Εννέα γυναίκες που τολμούν και μιλούν για τον καρκίνο

Φανταστείτε, όσο μπορείτε, τον τρόπο που αργά, προσεκτικά, σχεδόν κατανυκτικά φροντίζει κάποιος τις φθορές σε ένα παλιό πολύτιμο χειρόγραφο. Φανταστείτε πως είστε ένας συντηρητής, μια συντηρήτρια παλαιών χειρογράφων. Κι αγγίξτε αυτή τη φθορά. Όχι με φόβο. Όχι με φούρια. Όχι με ενοχή. Με προσοχή. Με ζέση.

Μεταφέρετε τώρα αυτή την εικόνα, της φροντίδας για τη φθορά, στο ανθρώπινο σώμα. Ένα σώμα που πάσχει ή έπασχε. Κάπως έτσι θα μπορέσετε να κατανοήσετε την εμπειρία ενός καρκινοπαθούς. Έτσι τουλάχιστον την παρουσιάζει μία από τις εννέα καρκινοπαθείς γυναίκες – συντηρήτρια έργων τέχνης και ειδικότερα παλαιογράφων – που αποφάσισαν να μιλήσουν. Για όσα τις φόβισαν, τις έκαμψαν, τους έδωσαν κουράγιο, τις έκαναν ακόμη και να γελάσουν (ναι, να γελάσουν) στην μάχη ζωής με την ασθένεια.

Έτσι θα κατανοήσετε και την ουσία, το απόσταγμα, της παράστασης βιωμάτων Παρ’ όλα αυτά, που έστησε ως δράση της η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία, με την αρωγή της σκηνοθέτιδας Γεωργίας Μαυραγάνη (έμπειρης στο βιωματικό θέατρο και πρωτεργάτριας στον θεατρικό άθλο, του ΚΘΒΕ, με τον τίτλο «Γκιάκ», με βάση το περίφημο βιβλίο του Δημοσθένη Παπαμάρκου, που παίχτηκε και στο Εθνικό).

Απόσταγμα, έγραψα. Αυτό είναι η όλη παράσταση κατά την Γεωργία Μαυραγάνη. Το συμπύκνωμα των συναντήσεών τους, με τις εννέα γυναίκες – κάποιες νοσούν ακόμη – κοντά ενάμισι χρόνο τώρα. «Στην αρχή αισθάνθηκα ότι μπήκα μέσα σε μία ομάδα που όλοι οι υπόλοιποι ξέρουν για τι ακριβώς μιλούν», μου λέει η σκηνοθέτις για τις συναντήσεις τους σχεδόν μία φορά την εβδομάδα. Σαν παρείσακτη. Ή κάπως έτσι. «Κι εγώ ήμουν κατά κάποιον τρόπο εκτός. Και ενοχικά δεν μπορούσα να το συναισθανθώ». Με το χέρι στην καρδιά, θα την αντιμετωπίζατε, αλήθεια, αλλιώς αυτή τη συνθήκη, ανάμεσα σε εννέα καρκινοπαθείς και τις εμπειρίες τους ή τον κοινό τους τόπο συνεννόησης;

«Μου πήρε καιρό. Οι ίδιες άρχισαν να με απελευθερώνουν σε αυτό. Κατάλαβα ότι ήθελαν πολύ να μιλήσουν γι’ αυτό που έζησαν ή και που ζουν ακόμη. Με κάποιο θυμό, κάποτε, με τις ενοχές τους, αλλά και με πολύ, πολύ χιούμορ. Απελευθερωτικό. Κι έτσι άρχισαν να καταθέτουν, όχι απλά πόσο δύσκολο είναι να έρχεσαι αντιμέτωπος με την ασθένεια, που κάτι σε αυτήν, επειδή ένα μέρος της μοιάζει ανίατο, φέρει ενοχή. Το ταξίδι αυτό ήταν ταξίδι συνειδητοποίησης για όλους μας πως δεν είναι ακριβώς έτσι. Και αυτό ήταν που ήθελα να μεταφέρω με την παράσταση «Παρ’ όλα αυτά». Και το ποιες είναι οι ιστορίες τους, που έχουν ενδιαφέρον και θεατρικά. Όπως μία από τις γυναίκες που είναι συντηρήτρια έργων τέχνης και της ζήτησα να κάνει μια επίδειξη συντήρησης χειρογράφου στην παράσταση. Κι έτσι γράφτηκε ένα βαθιά ποιητικό και μεταφορικό για την ασθένεια κείμενο». Μια αναλογία. Με τις φθορές που υφίσταται το ανθρώπινο σώμα. Οι οποίες, για την εν λόγω συντηρήτρια, αποτέθηκαν και μια φράση του Ακριθάκη: «Λέω, λοιπόν, κι εγώ να συνεχίσω».

