Ήταν ο τελευταίος σύνδεσμός μας με τη χρυσή εποχή του Χόλιγουντ, με το σινεμά του Ερολ Φλιν, του Κλαρκ Γκέιμπλ, του Τζέις Κάγκνεϊ, μια ηθοποιός που πρωταγωνιστούσε στο «Όσα παίρνει ο άνεμος», ταινία που τώρα ο κόσμος καλείται να δει προσεκτικά και με πολλές υποσημειώσεις γιατί αντιπροσωπεύει μια περίοδο του σύγχρονου πολιτισμού τόσο μακρινή που δεν συμβαδίζει με τις τωρινές αξίες. Η Ολίβια ντε Χάβιλαντ, μια από τις σημαντικότερες ηθοποιούς που έβγαλε η βιομηχανία του θεάματος τον 20ο αιώνα, έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών και έργων σε ηλικία 104 ετών.
Η Ντε Χάβιλαντ πέθανε στο Παρίσι, «ήσυχα από φυσικά αίτια», δήλωσε η αμερικανίδα ατζέντης της Λίζα Γκόλντμπεργκ σε ανακοίνωση για τον θάνατο της ηθοποιού που απέσπασε κατά τη διάρκεια της καριέρας της δύο Οσκαρ α΄γυναικείου ρόλου.
Αλλά δεν ήταν μόνο οι ρόλοι της και τα βραβεία. Η Ολίβια ντε Χάβιλαντ υπήρξε η πρώτη που όρθωσε το ανάστημα της στο σύστημα των στούντιο, μια εποχή που οι ηθοποιοί ήταν περισσότερο ιδιοκτησίες των παραγωγών, παρά καλλιτέχνες.
Βρετανή, γεννημένη στο Τόκιο και μεγαλωμένη στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ – ήταν τα χρόνια μιας άλλης, της πρώτης, παγκοσμιοποίησης – η Ντε Χάβιλαντ εντοπίστηκε γρήγορα από τη βιομηχανία του θεάματος και ήδη από τα 18 της η Warner Bros την «ταίριαξε» με τον Ερολ Φλιν, ώστε να τους «πουλάει» μαζί. Φιλμ όπως το «Captain Blood» (1935) και το «Ρομπέν των Δασών» (1938) που ήταν υποψήφια για Οσκαρ καλύτερης ταινίας, έκαναν τη νεαρή Ολίβια διάσημη, αλλά απείλησαν την καριέρα της καθώς την τυποποίησαν σε ρόλους της γλυκιάς κοπελίτσας δίπλα στον γόη, το οποίο απαιτούσαν οι «συνταγές» των στούντιο.
Η μεγάλη προπολεμική επιτυχία της ήταν φυσικά ήταν το «Οσα Παίρνει ο Ανεμος» (1939). Το τόσο αμφιλεγόμενο στις ημέρες μας φιλμ, την έστειλε ως τα Οσκαρ, υποψήφια για το βραβείο β’ γυναικείου ρόλου – το έχασε τελικά από την συμπρωταγωνίστριά της Χάτι ΜακΝτάνιελ, την πρώτη Αφροαμερικανή που τιμήθηκε με το χρυσό αγαλματάκι.
Το Οσκαρ το πήρε τελικά και μάλιστα δύο φορές, το 1947 για το «Δος μου πίσω το παιδί μου» («To Each His Own») και το 1950 για την «Κληρονόμο» («The Heiress»).
Πέρα από τις σπουδαίες ερμηνείες της, όμως, υπήρξε αυτή που βοήθησε στο χτίσιμο του σύγχρονου αμερικανικού σινεμά, διαμορφώνοντας ένα νέο πλαίσιο μέσα στο οποίο θα γυρίζονταν στο εξής ταινίες. Η Ντε Χάβιλαντ υπήρξε από τις πρώτες ηθοποιούς που τόλμησαν να ορθώσουν το ανάστημά τους απέναντι στη δικτατορία των πανίσχυρων στούντιο του Χόλιγουντ.
Κουρασμένη από την τυποποίηση τον ρόλων πλάι στον Φλιν και άλλους γόηδες, η βρετανίδα ηθοποιός θεωρούσε ότι η Warner Bros – με την οποία κοριτσόπουλο ακόμα είχε υπογράψει ένα απίστευτα δεσμευτικό συμβόλαιο – τής κατέστρεφε την καριέρα, βάζοντάς την να παίζει σε μέτρια φιλμ που δεν αναδείκνυαν το ταλέντο της – για να παίξει στο «Οσα Παίρνει ο Ανεμος» χρειάστηκε ο Ντέιβιντ Ο Σέλνζικ να πείσει τη Warner να του «δανείσουν» τη νεαρή ηθοποιό. Ετσι γινόταν τότε: οι ηθοποιοί πωλούνταν ή δανείζονταν σαν σκλάβοι.
Οταν ζήτησε από τους ιδιοκτήτες της Warner να της δώσουν άλλους, πιο ποιοτικούς ρόλους ώστε να απαλλαγεί από την εικόνα του γλυκού αλλά αδιάφορου γυναικείου χαρακτήρα, το στούντιο απάντησε βάζοντάς την σε πάγο για έξι μήνες. Και μετά, όταν το συμβόλαιό της ήταν να λήξει, η Warner απαίτησε να αναπληρώσει τους «χαμένους» έξι μήνες! Η Ντε Χάβιλαντ ήταν φίλη με την Μπέτι Ντέιβις που είχε κονταροχτυπηθεί με τη Warner απαιτώντας αντίστοιχες αμοιβές με αυτές των ανδρών ηθοποιών. Το 1943 η 27χρονη τότε Ντε Χάβιλαντ πήγε στα δικαστήρια το στούντιο και ύστερα από έναν σκληρό δικαστικό αγώνα κέρδισε την ελευθερία της.
Η δικαστική απόφαση ήταν ιστορική. Στη βιομηχανία του θεάματος αποκαλείται ακόμα και σήμερα ως η «Απόφαση Ντε Χάβιλαντ» καθώς περιόρισε την εξουσία των στούντιο επί των ηθοποιών: κάθε συμβόλαιο θα μπορούσε να έχει διάρκεια το πολύ επτά χρόνια και οι παραγωγοί δεν μπορούσαν να χρησιμοποιούν τους ηθοποιούς ως ιδιοκτησίες τους. Η απαλλαγή της Ντε Χάβιλαντ από το δημιουργικά στενόμυαλο καθεστώς της Warner την οδήγησε σε μια σπουδαία καριέρα μεταπολεμικά που της χάρισε και τα δύο Οσκαρ.
Αδελφή της ήταν η Τζόαν Φοντέιν, με την οποία ουδέποτε τα πήγε καλά. Η Φοντέιν πέθανε το 2013, σε ηλικία 96 ετών.