H πιο μεγάλη αλήθεια που ακούσαμε τις τελευταίες ημέρες, είναι μια δήλωση, που διαψεύστηκε αμέσως μετά. Αυτή του υπουργού Γ. Σταθάκη ότι για πρώτη φορά μπορεί μια χώρα να χρεοκοπήσει «για πέντε δισ. ευρώ». Προειδοποίηση προς δανειστές, αλλά αφορά και εμάς. Θα αποτελούσε ειρωνεία της ιστορίας να οδηγηθεί στη χρεοκοπία για το… τίποτα, ένας λαός που έχει ήδη υποστεί τα πάνδεινα. Είμαστε στα όρια της τρέλας, στο ντιβάνι. Η ψυχιατρική, πάντως, συμβουλεύει ότι η διανοητική ισορροπία εξαρτάται από την ικανότητα να βρίσκεσαι στο παρόν. Και, γιατί όχι, η πολιτική άραγε. Το «παρόν» για μας είναι η τρέχουσα διαπραγμάτευση, που πρέπει να κλείσει με κάθε τρόπο και να αποτελέσει τη «γέφυρα» για να φτάσουμε στο τραπέζι των συζητήσεων για το ελληνικό χρέος. Να δούμε, λοιπόν, αν ο αισιόδοξος Γιάν(ν)ης Βαρουφάκης επιστρέψει από το Γιούρογκρουπ με ένα «ευρωπαϊκό New Deal», όπως δήλωσε προχθές, ή με έναν μεγάλο συμβιβασμό. Όπως και να γίνει, πάντως, οφείλει να επιστρέψει με λύση, διαφορετικά σε μια χώρα εθισμένη στην πολυφαρμακία θα τρέχουμε ομαδικώς για αντικαταθλιπτικά και ηρεμιστικά. Παρεμπιπτόντως, θυμίζω ότι έχουμε αφήσει στο τραπέζι 12,5 δισ. Όσο είναι η φαρμακευτική δαπάνη μιας χρονιάς. Δηλαδή ούτε χάπια θα βρίσκουμε.
Η κυβέρνηση, σωστά, θεωρεί τη μεταβατική περίοδο («γέφυρα») ως τον μόνο δρόμο που μπορεί να μας οδηγήσει στη συζήτηση για το χρέος. Πιθανότατα δεν μπορεί να προκύψει λύση μόνο ελληνική, αφού ανάλογο εκρηκτικό πρόβλημα έχουν οι Πορτογάλοι και ο Νότος. Ωστόσο, όλοι οι σοβαροί αναλυτές επισημαίνουν ότι λύση για το χρέος έρχεται μόνο μέσα από απονεύρωση της έντασης με τους λαούς του Βορρά. Τόσο η τωρινή συμφωνία, όσο και η μεγάλη διευθέτηση, θα εγκριθούν από εκεί. Το ελληνικό, δηλαδή, επιχείρημα, ότι οφείλουν οι Ευρωπαίοι να σεβαστούν την εκλογική δημοκρατική απόφαση του ελληνικού λαού, έχει και το αντεπιχείρημά του. Και οι Έλληνες οφείλουν να σεβαστούν την ετυμηγορία των Φιλανδών, των Ολλανδών ή των Γερμανών. Αυτές οι δαιμονικές πλειοψηφίες καθορίζουν συσχετισμούς και δεδομένα, τι να κάνουμε. Δεν είναι στατικές, ούτε αδιατάρακτες. Μπορούμε, μάλιστα, να δοκιμάσουμε την καταλυτική τους επίδραση στο εσωτερικό της χώρας πριν απευθυνθούμε στις δικές τους.
