Είναι ένα από τα παράλληλα σύμπαντα που δημιούργησε η φαντασία και η μεθοδικότητα του Δημήτρη Παπαϊωάννου. Ένας κόσμος χωριστά δίπλα σε εκείνον της χορογραφίας, των ταινιών μικρού μήκους και των απαιτητικών παραγωγών με τις οποίες ταξιδεύει στις σκηνές του κόσμου. Τα σκίτσα της Ανάφης, ενός προσωπικού ερημητηρίου για τον πολυσχιδή καλλιτέχνη, διεκδίκησαν τον δικό τους χώρο και τον κέρδισαν: στη συλλεκτική έκδοση «Sketches from life» (ή Σχέδια εκ του φυσικού), την οποία φιλοτέχνησε –εδώ η λέξη με την πραγματική της έννοια– το περιοδικό «NOMAS».
Είχε προηγηθεί το 2022 το αφιέρωμα του περιοδικού στην Ανάφη μέσα από το βλέμμα του Δ. Παπαϊωάννου και την υποστήριξη της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. «Χωρίς χρώμα, πάνω σε λευκές σελίδες, με μολύβι… αναπαριστάνοντας τη γυμνή ομορφιά του κυκλαδίτικου νησιού». Ο εκδότης Γιάννης Μπουρνιάς επανήλθε μαζί με τη Λίνα Στεφάνου, διευθύντρια του περιοδικού – αυτή τη φορά με την πρόταση για ένα βιβλίο.
Τα σχέδια που ανακαλύπτει κανείς σε αυτό –κυρίως γυμνά σώματα που λιάζονται στον ήλιο της Ανάφης, ανφάς και προφίλ επισκεπτών– προέρχονται από τη διαμονή του Παπαϊωάννου στο νησί τα καλοκαίρια του 2021, 2022 και 2023.
«Είναι εδώ που ξανάρχισα να ζωγραφίζω μετά από μια παύση δύο δεκαετιών» διαβάζουμε στη μαρτυρία του ίδιου του καλλιτέχνη.
«Ήτανε λίγο πριν από τα τριάντα μου που αποφάσισα ότι είμαι καλύτερος ζωγράφος στη σκηνή παρά στο χαρτί, και λίγο λίγο απομακρύνθηκα από τα κόμικς και τα εικαστικά για να αφοσιωθώ στο θέατρο… Το μπλοκ μου έχει γίνει ο πιστός μου σύντροφος στις μέρες της Ανάφης. Αρχίζω πάντα ανάποδα από την τελευταία σελίδα. Είμαι αριστερόχειρας. Έχω αρχίσει τελευταία να παίρνω μαζί μου δεύτερο, καμιά φορά και τρίτο μπλοκ, μικρότερο, κοντά στο βασικό μου. Για να είμαι εναρμονισμένος με την πολυερωτική μου φύση. Μόλις η επόμενη κενή σελίδα γίνει πολύτιμη, χρειάζομαι χώρο για να παίξω».
H επιμέλεια του λευκώματος δεν θα μπορούσε να ανήκει παρά μόνο στον ίδιο, καθώς επέλεξε 200 σχέδια –ανάμεσά τους και κάποια έγχρωμα– από περίπου 500.
«Τα καλύτερά μου γίνονται από το παιχνίδι», σημειώνει ο ίδιος. «Το σχέδιο εκ του φυσικού ήταν η πιο αγαπημένη μου άσκηση στα δεκαεννιά μου χρόνια, ως φοιτητής. Γυμνό Νυκτός το λέγαμε στη Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Κάθε απόγευμα υπήρχε ένα μοντέλο για να το σχεδιάσουμε. Ένα σώμα γυμνό στο κέντρο ενός αμφιθεάτρου γεμάτου από ντυμένα σώματα. Σαν τώρα θυμάμαι μια συγκεκριμένη από εκείνες τις βραδιές: τον νέο που πόζαρε, την αισθησιακή του ομορφιά και τη δική μου ηδονοβλεπτική ματιά να μεταμορφώνεται εκρηκτικά σε σχεδιαστική μανία. Στην παραλία είμαστε όλοι γυμνοί. Γυμνά σώματα που λούζονται στον ήλιο είναι η λεία μου».
Ήλιος και σκιές, φως και σκοτάδι σε μια απόμερη και ταυτόχρονα δημοφιλή γωνιά των Κυκλάδων και της Μεσογείου. Το σκηνικό μοιάζει ιδανικό ακόμη και για μια μελλοντική χορογραφία του. Και με τον τρόπο του το ξεφύλλισμα των σελίδων μοιάζει όντως με μια αυτοσχέδια σκηνογραφία:
«Παρότι τα περισσότερα απ’ τα σχέδια γίνονται γρήγορα –ή και αστραπιαία, ανάλογα με το βαθμό υπερκινητικότητας του ανυποψίαστου μοντέλου– είναι στο τέλος μαρτυρίες του αργού χρόνου μέσα στο κυκλαδίτικο τοπίο. Εκεί και τότε η ομορφιά των πάντων φανερώνεται…».
Η ομορφιά αυτή εκτείνεται από το γυμνό σώμα έως τις φραγκοσυκιές της Ανάφης, από την παραλία Κλεισίδι έως τον Ρούκουνα, από πρόσωπα όπως ο ψαράς Γιώργος έως το «ανελέητο φως» που λούζει και σκέπει τα πάντα, κατά τον στίχο του Ελύτη. Η ομορφιά στα σχέδια του Παπαϊωάννου είναι μελαναυγής: η τόση καθαρότητα κρύβει τις μυστικές πηγές της έμπνευσης, ενώ τα σκοτεινά ίχνη του μελανιού οριοθετούν την καθαρή φόρμα. Οι μακρινές αναφορές στον Γιάννη Τσαρούχη και πιθανότατα τον Ρόμπερτ Ουίλσον συνδυάζονται και γίνονται ένα με μια αίσθηση ποιητικότητας -με την έννοια που έχει η λέξη όταν περιγράφουμε μια αίσθηση πρωτόγνωρη. Οταν επιστρέφουμε στην πρώτη εικόνα, το πρώτο ερέθισμα, την πρώτη αιτία. Από εκεί και το σπάραγμα του Πέρση μυστικιστή ποιητή Ρουμί, λίγο πριν το τέλος: «Οταν το φως επιστρέφει στην πηγή του, δεν κρατάει τίποτε απ’ όσα φώτισε».
info
Η έκδοση είναι στα αγγλικά με μεταφράσεις των κειμένων στα ελληνικά. Ως ένθετο μέσα στο βιβλίο υπάρχει η ανατύπωση του έργου «Ανάφη» από το ιστορικό πλέον queer-punk fanzine «Κοντροσόλ στο Χάος» του 1987.
Art direction: Γιάννης Καρλόπουλος, Γιάννης Μαρκάκης.
Διατίθεται στα βιβλιοπωλεία και το shop του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, καθώς και στο M Shop του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών
Το βιβλίο παρουσιάζεται την Παρασκευή 31 Μαΐου στις 7 το απόγευμα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, όπου ο Δ. Παπαϊωάννου θα μιλήσει με τη Λίνα Στεφάνου και θα υπογράψει αντίτυπα