Ο Βαγγέλης Λάσκαρης, η θεατρική ομάδα του και η Σαουμπίνε

Εσείς, αλήθεια, μέχρι που θα φτάνατε για τα σωστά ή λανθασμένα πιστεύω σας; Μέχρι που θα τραβούσατε το σχοινί για να επιβάλλετε ακόμη και τη λάθος ερμηνεία των Γραφών; Πότε θα αρχίζατε, αλήθεια, να βλέπετε τον εαυτό σας σαν έναν επικίνδυνο φονταμενταλιστή / φονταμενταλίστρια;

Ο Βαγγέλης Λάσκαρης έχει μία απάντηση για σας. Μια εκδοχή της, έστω. Χάρη στο έργο του μόνιμου συνεργάτη – στη δραματουργία και τις μεταφράσεις – της περίφημης Σαουμπίνε, αλλά και του πολυτιμημένου στα μέρη μας Τόμας Όστερμαγιερ, Μάριους φον Μάγιενμπουργκ Ο Μάρτυρας. Που το επέλεξε ως το επόμενο από τα βήματά του και τον επέλεξε κι αυτό και μαζί τον επέλεξε και η Σάουμπινε. Μαζί με την ομάδα provaT.O., που… βόσκει εδώ και λίγα χρόνια στα εύφορα λιβάδια της νεώτερης θεατρικής πρωτοπορίας. Και κυρίως της αδίστακτης θεατρικής πράξης.

Σοκαριστικής; Να το προσθέσουμε και αυτό; Πάντως μιλάμε για μια παράσταση με την ένδειξη «ακατάλληλη δι’ ανηλίκους» και με λίγο γυμνό από τον καθηλωτικό πρωταγωνιστή του Δημήτρη Μαγκλάρα, το οποίο δεν είναι πιο σοκαριστικό από την ίδια τη συνειδητοποίηση του κειμένου. Ο σκηνοθέτης του «Μάρτυρα» Βαγγέλης Λάσκαρης δεν συμφωνεί: «Δεν είναι σοκαριστική, ούτε προκλητική η παράσταση. Μπορεί κάποιοι να θέλουν να φανεί προκλητική. Ένα αντρικό φιλί, ας πούμε, μπορεί κάποιος να θέλει να το θεωρήσει μη κανονικό, Ή τη σχέση δύο καθηγητριών. Για μας είναι κανονικό. Όταν βλέπεις τα πράγματα κανονικά, είναι κανονικά. Άρα το θέμα είναι πόσο ο καθένας θέλει να σοκαριστεί».

Και όσοι γράφουν ή παραληρούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τα «μη κανονικά»; Ο Βαγγέλης Λάσκαρης, μέσα σε εντυπωσιακή ηρεμία, δίνει τη δική του εκδοχή: «Μήπως, τελικά, όλα αυτά και τα σχόλια (σ.σ.: και οι ιαχές, θα συμπληρώναμε) είναι αφορμές για να είμαστε παρόντες; Για να υπάρχουμε; Μήπως κάποιοι βρίσκουν αυτόν τον τρόπο για να υπάρχουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Αν το σκεφτείς είναι παράλογο να βγαίνει μια κεφαλή της εκκλησίας για να γράψει για «μη κανονικά». Μήπως το θέμα είναι να πούμε κάτι για να μας παίξουν τα κανάλια; Να φωνάζουμε «υπάρχει κίνδυνος», αλλά στην πραγματικότητα είναι έκκληση; «Παιδιά, ελάτε όλοι, μαζί, διότι αλλιώς θα είμαστε μόνοι μας»;»

Το θέμα εδώ – και στον «Μάρτυρα» – είναι μέχρι που μπορείς να φτάσεις για τα «πιστεύω» σου. Να γίνεις αναιδής ή επιθετικός με ένα σχόλιο στο facebook; «Αυτό εσένα χαρακτηρίζει. Δεν είναι σίγουρο ότι, τελικά, πειράζει κανέναν. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή σύγκρουση δεν προκαλεί πια σύνδεση και σύνθεση, αλλά μόνον καταστροφές. Έτσι πάμε στον εξτρεμισμό. Και το θέμα δεν είναι μόνος ο φανατισμός, αλλά και η ανοχή μας σε αυτόν. Δεν είναι μόνον ο φασισμός (σ.σ.: γιατί και αυτό τίθεται επί τάπητος στο έργο του φον Μάγιενμπουργκ) αλλά και η ανοχή μας στον φασισμό. Πόσο μπορούμε να δεχτούμε τη διαφορετικότητα του άλλου. Το διαφορετικό από τον άλλον».