Η πρόταση για εθνική διαπραγμάτευση (Ποτάμι, ΠΑΣΟΚ) δεν έχει συζητηθεί επαρκώς στην πολιτική σκηνή. Αντιθέτως, λοιδορήθηκε από τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις. Πρώτα από τη Νέα Δημοκρατία (τώρα δειλά το ψιθυρίζει) και μετέπειτα από τον ΣΥΡΙΖΑ, που πιστεύει ότι μια μετωπική με το Βερολίνο μπορεί να διαμορφώσει συσχετισμούς υπέρ μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ανεξάρτητα, λοιπόν, από τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις και πού μπορεί να εκβάλλουν, χρειαζόμαστε γέφυρες επικοινωνίες με τους λαούς της Ευρώπης. Ήδη η Λισσαβώνα (δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών) προειδοποίησε ότι ελληνικές μαξιμαλιστικές λογικές δεν γίνονται αποδεκτές. Οι Πορτογάλοι, δηλαδή, αφού πέρασαν τα μνημόνια θέλουν κλίμα κατανόησης και το οικοδομούν. Είναι πιο συμπαθείς σε κοινωνίες ανεπτυγμένων οικονομιών, όπου το δόγμα «δεν μπορούμε να πληρώνουμε εσαεί χώρες και κοινωνίες, που δεν επιθυμούν να προσαρμοστούν» είναι κυρίαρχο.
Μια απόπειρα εθνικής συζήτησης για το χρέος δημιουργεί προϋποθέσεις, φέρνει σημαντικά αποθέματα συναίσθησης, αλλάζει την εικόνα μας. Δεν είναι λίγο η Ελλάδα να κομίζει πρόταση συντριπτικής πλειοψηφίας (συμφωνία ΣΥΡΙΖΑ, Νέας Δημοκρατίας, Ποτάμι και ΠΑΣΟΚ) στη διαπραγμάτευση με τους Ευρωπαίους. Παράλληλα, συσπειρώνει δυνάμεις και προσωπικότητες που μπορούν να συμβάλουν θετικά σε μια δημιουργική ατμόσφαιρα.
Δεν μπορώ να διανοηθώ, για παράδειγμα, ότι σημαντικοί Έλληνες στο εσωτερικό και το εξωτερικό (από τον χώρο της οικονομίας, της πολιτικής, του πολιτισμού, του επιχειρείν ή της παιδείας), αυτή την ώρα δεν δίνουν έναν συντονισμένο αγώνα για το μεγάλο εθνικό μας στοίχημα. Ακόμη και… «λόμπινγκ» στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Στις αναπτυγμένες χώρες (και όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες) επενδύονται εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε εταιρείες επιρροής για μεγάλες εμπορικές ή πολιτικές συμφωνίες. Από την αρθρογραφία φαίνεται ότι υπάρχουν δυνάμεις που βλέπουν με συμπάθεια και αγωνία την περιπέτεια της Ελλάδας στα χρόνια της κρίσης. Γιατί δεν το εκμεταλλευόμαστε; Γιατί δεν ξεκινάμε;
Ζητάμε από τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια όλων των ευρωπαϊκών χωρών (μερικά δύσθυμα…) να αποφασίσουν για μια πρόταση στην οποία δεν συμφωνούν τα ελληνικά κόμματα. Και πάλι, δηλαδή, αναδύεται το διπλό βαρύ σύμπτωμα της ελληνικής κρίσης. Οικονομικό και πολιτικό.
Καλή άσκηση προς αυτήν την κατεύθυνση ίσως είναι η εκλογή Πρόεδρου της Δημοκρατίας. Επιλογή προσωπικότητας που ενώνει και εκπέμπει αύρα μιας Ελλάδας που εκσυγχρονίζεται. Ο νέος ρυθμιστής του πολιτεύματος οφείλει, συμβολικά τουλάχιστον, να είναι καταλύτης για να ανοίξουν δίαυλοι επικοινωνίας στην εσωτερική σκηνή.
Θα πείτε, βέβαια, ότι με τον διχασμό που βιώνουμε σήμερα, όλο αυτό μοιάζει ουτοπία. Κάποιος μαρξιστής, πάντως, έλεγε ότι «η ουτοπία μπορεί να είναι η αυριανή πραγματικότητα». Ας το επιχειρήσουμε. Άλλωστε, και η εθνική συνεννόηση δικαιούται την «πρώτη φορά» της. Ως… καταπραϋντικό συμπέρασμα ότι η Ελλάδα των διχασμών, που προκαλούσαν πάντα εθνικές περιπέτειες, πού και πού διδάσκεται από τα λάθη της…