Η μόλυνση των υδάτινων οδών με το αντικαταθλιπτικό φάρμακο Prozac διαταράσσει τα σώματα και τις συμπεριφορές των μικρών πολύχρωμων ψαριών guppies (δικτυωτοί λεβιστές) στα ποτάμια, με τρόπους που θα μπορούσαν να απειλήσουν τη μακροπρόθεσμη επιβίωσή τους, σύμφωνα με νέα έρευνα από την Αυστραλία.
Ο Guardian αναφέρει ότι, καθώς η παγκόσμια κατανάλωση φαρμακευτικών προϊόντων έχει αυξηθεί σημαντικά, τα υπολείμματά τους έχουν εισέλθει σε ποτάμια και ρυάκια μέσω των λυμάτων, εγείροντας ανησυχίες για τις επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και στην άγρια ζωή.
Ερευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Animal Ecology διαπίστωσε ότι οι χαμηλές συγκεντρώσεις φλουοξετίνης –του αντικαταθλιπτικού που είναι κοινώς γνωστό ως Prozac– μείωσαν τη μάζα του σώματος και τη ζωτικότητα του σπέρματος των αρσενικών guppies (τα πολύχρωμα ψαράκια γλυκού νερού –γνωστά ως δικτυωτοί λεβιστές– που συχνά κοσμούν μικρά ενυδρεία) για πολλές γενιές.
Η συν-επικεφαλής της μελέτης δρ. Ουπάμα Εϊχ, από το Πανεπιστήμιο Μόνας στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, λέει ότι χιλιάδες χημικές ουσίες «ρίχνονται στις υδάτινες οδούς μας κάθε μέρα». Οι ερευνητές επέλεξαν να εξετάσουν ειδικά τη φλουοξετίνη, καθώς η συγκεκριμένη φαρμακευτική ουσία ήταν «πανταχού παρούσα».
Η Εϊχ λέει ότι οι αλλαγές που παρατηρούνται στα ψαράκια μέσω χαμηλών συγκεντρώσεων του φαρμάκου θα πρέπει να ληφθούν ως προειδοποίηση για την ικανότητά τους «να ζουν, να επιβιώνουν και να ευδοκιμούν σε ένα μολυσμένο περιβάλλον». Οι ερευνητές έπιασαν 3.600 άγρια guppies –ένα χωροκατακτητικό είδος που ευδοκιμεί στην Αυστραλία– και τα έβαλαν σε δεξαμενές εξοπλισμένες με χαλίκι και υδρόβια φυτά.
Πάνω από πέντε χρόνια χορηγούσαν στις δεξαμενές διαφορετικές συγκεντρώσεις φλουοξετίνης – μηδέν, χαμηλή (31,5 νανογραμμάρια το λίτρο) και υψηλή (316 νανογραμμάρια το λίτρο), σύμφωνα με τα επίπεδα που μετρήθηκαν στο φυσικό τους περιβάλλον. Στη συνέχεια οι ερευνητές μελέτησαν τις επιπτώσεις στη συμπεριφορά των αρσενικών ψαριών, στο σώμα και στα αναπαραγωγικά χαρακτηριστικά τους για πολλές γενιές.
Σύμφωνα με την Εϊχ, η χαμηλή έκθεση μείωσε τη σωματική κατάσταση των αρσενικών στον συνολικό πληθυσμό, «κάτι που είναι πραγματικά σημαντικό, όχι μόνο για το ζευγάρωμα, αλλά και για τη μάχη με άλλα αρσενικά και τη συνολική επιβίωσή τους». Η έκθεση σε χαμηλές δόσεις μείωσε επίσης την ταχύτητα του σπέρματος, αλλά αύξησε το μήκος του γονοπόδρου – ενός οργάνου που μοιάζει με πτερύγιο και χρησιμοποιείται για τη γονιμοποίηση του θηλυκού.
Η επιστήμονας αναφέρει ότι η έκθεση στο αντικαταθλιπτικό φάρμακο μείωσε παράλληλα και τη διακύμανση στη δραστηριότητα και στη συμπεριφορά ανάληψης κινδύνου, γεγονός που θα μπορούσε να επηρεάσει την ικανότητα των guppies να ανταποκρίνονται στις αλλαγές στη φύση.
Η δρ Μίνα Σααρίστο, κύρια επιστήμονας πάνω σε θέματα οικολογικών κινδύνων και αναδυόμενων ρύπων της Αρχής Προστασίας Περιβάλλοντος της πολιτείας Βικτόρια στην Αυστραλία, λέει ότι τα φάρμακα σχεδιάστηκαν για να λειτουργούν σε χαμηλές δόσεις, γεγονός που θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί υπήρχαν πιο βαθιές επιπτώσεις στις χαμηλές συγκεντρώσεις.
Η Σααρίστο ηγήθηκε της έρευνας υπό την αιγίδα της Υπηρεσίας Περιβαλλοντικής Προστασίας. Εντοπίστηκαν 18 κοινά φαρμακευτικά προϊόντα σε τέσσερις ποταμούς και κολπίσκους – ανάμεσά τους και σε σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων. Η δειγματοληψία ανίχνευσε κοινά αντικαταθλιπτικά, φάρμακα για την αρτηριακή πίεση, την καρδιά και την επιληψία, καφεΐνη και αντιβιοτικά.
Η Υπηρεσία έκανε επίσης δοκιμές για ανίχνευση φαρμακευτικών προϊόντων σε ψάρια που αλιεύονται συχνά. Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις ήταν για αντικαταθλιπτικά όπως η βενλαφαξίνη (150 μικρογραμμάρια ανά κιλό) στις πέρκες, και η σερτραλίνη (100 μg/kg) στα χέλια. Η έρευνα δεν έδειξε σημαντικούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία, αλλά η ρυθμιστική αρχή παρακολουθεί στενά την κατάσταση.
Η Σααρίστο ζητά από τους πολίτες να μην πετούν φαρμακευτικά προϊόντα στην τουαλέτα. Αντίθετα, πρέπει να επιστρέφουν τα ανεπιθύμητα και ληγμένα φάρμακα σε φαρμακεία. «Αυτό θα είναι πολύ χρήσιμο για τα ψάρια που κολυμπούν στις πλωτές οδούς της χώρας μας» επισημαίνει.