Το 1970 έκανε πρεμιέρα το «M*A*S*H» (στην Ελλάδα κυκλοφόρησε αρχικά ως «Κ.Ι.Μ.Α.Σ.» δηλαδή Κινητή Ιατρική Μονάδα Αμερικανικού Στρατού) του Ρόμπερτ Αλτμαν, με πρωταγωνιστές τους Ντόναλντ Σάδερλαντ, Ελιοτ Γκουλντ, Τομ Σκέριτ και Σάλι Κέλερμαν.
Η θρυλική αντιπολεμική σάτιρα, που έκανε διάσημο τον δημιουργό της, θα έμενε μέχρι το τέλος της καριέρας του η πιο εμπορική ταινία του Αλτμαν· θα γινόταν επίσης η αφορμή για ένα πρωτόγνωρο franchise, το οποίο θα διαρκούσε πάνω από μια δεκαετία.
Το πιλοτικό επεισόδιο του τηλεοπτικού «M*A*S*H» προβλήθηκε δύο χρόνια αργότερα, στις 17 Σεπτεμβρίου του 1972 στο CBS, ενημερώνοντας αμέσως το κοινό για το πού και πότε γινόταν ό,τι γινόταν ή… περίπου: «Κορέα 1950 – Εκατό χρόνια πριν», έγραφαν οι τίτλοι έναρξης. Και πράγματι, το 1972 θα μπορούσε να νομίζει κανείς ότι απείχε έναν ολόκληρο αιώνα από τον πόλεμο της Κορέας, καθώς ανάμεσά τους υπήρχε ένα χάσμα πολιτιστικών αλλαγών και κοινωνικών αναταραχών, γράφει στους New York Times ο Τζέιμς Πονιεβόζικ. Ως θέμα, ωστόσο, ήταν εντελώς επίκαιρο, δεδομένου ότι τότε οι ΗΠΑ διεξήγαν έναν άλλο αιματηρό πόλεμο, στο Βιετνάμ. Η μυστική επιχείρηση «M*A*S*H» ήταν στην ουσία μια επίκαιρη σάτιρα καμουφλαρισμένη σαν κωμωδία εποχής.
Τον προηγούμενο χρόνο, στο CBS είχε κάνει πρεμιέρα το «All in the Family» του Νόρμαν Λίαρ, μια κωμική σειρά που έσπασε πολλά «τηλεοπτικά ταμπού», φέρνοντας στα σαλόνια των Αμερικανών ζητήματα όπως ο ρατσισμός, η ομοφυλοφιλία, η απελευθέρωση των γυναικών και ο πόλεμος του Βιετνάμ. Αλλά το «M*A*S*H» είχε άλλο επίπεδο κλιμάκωσης, καθώς σατίριζε την τρέλα του πολέμου ακόμη και όταν ο Γουόλτερ Κρονκάιτ (παρουσιαστής κεντρικού δελτίου ειδήσεων του CBS, που κάλυψε κοσμοϊστορικά γεγονότα) παρουσίαζε τις πολεμικές ειδήσεις. Η λεζάντα των τίτλων αρχής, λοιπόν, αναγνώριζε τον κίνδυνο κλείνοντάς της το μάτι: Ποιοι, εμείς, κάνουμε επίκαιρο σχολιασμό;
Σήμερα, το «M*A*S*H» θυμίζει αρχαία ιστορία, ταυτόχρονα, όμως, είναι εντελώς επίκαιρο, αλλά για διαφορετικούς λόγους, γράφει ο τηλεοπτικός κριτικός των New York Times.
Από τη μία πλευρά, σε μια εποχή που είναι διαποτισμένη από τη νοσταλγία της ποπ κουλτούρας, αλλά σπάνια κοιτάζει πιο πίσω από τους «Sopranos»(1999-2007) και ίσως το «Seinfeld» (1989-1998), το «M*A*S*H» περνάει συχνά απαρατήρητο σε συζητήσεις για την ιστορία της τηλεόρασης. Σίγουρα, είναι γνωστό ως τίτλος και για τα στατιστικά του: Οι 106 εκατομμύρια τηλεθεατές που είδαν το φινάλε του 1983 είναι ένας αριθμός που είναι απίθανο να συγκριθεί με κάποια άλλη τηλεοπτική σειρά. Αλλά χάνεται στη μακρινή προ-καλωδιακή «ομίχλη», που αντιμετωπίζεται ως λείψανο μιας εποχής με ένα ξεπερασμένο κοινό μαζικής τηλεοπτικής αγοράς και διαφορετικές (μερικές φορές ανατριχιαστικές) κοινωνικές συμπεριφορές. (Δείτε το trailer το πιλοτικού επεισοδίου)
Ωστόσο, ξαναβλέποντας το «M*A*S*H» με την απόσταση των 50 ετών, γράφει ο Τζέιμς Πονιεβόζικ στους New York Times, μπορεί να πει κανείς ότι είναι κατά κάποιον τρόπο το πιο σύγχρονο από τα σύγχρονά του. Ο συνδυασμός της τρελής κωμωδίας και του σκοτεινού δράματος είναι αναγνωρίσιμος στις σημερινές ντραμεντί (κωμωδίες με δραματικά στοιχεία), από το «Better Things» μέχρι το «Barry». Και για 11 σεζόν, το «M*A*S*H» κρατήθηκε στην περιοχή μεταξύ γέλιου και λύπης, αποδεικνύοντας ότι το αστείο δεν είναι το αντίθετο του σοβαρού.