Ο συγγραφέας – της Σαουμπίνε – Μάριους φον Μάγιενμπουργκ δεν δίνει απάντηση στα θέματα. «Μας φέρνει αντιμέτωπους με τα προβλήματα. Μας λέει: υπάρχει πρόβλημα φονταμενταλισμού. Ακόμη και με τα 16χρονα που φεύγουν από την Ευρώπη για να ενταχθούν στις γραμμές του ISIS και να εκπαιδευτούν για αποστολές αυτοκτονίας. Εμείς πρέπει να ψάξουμε τους λόγους. Ή να δούμε μία στροφή όλων μας προς το συντηρητισμό. Πως μας οδήγησε εκεί αυτό που κάποτε έφερνε νέο αέρα στα πράγματα. Η σεξουαλική επανάσταση… Ο ήρωας του έργου, λοιπόν, ο Μπέντζαμιν, βιώνοντας μια σειρά από αδιέξοδα, αρχίζει να βρίσκει απαντήσεις; Μέσα από τη θρησκεία». Μέσα από τον – θρησκευτικό – φονταμενταλισμό. Μέσα από δικές του, ακραίες, ερμηνείες της Βίβλου. Βρίσκει δε και τον συμμαθητή του, που δέχεται bullying από τους άλλους, και όταν εκείνος αρχίζει να τον ερωτεύεται τον κάνει «χέρι του». «Γίνεται εξτρεμιστής και ηγέτης. Η σχέση αυτή θυμίζει, όπως μας είπαν, κάποιοι θεατές, την εκτέλεση του Παύλου Φύσσα. Βρήκαν ανθρώπους που χρειάζονται να ανήκουν κάπου, τους έκαναν υποχείρια και τους έκαναν το χέρι που θα χτυπήσει, θα σκοτώσει».

Χαθήκαμε μέσα σε αυτόν τον σοκαριστικό, για τον θεατή και την όποια συνειδητοποίησή του, «Μάρτυρα» και δεν σας σύστησα. Με το Βαγγέλη Λάσκαρη. Που τον γνωρίσαμε τα τελευταία χρόνια, πρώτα ως βοηθό σκηνοθέτη του Δημήτρη Καρατζιά, στο Vault και στις εξαιρετικές «Μικρές ιστορίες φόνων» ή στην «Πνιγμονή», έπειτα από τα εξίσου προκλητικά «Frozen», «Νοrd-OST» (για την εισβολή Τσετσένων ανταρτών σε θέατρο της Μόσχας) και «Mr. Kolpert» ή το «Μια μέλισσα τον Αύγουστο» του Θοδωρή Αθερίδη, στη σκηνή. Πως ξεκίνησε όμως; «Γεννήθηκα στο εξωτερικό από μετανάστες γονείς. Μεγάλωσα στο Ίλιον και πήγα στο δημόσιο σχολείο, έπαιξα σε αλάνες με φίλους… Στα 18 δεν ήξερα ακόμη τι θα ήθελα να κάνω». Έγραψε στις πανελλήνιες και πέρασε το Πάντειο. Κοινωνιολογία. «Από την πρώτη μέρα στη σχολή κόλλησα άσχημα. Γεμάτα αμφιθέατρα, καθηγητές τεράστιοι στα μάτια μου. Κάναμε Μαρξ, φιλοσοφία, Καντ, Καμύ, τα ‘χασα. Διαλέξεις, συζητήσεις και μετά κουβέντα στον πεζόδρομο του Παντείου. Με άριστα τελείωσα. Έμαθα να σκέφτομαι. Αυτό μόνο. Το θέατρο δεν μπορούσα να το αφήσω, αφού μου έλειπε τόσο». Έτσι σαν φοιτητής έφτιαξε την θεατρική ομάδα του τμήματος Κοινωνιολογίας και εκεί σκηνοθέτησε για πρώτη φορά. Κάπου εκεί άρχισε να σκέφτεται πώς θα ήταν τα πράγματα αν το είχε σπουδάσει. «Τελικά, μέσα στην κρίση, πάνω από 30 χρονών πια, τα τίναξα όλα στον αέρα. Κι ας είχα πολύ καλή δουλειά σε ένα τραπεζικό ίδρυμα στην αγορά εργασίας, όπου ενώ μου προσέφεραν χρήματα ένιωθα καθημερινά ότι ήμουν ψεύτης και υπέφερε το μέσα μου. Πήγα στην Ανώτερη Δραματική Σχολή Πέτρας και μαθήτευσα δίπλα σε σπουδαίους δασκάλους, που τους κουβαλάω μέσα μου».

