Κάτι νέο στο θέατρο και τη μουσική: Κώστας Γάκης, από την Ικαρία ως την Κορέα

Εν αρχή ήν οι Ιδέες. Ή, έστω, η Ιδέα. Η Ομάδα Ιδέα. Που έπλασε ο συνθέτης, μουσικός, σκηνοθέτης, ηθοποιός Κώστας Γάκης, μαζί με την Αθηνά Μουστάκα και τον Κωνσταντίνο Μπιμπή (το τελευταίο Βραβείο Δημήτρης Χορν). Το έπλασαν με έναν έρωτα κατά νου. «Ρωμαίος και Ιουλιέτα για δύο». Και ο έρωτας άνθισε και ταξίδεψε και εκτός ελληνικών συνόρων. Και χειροκροτήθηκε.

Το λέει, άλλωστε, η Ομάδα Ιδέα στο φετινό της, πολυσυλλεκτικό, βιντεάκι: «Οι ιδέες έχουν αυτό το σπάνιο γνώρισμα… Να πολλαπλασιάζονται μέσα στην πόλη… Εκεί που το θέατρο εμπνέει και εμπνέεται. Εκεί που το θέατρο γεννάει και γεννιέται». Και έτσι από την αρχή, την Ιδέα, φτάσαμε στην πολύτιμη συνέχεια. Στην επαφή. «Στο θέατρο, το Άλφα – Ιδέα, μπήκαμε με ό,τι είχαμε δικό μας. Όμως το πρώτο που κάναμε ήταν να προσεγγίσουμε ανθρώπους. Ομάδες στις οποίες αισθανόμασταν κοντά, όπως η ομάδα του Κώστα Φιλίππογλου», μου εξηγεί ο Κώστας Γάκης, το κεντρικό πρόσωπο τούτης της ιστορίας. Μιας ιστορίας που περιλαμβάνει πολλά περισσότερα από ένα δραστήριο νεανικό θέατρο, έναν νέο πόλο που ξεπήδησε, το προσπάθησε και τα κατάφερε να στείλει ισχυρό το σήμα του από το άλλοτε «Άλφα» (των Στέφανου Ληναίου και Έλλης Φωτίου), στην Πατησίων.

«Αυτή εδώ είναι η ιστορία μιας πόλης. Από τα πρώτα πρώτα σπίτια, μέχρι τα τελευταία χαλάσματα», λέει η ομάδα στο βιντεάκι των πολλαπλών παραγωγών του Άλφα – Ιδέα. Αυτή είναι μία ιστορία νέων ανθρώπων του θεάτρου, που έχουν ταχθεί στο «βοηθάμε όλοι όλους». Και με το DIY Festival, το Do It Yourself / Φτιάξτο μόνος σου, που οργάνωσαν πέρυσι διστακτικά και τολμηρά μαζί και τους έφερε συνεργάτες – συνοδοιπόρους.

«Προσπαθούμε να μην απογοητευόμαστε από την απομόνωση που φέρνει η κρίση», μου λέει ο Κώστας Γάκης. «Προσπαθώ, προσπαθούμε να στήνουμε σεμινάρια, να κάνω μαθήματα, προσπαθώ να ακούω σοβαρά όποιον έρχεται. Σε μια ανταλλαγή πληροφοριών, συγκίνησης, νόησης. Να δημιουργήσουμε όλοι μαζί μια φυλή μέσα στην πόλη». Άχαρη κιόλας πόλη, αφιλόξενη, εκεί στην περιοχή του Πολυτεχνείου. Προσπαθώντας το συνειδητοποίησε, λέει, «ότι συμβαίνει εκείνο που είχε συμβεί με τους σεισμούς. Που βγαίναμε όλοι από τα σπίτια και βλέπαμε, γνωρίζαμε τους γείτονές μας». Κάπως έτσι ξεκίνησε το Άλφα – Ιδέα. Πάνω σε έναν καφέ σε ένα συνεργατικό στέκι στον Κεραμεικό. Δίχως όνειρα πλουτισμού, μου ξεκαθαρίζει. «Αν μπορούσαμε μόνον να πλουτίσουμε συναισθηματικά και να βγάλουμε το νοίκι μας θα είμασταν μια χαρά, είπαμε».