Εντυπωσιακό είναι ότι αυτή η ποίηση, το πολύ χιούμορ, τα γέλια που έκαναν στον κοινό τους τόπο οι γυναίκες, συμπληρώνεται στην παράσταση και από τα στυγνά κείμενα των διαγνώσεών τους ή των θεραπειών. «Πραγματικό θέατρο που πάει στα χωράφια της ποίησης», όπως το θέτει η Γεωργία Μαυραγάνη. Όπως συμπληρώνεται η – ωριαία – παράσταση και με ηχητικά αποσπάσματα από τις συναντήσεις τους. Με μια αίσθηση ότι δεν υπάρχει «δεν μπορώ». Ακόμη κι αν πρέπει να πάρουν λίγη μορφίνη για τον πόνο ενδιάμεσα και να συνεχίσουν την πρόβα. «Δεν θέλουν τον οίκτο», είναι η κομβική παρατήρηση της σκηνοθέτιδας Γεωργίας Μαυραγάνη. «Και νιώθουν την μεγάλη ευθύνη που έχει το να μιλούν και σε άλλους που έχουν νοσήσει. Όμως, ούτε τον οίκτο θέλουν, ούτε μια αφελή αισιοδοξία ότι όλα είναι καλά. Θέλουν να μιλήσουν. Για την μάχη τους και την πραγματικότητα. Πως είναι να χάνεις ακόμη και την ελπίδα και να σε πιάνει να θέλεις να διαγράψεις όλη σου την ζωή. Αλλά και, ταυτόχρονα, να θέλεις να την θυμηθείς όλη».

Κάπως έτσι στήθηκε αυτή η «συνεκτική ιστορία ανθρωπιάς, συναισθηματισμού, χαράς και λύπης, οδηγούν στην πρωταρχική επίδραση του θεάτρου, τη λυτρωτική μέθεξη», όπως το θέτει ο πρόεδρος της ΕΑΕ, Ευάγγελος Φιλόπουλος.

Η παράσταση εντάσσεται στο πλαίσιο δράσεων του Κέντρου για την Υποστήριξη, Εκπαίδευση και Έρευνα στην Ψυχοκοινωνική Ογκολογία (ΚΕΥΕΕΨΟ) και είναι παραγωγή της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, για την υποστήριξη ασθενών που επιβίωσαν του καρκίνου, με επιστημονική ευθύνη του κλινικού ψυχολόγου Ιωάννη Ντίνου, ο οποίος θεωρεί ότι οι γυναίκες, «οι οποίες έχουν την εμπειρία της νόσου, επί της ουσίας θα ερμηνεύσουν τους ρόλους της ζωής τους». Και αυτό με την τεχνική του devised theater, του «επινοητικού θεάτρου», αν θέλετε, κατά την οποία «ηθοποιοί και σκηνοθέτης συνεργάζονται και δημιουργούν ένα θεατρικό έργο, το οποίο βασίζεται στις βιωματικές εμπειρίες». Πάντως, στο περιθώριο της παράστασης στο Από Μηχανής Θέατρο υπάρχει η δυνατότητα εγγραφής μελών ή και στήριξης της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας.