έγραψε στο X/Twitter ο δήμαρχος της πόλης Ραφάου Τρζασκόφσκι.
Ωστόσο, το εύρος του προτεινόμενου νέου συνασπισμού μπορεί να προκαλέσει και κάποια προβλήματα. Ηδη, την Τρίτη, ένας άλλος ηγέτης του Τρίτου Δρόμου, ο Βλαντίσλαβ Κοσίνιακ-Κάμιζ, είπε ότι δεν εγγυάται την υποστήριξη της απελευθέρωσης του νόμου που θα επιτρέπει αμβλώσεις έως τις 12 εβδομάδες εγκυμοσύνης, μια από τις προεκλογικές υποσχέσεις του Τουσκ. «Κανένα ιδεολογικό ζήτημα δεν μπορεί να αποτελεί μέρος οποιασδήποτε συμφωνίας συνασπισμού» συμπλήρωσε.