Με αφορμή την απόφαση του πρωθυπουργού για δημοψήφισμα, συζητήσαμε με τον συνταγματολόγο Σταύρο Τσακυράκη για τη συνταγματική νομιμότητα του δημοψηφίσματος, την χρησιμότητα της επιλογής του Γιώργου Παπανδρέου και την περιπέτεια που αυτή μας βάζει.
Το Σύνταγμά μας επιτρέπει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος;
Δεν υπάρχει θέμα αντισυνταγματικότητας. Το Δημοψήφισμα κινείται απολύτως μέσα στα συνταγματικά πλαίσια χωρίς περιθώρια παρερμηνειών, στον βαθμό που το ερώτημα θα διατυπωθεί με τον τρόπο που ακούγεται, θα αφορά δηλαδή μια μείζονα πολιτική επιλογή. Θα υπήρχε πρόβλημα αν το ερώτημα ήταν δημοσιονομικού χαρακτήρα, κάτι που το Σύνταγμα απαγορεύει. Για ένα πολιτικό ερώτημα που έχει έμμεσες δημοσιονομικές συνέπειες όμως, δεν δημιουργείται κανένα ζήτημα. Τo πρόβλημα με το δημοψήφισμα δεν είναι αν είναι συνταγματικό αλλά κατά πόσον είναι πολιτικά ορθό.
Τι εννοείτε;
Εννοώ ότι δεν βλέπω καμία χρησιμότητα στην επιλογή του δημοψηφίσματος. Αντίθετα βλέπω όλα τα μειονεκτήματα που έχει η προσφυγή στις κάλπες, δηλαδή, καθυστέρηση στη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης, αβεβαιότητα ως προς τη συμφωνία που επιτεύθηκε, αστάθεια, πολιτική αντιπαράθεση και κορώνες, κίνδυνος μεγαλύτερης ακυβερνησίας και πολλά άλλα. Από την στιγμή, όμως, που ο Πρωθυπουργός αποφάσισε κάποιου είδους προσφυγή στις κάλπες δεν βλέπω για ποιο λόγο αυτή δεν θα είναι οι γενικές εκλογές. Άσε που το δημοψήφισμα δεν τις αποτρέπει, διότι σε περίπτωση αρνητικού αποτελέσματος η Κυβέρνηση δεν θα μπορεί να τις αποφύγει. Και μην πείτε ότι το όχι είναι απίθανο διότι αντιστρατεύεται κάθε λογική. Η ευρωπαϊκή εμπειρία έχει δείξει ότι συχνά οι λαοί δεν απαντούν στο ερώτημα που τους τίθεται αλλά βρίσκουν την ευκαιρία να αποδοκιμάσουν τις κυβερνήσεις τους. Στη σημερινή Ελλάδα αν ρωτήσουμε την κοινή γνώμη να μας πει αν έχουμε Νοέμβριο ή όχι δεν θα στοιχημάτιζα ότι το αποτέλεσμα θα ήταν αυτό που όλοι γνωρίζουμε.
Άρα τι θα ήταν προτιμότερο;
Αφού η επιλογή του κ. Παπανδρέου ήταν κάποιες κάλπες, είναι παράλογο να οδηγηθούμε τελικά σε αυτές μέσω δημοψηφίσματος. Ασχέτως αν συμφωνεί κανείς ή όχι με εκλογές σε αυτήν τη συγκυρία (κι εγώ είμαι από αυτούς που τις θεωρούν καταστροφικές), αν είναι αναπόφευκτες είναι σαφώς προτιμότερο να οδηγηθούμε απ΄ ευθείας σε αυτές. Έτσι συν τοις άλλοις κερδίζουμε και πολύτιμο πολιτικό χρόνο που αλλιώς ξοδεύεται σε τεθλασμένες διαδικασίες.
Η πιθανή ομαδική παραίτηση των βουλευτών της ΝΔ κινείται σε συνταγματική νομιμότητα;
Θα ήταν ένα παιχνίδι με τους θεσμούς ανάξιο ακόμη και για πολιτικούς τριτοκοσμικής χώρας.
Σε περίπτωση που τεθεί η συμφωνία του κουρέματος ως ερώτηση του Δημοψηφίσματος και πάρει αρνητική απάντηση, η πιθανή νέα κυβέρνηση της ΝΔ θα μπορεί να υλοποιήσει εκ των υστέρων τη συμφωνία.
Έχει σημασία πώς θα τεθεί το ερώτημα. Η δεσμευτικότητά του δεν είναι καθόλου προφανής. Νομίζω ότι ο κ. Σαμαράς θα επιλέξει ούτως ή άλλως την αποχή ώστε να κινηθεί σε χαμηλά επίπεδα η συμμετοχή στο Δημοψήφισμα και εκ των πραγμάτων να μην είναι δεσμευτικό το αποτέλεσμα.
Νομίζετε ότι το Δημοψήφισμα ήταν σε γνώση των Ευρωπαίων ηγετών;
Δεν το γνωρίζω αλλά θα ήταν εγκληματικό αν δεν συνέβαινε. Διότι τίποτα δεν προδικάζει ότι υπάρχει καν συμφωνία αυτήν τη στιγμή για να τεθεί στην διλημματική ψήφο. Τη στιγμή που πολλοί τραπεζίτες δεν έχουν ακόμα πειστεί για το εθελοντικό κούρεμα, πώς είναι δυνατόν εμείς να αιφνιδιάζουμε αυτούς που κινούν αυτήν τη διαδικασία της πειθούς (ίσως και εκβιαστικής); Αυτήν τη στιγμή ίσως έχει απολεσθεί και το τελευταίο απόθεμα εμπιστοσύνης στην πολιτική ηγεσία μας. Ίσως η συμφωνία είναι ήδη υπό αναθεώρηση.
Δηλαδή μπήκαμε σε μεγάλη περιπέτεια.
Φοβάμαι πως ναι, και δεν μπορώ να δω λύση που να μην είναι χειρότερη από το αδιέξοδο στο οποίο ήδη βρισκόμασταν. Το προσφιλές σύνθημα στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα είναι για μικρά παιδιά. Εμείς το βιώνουμε και δεν υπάρχουν λύσεις. Μου φαίνεται πάντως πως το δημοψήφισμα πρέπει με κάθε τρόπο να αποκλεισθεί.