Έτσι ξεκίνησε η Ιδέα. Ο ίδιος ο Κώστας Γάκης, όμως; Ε, εκείνος ξεκίνησε, όπως το θέτει, «και με άρωμα αλμύρας και με άρωμα κάμπου». Με καταγωγή από την Ικαρία, από τη μια πλευρά και από ένα χωριό της Καρδίτσας, στη Θεσσαλία, από την άλλη. Και «με τις δυο καταγωγές μου ενεργές», όπως μου λέει. Βασικός πρωταγωνιστής σε εκείνα τα μικράτα του που τον διαμόρφωσαν ήταν «η γιαγιά, η Αντιγόνη. Καταπληκτική προσωπικότητα. Βαθιά μορφωμένος άνθρωπος και ως προς τον πολιτισμό». Βασίλισσα, ή μάλλον «Αγία Αντιγόνη», όπως την χαρακτήριζαν στο χωριό Εύδηλος της Ικαρίας, σαν μπαλκόνι πάνω από το Αιγαίο. Εκείνη του έμαθε αρχαία. Εκείνη, Χριστούγεννα και Πάσχα, του έπλαθε «ζωντανά παραμύθια πάνω στον αρχαίο κόσμο». Για τους «Σοφοκλήδες και τους Αριστοτέληδες», που, ω του θαύματος, εμφόρησαν το «Δέντρο του Οιδίποδα», την επίσης επιτυχημένη παράσταση, ή σπουδή πάνω στο αρχαίο δράμα αν θέλετε, του Κώστα Γάκη και της Ομάδας Ιδέα πάνω στον αρχαίο μύθο

Από το ίδιο χωριό κατάγεται και ο φίλος του, Βασίλης Μαυρογεωργίου, με τον οποίο αργότερα συνέπραξαν στην θρυλική «Κατσαρίδα» του, στο Θέατρο του Νέου Κόσμου. Παιδικοί φίλοι, με κιθάρες και τραγούδια, από τα μικράτα τους. Και με μνήμες και βαριά κληρονομιά, για τον Κώστα Γάκη. Με τον έναν παππού στη Μακρόνησο, τον άλλον αντάρτη στα βουνά. Και με ένα μάθημα αλληλεγγύης, από την Ικαρία, όπως μου λέει. Όπως το περιγράφει και ένα χειρόγραφο μοναχού του 17ου αιώνα: Από όλα τα νησιά, στην Ικαρία ζουν οι πιο φτωχοί και οι πιο χαρούμενοι άνθρωποι. Διότι είναι πιο κοντά και έχουν ανοιχτά τα σπίτια τους. Μοιράζονται, με δυο λόγια. Επαφή, με μια λέξη. Η χαρά της επαφής. Η δημιουργία με αφετηρία την επαφή. «Έχει μια αντιστοιχία αυτό με εκείνο που προσπαθούμε να κάνουμε στο Άλφα – Ιδέα».

Στην Ικαρία έστησε και το πρώτο του σεμινάριο documentary theater ο Κώστας Γάκης, το 2016. Στήνοντας και μια παράσταση με ιστορίες που συνέλεξε με την ομάδα από τα χωριά της. «Έτσι ένιωσα ότι δεν κόβεται το νήμα. Με τις ιστορίες που ζήτησα από τους παππούδες κάτι συνεχίζεται. Δεν νιώθεις έωλος. Αυτή δε η σχέση της διαδοχής και του διαλόγου γενεών υπάρχει και με τον Στέφανο Ληναίο, που μας έδωσε το θέατρο Άλφα». Χώρια, ότι στο σεμινάριο της Ικαρίας γνώρισε και τον Άκη Φιλιό, ηθοποιό και μουσικό όπως και ο ίδιος, και έστησαν αντίστοιχο σεμινάριο documentary theater και σωματικού θεάτρου στην δική του πατρίδα, υπό τον τίτλο «Νήσος Σαμοθράκη, μια θεατρική καταγραφή».

«Οραματίζομαι κάτι σαν τον «Κύκλο των χαμένων ποιητών». Με οραματίζομαι σαν έναν άνθρωπο, που δημιουργεί, με ό,τι παιδαγωγικό πήρα από τους προγόνους του, παρέες και με πρώτο συστατικό αυτό το υλικό να φτιάχνουμε μαζί πράγματα».

Διακόψαμε όμως την ιστορία του, από τη γιαγιά Αντιγόνη και μετά. Όταν πέρασε στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου και σπούδασε κλασική κιθάρα με τον Βασίλη Κανάρα – μαθητή του αξέχαστου Γεράσιμου Μηλιαρέση και του Βαγγέλη Μπουντούνη – στο Διεθνές Ωδείο, στην Ηλιούπολη. «Είχε ένα χάρισμα, που προσπάθησα να του το κλέψω: σε κάθε μαθητή του προσπαθούσε να βρει το κλειδί του, το προσωπικό κλειδί, και να μην αρκείται σε παιδαγωγικά σχήματα».

