Τέλειωσα τον «Τραπεζίτη του Διαβόλου» τη μέρα που η καθαρίστρια έμαθε ότι το πλαστό της απολυτήριο αποτιμάται με δέκα χρόνια στη φυλακή. Συνδυάζοντας αυτά τα δύο, το βιβλίο και την απόφαση, θύμωσα. Μετά, ομολογώ, ότι ζήλεψα τον τύπο. Στο τέλος συμβιβάστηκα. Ζούμε σε έναν άδικο κόσμο.
Ο «Τραπεζίτης του Διαβόλου» είναι το βιβλίο που έγραψε ο Μπράντλεϊ Μπέρκενφελντ, ο άνθρωπος που, με τις αποκαλύψεις του, άρχισε να ξηλώνει το πουλόβερ με το οποίο η ελβετική τράπεζα UBS σκέπαζε πονηρούς, μαζί με τα χρήματά τους. Μέσα στο βιβλίο περιγράφει, κυρίως, πώς ψάρευε πελάτες, αλλά και πόσο διάτρητο είναι το παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον του χρήματος.
Η δουλειά του ήταν από αυτές που θα ήθελες να κάνεις ή, τέλος πάντων, δείχνει πιο εύκολη από όσο ήταν στην πραγματικότητα. Ο άνθρωπος μας ψάρευε πελάτες στα πιο ωραία, στα πιο πολυτελή θέρετρα του κόσμου. Ταξίδευε πρώτη θέση για Καραϊβική, χάζευε ιστιοπλοϊκούς αγώνες και εξηγούσε σε πλούσιους Αμερικανούς πώς μπορούν να κρύψουν χρήματα και να γλιτώσουν φόρους από τον Θείο Σαμ. Πετούσε στο Μπαλί και έκανε δουλειές με ανθρώπους που, για άγνωστους και αδιάφορους στον Μπράντλεϊ λόγους, είχαν εκατομμύρια δολάρια σε μετρητά και κάπως έπρεπε να τα τακτοποιήσουν.
O Mπράντλεϊ τους προσέφερε τη λύση, μέσω της UBS. Τα λεφτά έφευγαν σε φορολογικούς παραδείσους ή σε ανώνυμους λογαριασμούς στην Ελβετία, προστατευμένα πρωτίστως από την ελβετική νομοθεσία και δευτερευόντως από την εχεμύθεια των τραπεζικών στελεχών. Και μιλάμε για μεγάλα λαμόγια -νομίζω η λέξη είναι κατάλληλη. Μορφωμένοι, βέβαια, με καλούς τρόπους. Αλλά λες ότι θα πουλούσαν και τη μάνα τους για μία μεγαλύτερη προμήθεια. Και αν η προμήθεια μεγάλωνε και άλλο, μπορεί και να τη σκότωναν.
Ο Μπέρκενφελντ, λοιπόν, κατάφερε να τσεπώνει μεγάλες προμήθειες, να οδηγεί Ferrari και να κοιμάται σε ένα καταπληκτικό διαμέρισμα. Μέχρι που κατάλαβε ότι σε ενδεχόμενο έλεγχο των Αρχών, η τράπεζα θα έριχνε την ευθύνη σε αυτόν και τους συναδέρφους του. Μπήκε στο αεροπλάνο, γύρισε στην πατρίδα του, στις ΗΠΑ και έψαξε δικηγόρο. Κατάλαβε ότι όλα τα μεγάλα γραφεία είχαν για πελάτη τη UBS. Πήγε σε ένα μικρό. Και μαζί με τους δικηγόρους του επισκέφθηκε τις Αρχές. Όλες τις Αρχές, προκειμένου να κινητοποιηθεί το σύστημα. Αλλά όταν κινητοποιήθηκε το σύστημα, τον τύλιξαν σε μία κόλλα χαρτί και τον έστειλαν φυλακή για συνέργεια σε ξέπλυμα μαύρου χρήματος και φοροδιαφυγή.
Στο μεταξύ, οι αμερικανικές αρχές είχαν ανακτήσει πρόσβαση σε 15 δισ. δολάρια και, φυσικά, στα πρόστιμα που αποφέρουν. Η UBS τη γλίτωσε φθηνά: πλήρωσε 780 εκατ. δολάρια και η υπόθεση έκλεισε. Στις ΗΠΑ. «Τρέχει» σε διάφορες χώρες του κόσμου.
Ο Μπέρκενφελντ έμεινε στη φυλακή τριάντα μήνες. Όταν βγήκε, έδωσε και άλλες κρίσιμες πληροφορίες και στο τέλος βρέθηκε με μία επιταγή 104 εκατ. δολαρίων, ως αμοιβή -αν δώσεις κρίσιμες φορολογικές πληροφορίες στις αμερικανικές Αρχές, πληρώνεσαι με ποσοστά. Το αποτέλεσμα ήταν να είναι πάλι με παχουλό τραπεζικό λογαριασμό και να κάνει τον ιεροκήρυκα κατά του μαύρου χρήματος, γυρίζοντας τον κόσμο ως ο μεγαλύτερος εχθρός της UBS.
Από τη συναρπαστικά απολαυστική του αφήγηση προκύπτουν και άλλα θέματα ηθικού ενδιαφέροντος, πέρα από τα προφανή. Αφήστε στην άκρη το μαύρο χρήμα, τα ναρκοδολάρια κλπ. Πάρτε το παράδειγμα ενός επιτυχημένου γιατρού ή καλλιτέχνη. Έχει το ηθικό δικαίωμα αυτός ο άνθρωπος να θεωρεί ότι το κράτος στο οποίο ζει τον φορολογεί παράλογα; Και αν έχει το δικαίωμα να το πιστεύει, πόσο ηθικό είναι να προσπαθεί να γλιτώσει τη φορολόγηση; Δεν είναι ούτε νόμιμο, ούτε ηθικό. Διότι όλοι αυτοί, έδιναν τα λεφτά τους στον Μπέρκνεφλεντ προκειμένου να τα κρύψει και να μην πληρώσουν δεκάρα τσακιστή σε φόρους στη χώρα τους.
Και ασφαλώς το ερώτημα τίθεται και προς εμάς, τη «μαρίδα»: αν μπορούσες να κρύψεις τα εισοδήματά σου από την Εφορία, θα το έκανες;
*«Ο Τραπεζίτης του Διαβόλου» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πατάκη»