Σας αρέσει ο Μπραμς; Ο Άξελ Βίντινγκ, κεντρικός ήρωας και αφηγητής στο “Ποτάμι” του Κέτιλ Μπγιόρνσταντ, λατρεύει τον Μπραμς όσο τον Σούμπερτ, τον Μπαχ και τον Μπετόβεν, αλλά τελευταία -βρισκόμαστε στο Όσλο του 1970- υποκλίνεται και στη μελαγχολική φωνή της Τζόνι Μίτσελ. Είναι μόλις δεκαεννιά χρονών αλλά μια σειρά από απώλειες αγαπημένων του προσώπων τον έχουν μεγαλώσει πριν την ώρα του. Κι ενώ ετοιμάζεται πυρετωδώς υπό τις οδηγίες μιας πολύ απαιτητικής δασκάλας για το ντεμπούτο του ως πιανίστας, ένας μεγάλος, απρόσμενος έρωτας γεννάει μέσα του καινούριες μελωδίες, ολόδικές του, πυροδοτούμενες από τους πιο τολμηρούς αυτοσχεδιασμούς….Πόσα μπορούν ν' αντέξουν οι πλάτες του Άξελ; Και πόσα να περιμένει κανείς από τη μουσική;
Ο 'Αξελ είναι το μυθιστορηματικό alter ego του 60χρονου σήμερα Κέτιλ Μπγιόρνσταντ. Για σολίστ του πιάνου προοριζόταν κι αυτός ο πολυπράγμων νορβηγός. Ντεμπουτάρισε στα 16 του ερμηνεύοντας το τρίτο κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα του Μπάρντοκ, συνέχισε σε Λονδίνο και Παρίσι τις μουσικές του σπουδές και, τελικά, έγινε συγγραφέας και συνθέτης αποκτώντας μάλιστα διεθνή ακτινοβολία στους κόλπους της σύγχρονης τζαζ. Ο Μπγιόρνσταντ έχει πίσω του δεκάδες ηχογραφήσεις στην Universal και την ΕCM, έχει συνεργαστεί με κινηματογραφιστές όπως ο Γκοντάρ και ο Κεν Λόουτς κι έχει δημοσιεύσει γύρω στα τριάντα βιβλία – μυθιστορήματα, ποίηση, δοκίμια, μέχρι βιογραφίες σαν της Λίβ Ούλμαν και του Έντβαρντ Μουνκ. Αν όμως αναγνωρίζω τ' όνομά του, το χρωστάω στην υπέροχη “Λέσχη των νέων πιανιστών” (Πόλις, 2009), πρώτο μέρος μιάς τριλογίας εμπνευσμένης από τα νεανικά βιώματά του.
Συνέχεια της “Λέσχης…” είναι το “Ποτάμι” (μετ. Κ. Γλυνιαδάκη). Οχι ότι δεν μπορεί να διαβαστεί ανεξάρτητα -μπορεί. Πιστεύω, εν τούτοις, ότι κάποιος που δεν έχει παρακολουθήσει τις εφηβικές τρικυμίες του Άξελ, που αγνοεί το πώς βρέθηκε να ψήνεται στον πυρετό των μουσικών διαγωνισμών, που δεν έχει εικόνα ούτε της οικογένειάς του, ούτε των φίλων του, ούτε της πρώτης του αγάπης, της νεκρής πια Άνια, διαβάζοντας το “Ποτάμι” θα νιώσει την ανάγκη να τ' ανακαλύψει αναδρομικά. Καλού κακού λοιπόν, πάρτε τα με τη σειρά.
Η λιτή πρόζα του Μπγιόρνσναντ μεταδίδει συναισθήματα που κονταροχτυπιούνται χωρίς ποτέ να χάνει τη ροή και την κομψότητά της. Οι αναφορές σε ογκόλιθους της κλασικής μουσικής -συνθέτες, μαέστρους, ερμηνευτές- είναι και πάλι αμέτρητες, αλλά τώρα, ανάμεσά τους, ξεπροβάλλουν και σκηνές από το Γούντστοκ, σαν αντανακλάσεις ενός διαφορετικού κόσμου, πιό ελεύθερου, πιό χαλαρού. Στριμωγμένος ανάμεσα στις απαιτήσεις των υψηλών καλλιτεχνικών του στόχων και στον έρωτά του για μια γυναίκα πολύ μεγαλύτερή του, “με πειραγμένο μυαλό και μπερδεμένη σεξουαλική ζωή”, ο Άξελ κυριεύεται από αμφιβολίες. Γεννιέται τέχνη χωρίς δυστυχία; Μπορείς να βουτήξεις στο ποτάμι της μουσικής χωρίς να πνιγείς;
Στο δικό του “Ποτάμι” ο Μπγιόρνσταντ δένει αρμονικά τον εσωτερικό κόσμο του ήρωά του με τις τάσεις της εποχής στην οποία ανδρώνεται -ψυχανάλυση, ροκ, γυναικεία χειραφέτηση- υπερασπίζεται τη “φιλοσοφία του ασκητή” χωρίς να περιφρονεί τις μικρές χαρές της καθημερινότητας, κι όσο αναγνωρίζει ότι το ταλέντο υποχρεώνει άλλο τόσο κατανοεί τις μάχες που δίνει καθένας μας είτε για να μετριάσει τον πόνο είτε γιά να βρεί μέσα από ποιό μονοπάτι θα εκφραστεί. Ανυπομονώ να διαβάσω και τον τρίτο τόμο!