Κάπως έτσι έφτασε σε αυτή τη διαδοχή θεατρικής δημιουργίας και στους provaT.O. (από το πρόβα και Theater Organisation), μαζί με τους οποίους «προσπαθήσαμε να χτίσουμε την ταυτότητά μας. Να δούμε και να πούμε ποιοι είμαστε». Είναι χαρακτηριστικό αυτό που γράφουν: «Επειδή είδαμε έναν λύκο να φυλάει τα πρόβατα και δεν μας άρεσε, επειδή όποιο πρόβατο βγαίνει από το μαντρί δεν το τρώει πάντα ο λύκος, επειδή δεν μπορείς να βάλεις πέντε λύκους και ένα πρόβατο να ψηφίσουν τι θα φάνε για δείπνο, διαβάσαμε θέατρο και αποστασιοποιηθήκαμε!»

Κάπως έτσι τους πρόσεξε και η περίφημη γερμανική Σαουμπίνε, που κατά το Βαγγέλη Λάσκαρη που δούλεψε εκεί – στο Βερολίνο – με την ομάδα του, «έχει καταφέρει να στήνει ένα λαϊκό θέατρο / θέαμα». Εκεί εκτίμησαν αυτό το «ελληνικό» ιδίωμα των provaT.O., που βγαίνει ακόμη και στην παραγωγή. Όλα είναι λίγο στρεβλά, λίγο κουνημένα, λίγο πέρα από το κανονικό π.χ. των Γερμανών. «Ο κόσμος μας άλλωστε είναι κουνημένος, περίεργος, χαλασμένος. Πώς να μην είναι αυτά που στήνουμε. Όμως τελικά, με έναν θαυμαστό τρόπο, όλα στο τέλος λειτουργούν σωστά. Αυτό το στρεβλό θέλουμε να δείξουμε. Άλλο είναι να είσαι αριστερός μέσα στη χούντα και να φοβάσαι τη σφαίρα και άλλο να δηλώνεις αριστεροσύνη σήμερα. Είναι ένας άλλος κόσμος».

Η Σαουμπίνε κάλεσε λοιπόν την «καλλιτεχνική κολεκτίβα» τους (έξι ηθοποιοί, ένας εικαστικός – φωτογράφος, ένας κινησιολόγος – χορογράφος, ο ταλαντούχος μουσικός Πάνος Πανάκος και ο Βαγγέλης Λάσκαρης ως σκηνοθέτης – ενορχηστρωτής θεατρικής δράσης) να δουλέψουν στα μέρη της. Μαζί τους. Και να παρουσιάσουν κάτι πολύ νέο, από αυτό τον δικό τους κόσμο, τον «στρεβλό» και «παράξενο», το σημερινό στο επόμενο Φεστιβάλ της Σαουμπίνε. Αφού δούλεψαν μαζί με το δυναμικό της Σαουμπίνε σε εργαστήριο πάνω στο πρόσφατο έργο του φον Μάγιενμπουργκ «Pièce en plastique» και… διασταύρωσαν τους κώδικές τους.

«Η ουσία της Τέχνης είναι να ξεκινάς από το σπίτι σου και να βλέπεις κάτι που θα σε μετακινήσει», συνοψίζει ο Βαγγέλης Λάσκαρης. «Όλοι μας το πάθαμε αυτό κάποτε. Αλλιώς κάθεσαι σπίτι σου και βλέπεις Survivor».