Ας κάνουμε ένα ακόμη άλμα και ας πάμε και στην πρώτη του δημιουργική στιγμή, στη Σχολή του Εθνικού πια, με δασκάλους όπως η Μαρία Χορς και η Ρεγγίνα Καπετανάκη. Εκεί όπου έβαλε μουσική σε ένα μικρό μιούζικαλ καμπαρέ, αφιερωμένο στον Καρλ Βαλεντίν, δουλεύοντας με μια μικρή ομάδα. Όπερ ήταν και το ζητούμενο και με το που βγήκε από την σχολή. Και εδώ φτάσαμε στο μεγάλο κεφάλαιο που λέγεται Μουσική. «Είναι το πιο εκλεκτό μου κομμάτι», μου εξηγεί ο Κώστας Γάκης. «Καθώς αντιμετωπίζω τα πράγματα με μια ενιαία ρυθμολογία. Και η μουσική λέει όσα δεν λέει ο λόγος. Είναι κάτι μη αναπαραστατικό. Παλμοί στον χώρο. Δονήσεις». Τελικά, τι είναι όμως; Ηθοποιός, σκηνοθέτης ή μήπως μουσικός; «Κρύβομαι πίσω από τέσσερις πέντε διαφορετικές ιδιότητες για να μην πω «είμαι μόνον αυτό» και επέλθει το τέλμα».

«Όλοι υπηρετούμε ένα χρέος»

Κάπως έτσι, με τη σκηνοθεσία, τη μουσική και ό,τι άλλο μπορούσε να βάζει, πέρα από τη συνεργασία, στα πράγματα ο Κώστας Γάκης, ο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα για δύο», της Ομάδας Ιδέα, δεν τα πήγε μόνον στα μέρη μας – επί χρόνια – αλλά και εκτός. Και έπειτα και το «Δέντρο του Οιδίποδα», που έφτασε ως την Πορτογαλία και τη Νότια Κορέα. Χώρια η εκδοχή του «Δέντρου» για τα σχολεία, που σκίζει, τα πρωινά. Και το καινούργιο του «παιδί»: μια άλλη, ακραία και διαφορετική, αποδομητική αλλά και δημιουργική συνάμα, ματιά στον «Υπηρέτη δυο αφεντάδων» του Κάρλο Γκολντόνι. Με πρωταγωνιστή τον εκφραστικότατο (βραβείο Χορν, είπαμε) Κωνσταντίνο Μπιμπή. Με μια μελαγχολία στο βλέμμα, που κατά τον Κώστα Γάκη, «προσδίδει ένα βάθος στον κωμικό». Η ουσία; «Θέλαμε να κάνουμε μια κωμωδία, αλλά κάπως να υπηρετεί αυτό που ζούμε ως χώρα. Αφού όλοι υπηρετούμε ένα χρέος, είμαστε κατά κάποιον τρόπο υπηρέτες. Το ερώτημά μας, φτιάχνοντας αυτή την παράσταση, ήταν αν ζούσε ο Γκολντόνι θα ήθελε να δει έτσι το έργο του ή θα έφευγε από το θέατρο, έξαλλος. Τολμήσαμε λοιπόν να κάνουμε το έργο άνω κάτω. Κρατώντας την πολιτική και την ουσία του, που το δικαιώνει».

Πάμε, όμως, ως την Κορέα. Όπου η Ομάδα Ιδέα κλήθηκε να παρουσιάσει το «Δέντρο του Οιδίποδα». Ας γίνουμε κοινωνοί του ενθουσιασμού, κοινού και διοργανωτών. «Ήταν καταπληκτικό αυτό που ζήσαμε», μου λέει, καθώς θυμάται τις «εκδηλώσεις λατρείας» από Κάπως έτσι, οι Κορεάτες ζήτησαν από την ομάδα και τον Κώστα Γάκη να επιστρέψουν με κάτι καινούργιο. Έτσι γεννήθηκε η παράσταση, σε κείμενα του ίδιου και φυσικά μουσική και σκηνοθεσία, αλλά και ερμηνεία αυτή τη φορά, «Από την Αντιγόνη στη Μήδεια». «Το πρόβαρα στην Ικαρία με δύο ηθοποιούς», μου λέει ο Κώστας Γάκης. «Σαν μια βουτιά στη γυναικεία φύση μέσα από τις αρχαίες τραγωδίες». Κι έπειτα… βουρ για Κορέα. Το Σεπτέμβριο. Με μεγάλη επιτυχία. Κι έπειτα πίσω στο «σπίτι» των Ιδεών. Και της Ιδέας. Εκεί δεν ξεκινήσαμε; Αυτή δεν ήταν η αρχή;