Αν έπρεπε ένα πρόσωπο να συμβολίσει την εποχή των μνημονίων, ιδίως των πρώτων, αυτό θα ήταν του Πολ Τόμσεν. Ο δανός τεχνοκράτης του ΔΝΤ υπήρξε ίσως το πιο χαρακτηριστικό και με έναν τρόπο μισητό πρόσωπο των δανειστών, άλλωστε ήταν από τους πρώτους που έφτασαν το 2010 στην Αθήνα και, αφελείς τότε, τον χλευάζαμε με την περιβόητη Πετρούλα να του φωνάζει «mister blue eyes, mister blue eyes»…
Δέκα χρόνια και αμέτρητες περικοπές σε μισθούς, συντάξεις και κοινωνικές δαπάνες μετά, όπως εμείς αφήνουμε πίσω μας την περίοδο των μνημονίων, ο Πολ Τόμσεν αφήνει το ΔΝΤ.
Υστερα από 37 χρόνια υπηρεσίας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την εμπλοκή του σε 44 χώρες –μεταξύ αυτών δυστυχώς και η χώρα μας– ο Τόμσεν βγαίνει στη σύνταξη. Την αποχώρησή του από την ενεργό δράση ανακοίνωσε η νέα επικεφαλής του Ταμείου, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα.
Ο 64χρονος σήμερα δανός οικονομολόγος επισκέφθτηκε την Αθήνα, για πρώτη φορά με την ιδιότητα του στελέχους του ΔΝΤ, τον Μάιο του 2010. Λίγες μόλις ημέρες νωρίτερα, 23 Απριλίου 2010, ο τότε Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου είχε ανακοινώσει ότι η Ελλάδα είχε προσφύγει στον διεθνή μηχανισμό στήριξης, στον οποίο συμμετείχαν το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Δέκα χρόνια μετά, έχει πολλά να θυμάται από την ελληνική εμπειρία –όπως και οι Ελληνες να θυμούνται από αυτόν. Για το ΔΝΤ ήταν ένας «troubleshooter» που κλήθηκε να λύσει το πλέον δύσκολο πρόβλημα, μια χώρα με τερατώδη και διπλά ελλείμματα, αναχρονιστικές ρυθμίσεις της αγοράς, αλλά και χωρίς δικό της νόμισμα. Για τους επικριτές του ήταν ένας αριθμολάγνος, ένας τεχνοκράτης με το άδειο βλέμμα του killer, που απλώς απαιτούσε χρήματα και στατιστικές επιδόσεις, χωρίς να σκέφτεται ότι οι αποφάσεις του αφορούσαν ανθρώπους.
Σταθερά και με τον σαδισμό του επαγγελματία των κρίσεων εκτιμούσε ότι τα μέτρα που ζητούσε ήταν το λιγότερο που μπορούσε να δεχτεί το ΔΝΤ.
«Ξαπλωμένος σε μια πολυθρόνα, κουνούσε επικριτικά το δάχτυλό του, κάνοντας παρατηρήσεις και απορρίπτοντας ελληνικές προτάσεις τις οποίες δεν έδειχνε να πίστευε», θυμήθηκε ένα στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών. Κι όμως, πολλοί θυμούνται επίσης την παταγώδη αποτυχία του Τόμσεν και των συν αυτώ στους υπολογισμούς τους. Ενα παράδειγμα; Το Μνημόνιο 1 προέβλεπε μέτρα 25 δισ. ευρώ μέχρι το 2013, καταλήξαμε να ληφθούν μέτρα 49 δισ. ευρώ, αλλά και πάλι δεν υπήρχε διέξοδος.
Ο ίδιος, τον Νοέμβριο του 2019 παραδέχτηκε ότι έγιναν σοβαρά λάθη: η θέσπιση υπερφιλόδοξων στόχων για το ελληνικό πρόγραμμα προσαρμογής ήταν ένα από αυτά. Το 2010 το Ταμείο ανέμενε την πλήρη ανάκαμψη της Ελλάδας το 2018, αλλά «τα πράγματα εξελίχθηκαν πολύ χειρότερα» ομολόγησε στην ομιλία του στο LSE (εδώ) και είπε ότι τώρα εκτιμά πως η Ελλάδα θα επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα το… 2034!
Κάποια στιγμή ο Τόμσεν έφυγε από το ελληνικό πρόγραμμα και τον διαδέχθηκε η Ντέλια Βελκουλέσκου. Ο ίδιος αναβαθμίστηκε ως υπεύθυνος για όλη την Ευρώπη. Το 2016 βρέθηκε να διαβάζει στα Wikileaks τις συνομιλίες του (εδώ) με τη Βελκουλέσκου, στις οποίες ο Δανός εμφανιζόταν και πάλι να σκέφτεται πώς θα πιέσει την Αθήνα για νέα μέτρα. «Δεν πρόκειται να δεχτώ ένα πακέτο μικρών μέτρων. Τι θα χρειαστεί για να φτάσουμε σε σημείο αποφάσεων; Στο παρελθόν, μόνο μία φορά ελήφθησαν αποφάσεις και ήταν όταν οι Ελληνες επρόκειτο να ξεμείνουν σοβαρά από χρήματα και να χρεοκοπήσουν. Πιθανόν αυτό θα συμβεί ξανά» έλεγε, προκαλώντας την οργή της κυβέρνησης Τσίπρα, αλλά και την οργή του ΔΝΤ που έβλεπε τα στελέχη του να πέφτουν θύματα τηλεφωνικής υποκλοπής. Ο ίδιος θα παρέμενε πιο κυνικός: «Οι πάντες παρακολουθούν τους πάντες», είχε σχολιάσει εκείνη την εποχή στο Mega.
Ολα αυτά μας φαίνονται πια πολύ μακρινά, αν και τα μέτρα του Τόμσεν τα ένιωσε η ελληνική κοινωνία στο πετσί της. Πολλά ήταν μεταρρυθμίσεις που χρειαζόταν να κάνουμε –ως «μοναδικό κείμενο πολιτικής» είχε χαρακτηρίσει το 2013 τα μνημόνια ο τότε υπουργός Οικονομικών και νυν διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας. Αλλα μέτρα όμως υπήρξαν ακραία οδυνηρά και –το χειρότερο– ανούσια. Αλλωστε ο Δανός ακόμα επιμένει ότι η χώρα μας έχει πολύ υψηλές συντάξεις και κακώς διατηρεί το αφορολόγητο.
Ειρωνεία; Υβρις; Ο Τόμσεν τα εισηγούνταν με την άνεση ενός ανθρώπου που αμειβόταν ετησίως με ποσό τουλάχιστον 242.000 δολαρίων, χωρίς κρατήσεις και αφορολόγητο.
Το πραγματικό ποσό ήταν πολύ μεγαλύτερο, καθώς ως αναπληρωτής διευθυντής του ευρωπαϊκού τμήματος του ΔΝΤ ήταν ενταγμένος στη διοικητική βαθμίδα Β05 και μπορεί να λάμβανε μέχρι 309.000 δολάρια ετησίως. Κάντε τώρα τους υπολογισμούς για το τι σύνταξη θα πάρει. Και μάλιστα στα 64…