Τι μας λένε οι σουρεαλιστές του 20ού αιώνα για τον κορονοϊό

Όποιος έχει κουραστεί από τα πολλά αυστηρά μέτρα που επιβάλλει η νέα… κανονικότητα, μπορεί, τουλάχιστον στη Μαδρίτη, να ξεφύγει προσωρινά σε έναν κόσμο όπου τα χέρια χρησιμεύουν ως καρέκλες, τα τραπέζια περιστρέφονται σε τροχούς ποδηλάτου και από τα κεφάλια των αλόγων προβάλλουν λάμπες.

Μια έκθεση στην ισπανική πρωτεύουσα εξετάζει τους αμέτρητους τρόπους με τους οποίους το σουρεαλιστικό κίνημα επηρέασε τον πολιτισμό και το design τον περασμένο αιώνα, από τον κόκκινο καναπέ του Σαλβαδόρ Νταλί που διαμορφώθηκε από τα χείλη της Μέι Γουέστ (ανήκει πλέον στο Μουσείο V&A του Λονδίνου) μέχρι τα μουσικά βίντεο της Μπγιορκ.

Στην έκθεση, η οποία πραγματοποιείται με τη συνεργασία του Ιδρύματος La Caixa και του γερμανικού μουσείου design Vitra, έχουν συγκεντρωθεί 279 έργα τέχνης και design των Νταλί, Ρενέ Μαγκρίτ, Μαρσέλ Ντυσάν, Μαν Ρέι, Λι Μίλερ, Λε Κορμπιζιέ, Ρέι Ιμς, Γκάε Αουλέντι, και Ιρις Βαν Χέρπεν.

«Η επιρροή του σουρεαλισμού υπερβαίνει κατά πολύ μια εποχή, μερικά μανιφέστα, μερικά περιοδικά και μερικούς δημιουργούς», δήλωσε στον Guardian η Ιζαμπέλ Σαλγάδο, διευθύντρια εκθέσεων του La Caixa Foundation. «Ο σουρεαλισμός βοήθησε να σπάσει το δόγμα του φονξιοναλισμού, που επέμενε ότι η μορφή έπρεπε να συνδεθεί με μια λειτουργία. Ο σουρεαλισμός χρησιμοποίησε το ασυνείδητο ως έγκυρο δημιουργικό εργαλείο, το οποίο άνοιξε την πόρτα στη μνήμη, τη φαντασία, την επιθυμία και τη μοίρα».

Αφού γνωρίσουν τους σουρεαλιστές και το έργο τους, οι επισκέπτες οδηγούνται σε τρεις ατμοσφαιρικά φωτισμένες αίθουσες όπου εξερευνούν πώς ανατρέπει το κίνημα την πραγματικότητα, τη σχέση του με τον ερωτισμό (σε μια αίθουσα με κόκκινο φωτισμό) και, τέλος, τη γοητεία του με την άγρια ​​φύση και τον παράλογο.

Η έκθεση έχει τίτλο «Objects of Desire: Surrealism and Design 1924-2020» και στόχος της είναι να βυθίσει τους ανθρώπους σε αυτό που ο επιμελητής της, Ματέο Κρίες, περιγράφει ως «έναν από τους πιο σημαντικούς διαλόγους στον κόσμο της τέχνης και του design του 20ού αιώνα».

Ωστόσο, ο Κρίες, διευθυντής του μουσείου design Vitra, ελπίζει ότι θα μιλήσει επίσης στους επισκέπτες για τη σημερινή εποχή «και τις δυνατότητες της τέχνης και του design που εμπνέουν τη δική μας άποψη για το παρόν»

Ενώ πολλά από τα έργα που εκτίθενται είναι γνωστά, όπως «Το βιολί του Ingres» του Μαν Ρέι και τα πλάνα από την ταινία μικρού μήκους «Ο Ανδαλουσιανός σκύλος» που γύρισε ο Λουίς Μπουνουέλ σε συνεργασία με τον Σαλβαδόρ Νταλί,  μερικά από τα μοντέρνα εκθέματα είναι λιγότερο γνωστά.

Παράλληλα προβάλλονται τρία βίντεο της Μπγιορκ –«Utopia», «Mutual Core» και «Hidden Place»– ενώ εκτίθεται επίσης ένα κυματιστό φόρεμα της Ιρις Βαν Χέρπεν, του 2018. Το τελευταίο μέρος της έκθεσης είναι το βίντεο «Designs for an Overpopulated Planet: Foragers» των Αντονι Νταν και Φιόνα Ρέιμπι.

Οι «Foragers» (συλλέκτες τροφής) αναλογίζονται μέχρι πού μπορεί να φτάσει η ανθρωπότητα για να συνεχίσει να τρέφεται τις επόμενες δεκαετίες. Στο βίντεο, το δίδυμο των βρετανών designers δημιουργεί μια σειρά μηχανημάτων DIY που χρησιμοποιούν «συνθετική βιολογία για τη δημιουργία μικροβιακών βακτηρίων στομάχου, μαζί με ηλεκτρονικές και μηχανικές συσκευές, για τη μεγιστοποίηση της θρεπτικής αξίας του αστικού περιβάλλοντος».

Όπως επισημαίνει ο Κρίες, η θέση του έργου στην έκθεση δεν είναι τυχαία: «Οι Νταν και Ρέιμπι φαντάζονται ένα είδος φανταστικού μελλοντικού σεναρίου σύμφωνα με το οποίο θα πρέπει να ζήσουμε σε έναν κόσμο που έχει υπερπληθυσμό –και νομίζω ότι μια πανδημία μπορεί να είναι ένα φυσικό κομμάτι αυτού του σεναρίου– και φαντάζονται τι αντικείμενα θα χρειαζόμασταν», λέει στον Guardian.

«Υπάρχει εκείνο το στοιχείο του προβληματισμού, της φαντασίας –ίσως και του ονείρου και της δυστοπίας– που έρχεται στον κόσμο του σύγχρονου design και ανοίγει νέες προοπτικές για τους σύγχρονους σχεδιαστές να σκεφτούν την πραγματικότητα μας με ευρύτερο τρόπο», καταλήγει.