Εκτός της πεπατημένης του γέλιου
Οι χαρακτήρες που υπηρετούσαν στο 4077ο Κινητό Στρατιωτικό Χειρουργείο στην Κορέα ήταν επαγγελματίες ορκισμένοι να σώζουν ζωές. Ωστόσο, η αποστολή τους στο μέτωπο ήταν να ράβουν πρόχειρα στρατιώτες ώστε να επιστρέφουν στην πρώτη γραμμή και να σκοτώνουν άλλους ανθρώπους ή να σκοτωθούν οι ίδιοι. Αυτό ήταν το αιώνιο –για γέλια και για κλάματα– ανέκδοτο του «M*A*S*H», το οποίο πέρασε μέσα (και έξω) από την παράδοση των στρατιωτικών sitcoms (κωμωδίες καταστάσεων).
Μόλις τρία χρόνια νωρίτερα, το CBS είχε ακυρώσει το επιτυχημένο σόου «The Smothers Brothers Comedy Hour» εν μέσω διαμάχης για τις αντιπολεμικές του θέσεις. Αλλά στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ακόμη και οι σκληροί αντικομμουνιστές έβλεπαν πια το Βιετνάμ σαν μια χαμένη υπόθεση. Η ποπ κουλτούρα άλλαζε, επίσης, όπως αποδεικνύεται από την επιτυχία του «All in the Family» και βεβαίως της ταινίας «M*A*S*H» (1970) του Αλτμαν, η οποία ήταν βασισμένη στο μυθιστόρημα «MASH: A Novel About Three Army Doctors» (1968) του Ρίτσαρντ Χούκερ (ψευδώνυμο του Χ. Ρίτσαρντ Χόρνμπεργκερ, χειρουργού θώρακος και βετεράνου του πολέμου της Κορέας, ο οποίος έγραψε τρία μυθιστορήματα).
Οι δημιουργοί της τηλεοπτικής σειράς, Λάρι Γκέλμπαρτ και Τζιν Ρέινολντς, φαντάστηκαν μια εκδοχή της ιστορίας που ήταν πολύ πιο έντονα πολιτική από τη σκοτεινή κωμική ταινία του Αλτμαν και σίγουρα περισσότερο από το εύθυμο και «άτακτο» βιβλίο του Χούκερ.
Το ελληνικό επεισόδιο
Ενα από τα δημοφιλέστερα επεισόδια της σειράς, που προβλήθηκε για πρώτη φορά στις 31 Δεκεμβρίου 1974, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, ήταν αφιερωμένο στους έλληνες στρατιώτες, που πολέμησαν στην Κορέα. Στο επεισόδιο με τίτλο «Private Charles Lamb», με τον Τίτο Βανδή στον ρόλο του συνταγματάρχη Ανδρόπολη, έλληνες τραυματίες μεταφέρονται στο 4077 Στρατιωτικό Χειρουργείο λίγο πριν από το ελληνικό Πάσχα. (Δείτε το επεισόδιο)
Ευγνώμων για τις φροντίδες που δέχονται οι άνδρες του, ο Ανδρόπολης κανονίζει να έρθει με αερομεταφορά από την Ελλάδα ένα αρνί μαζί με μπόλικο ούζο και ένα σωρό άλλες λιχουδιές για να γιορτάσουν όλοι μαζί α λα ελληνικά. Ομως, ο φιλόζωος δεκανέας Ραντάρ (τον υποδύεται ο Γκάρι Μπέργκοφ, ο μόνος ηθοποιός που έπαιζε στην ταινία και στη σειρά) λυπάται το αρνί και φροντίζει να το στείλει αεροπορικώς στη φάρμα του στην Αϊόβα στις ΗΠΑ· όσο για το πρόβλημα του πασχαλινού αρνιού, το λύνει με στρατιωτικές κονσέρβες κρέατος…