Η Ευρώπη θεωρείται πρωτοπόρος στον τομέα διαχείρισης απορριμμάτων και ειδικά οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης έχουν αναγάγει την διαχείριση σε επιστήμη σε αντίθεση με την Ελλάδα που ακόμα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της E.E., έχει ΧΥΤΑ. Ως μέλη της Ένωσης κάθε χρόνο πληρώνουμε μεγάλα ποσά για αυτή την πρακτική, χωρίς να υπολογίζουμε πόσα χρήματα θα μπορούσαμε να κερδίσουμε αν συμμορφωνόμασταν με τις Κοινοτικές Οδηγίες.
Για να έχουμε μια μικρή ιδέα, αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΕ παράγει περισσότερους από 79 δισεκατομμύρια τόνους απορριμμάτων συσκευασίας σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Όπως επισημαίνει η αντιπρόεδρος της σοσιαλιστικής ομάδας στο Ευρωκοινοβούλιο Κάτλιν βαν Βέμπρετ «για να ξεφορτωθείς τα σκουπίδια σου, η ταφή είναι ο πιο φθηνός τρόπος, αλλά και ο πλέον επιβλαβής για το περιβάλλον. Θέλουμε λοιπόν να βάλουμε έναν ιδιαίτερα φιλόδοξο στόχο: το 2030 να καταλήγει σε ταφή μόνο το 5% των αστικών αποβλήτων. Αν αναλογιστούμε ότι υπάρχουν ακόμη χώρες που θάβουν σχεδόν όλα τα σκουπίδια τους, καταλαβαίνετε ότι πρόκειται για ιδιαίτερα φιλόδοξο στόχο».
Η ανακύκλωση, η καύση, η επεξεργασία και τέλος η πρόληψη των αποβλήτων είναι μερικά από τα σημαντικότερα βήματα που ακολουθούν εδώ και χρόνια πολλές ευρωπαϊκές χώρες δείχνοντας το δρόμο για ένα πράσινο τρόπο ζωής, μετατρέποντας τα απορρίμματα τους σε όφελος τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Κομισιόν οι βόρειες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως το Βέλγιο, η Δανία, η Σουηδία, η Ολλανδία, η Αυστρία, η Γερμανία και η Γαλλία διαθέτουν δεκάδες μονάδες αποτέφρωσης, επεξεργασίας και ανακύκλωσης σκουπιδιών, δηλαδή υπερσύγχρονα εργοστάσια τα οποία μετατρέπουν τα απορρίμματα σε ενέργεια και θέρμανση με τεράστια οφέλη για το περιβάλλον. Αλλά, ας δούμε πιο αναλυτικά μερικά παραδείγματα:
Βέλγιο
Είναι πρώτο στην ανακύκλωση σκουπιδιών, ανακυκλώνοντας τουλάχιστον το 74% των απορριμμάτων. Υπάρχουν τεσσάρων ειδών διαφορετικοί κάδοι απορριμμάτων : λευκός, πράσινος, κίτρινος και μπλε όπου απορρίπτονται και οι αντίστοιχου χρώματος σακούλες με γυαλί, πλαστικό, χάρτινες συσκευασίες και μεταλλικά είδη.
Το κάθε νοικοκυριό είναι υποχρεωμένο να έχει κάνει την συλλογή και διαλογή των απορριμάτων του. Για μικροσυσκευές, μπαταρίες, φάρμακα και άλλα «επικίνδυνα» είδη υπάρχουν ειδικά σημεία με κάδους όπου μπορούν να τα πετάξουν για να γίνει ειδική επεξεργασία. Επίσης υπάρχει ηλεκτρονική πλατφόρμα με οδηγίες και λίστα με το πιο αντικείμενο πάει σε ποιο κάδο, όπως επίσης και τηλεφωνικό κέντρο όπου δίνονται οδηγίες και βοήθεια.
Δανία
Ανακυκλώνεται το 60% των απορριμμάτων και σύμφωνα με το υπουργείο Περιβάλλοντος της χώρας, καλούνται να διαχειριστούν 13 εκατομμύρια τόνους σκουπιδιών κάθε χρόνο. Κάθε περιοχή – δήμος ανάλογα με το μέγεθός του έχει το δικό του σημείο όπου συγκεντρώνονται τα απόβλητα και τα διαχειρίζονται ανάλογα.
Με φόρους και επιβραβεύσεις χρημάτων έχουν δημιουργήσει ένα σύστημα που στηρίζεται στην αρχή «όσο ρυπαίνεις – πληρώνεις». Πιο συγκεκριμένα αν κάποιος πετάει σκουπίδια που μπορούν μόνο να ταφούν σε χωματερή πληρώνει φόρο, λιγότερο επιβαρύνεται κάποιος που τα απορρίμματα του πάνε προς καύση και χρηματική επιβράβευση απολαμβάνει όποιος ανακυκλώνει. Και στη Δανία υπάρχουν διαφορετικών χρωμάτων κάδοι για τα σκουπίδια ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η πρωτεύουσα τους, η Κοπεγχάγη, θεωρείται πόλη πρότυπο στην πράσινη διαβίωση. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι υπάρχουν ολόκληρες περιοχές που λειτουργούν μόνο με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ ανακυκλώνουν μέχρι και το νερό της τουαλέτας για να ποτίσουν τα φυτά τους. Δεν είναι τυχαίο που ο ΟΗΕ έφτιαξε εκεί το κεντρικό κτίριο -κεντρικές υπηρεσίες- για την προστασία του περιβάλλοντος.
Σουηδία
Ανακυκλώνουν περίπου το 60% των οικιακών απορριμμάτων, τα οποία όπως και στο Βέλγιο διαχωρίζονται ήδη από τα νοικοκυριά. Από το 2003 η κυβέρνηση ίδρυσε την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος με στόχο να καταρτίσει ένα σχέδιο για την διαχείριση των σκουπιδιών και την παρακολούθηση του.
Σήμερα η Σουηδία δεν ασχολείται πλέον με την ανακύκλωση, αυτό το θεωρούν δεδομένο, αλλά πώς θα εκμεταλλευτούν περισσότερο την διαχείριση των απορριμμάτων τους προς όφελος του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα έχουν θέσει ως στόχο την μείωση των εκπομπών αερίων από την καύση ή την ταφή των απορριμμάτων τους και πιο συγκεκριμένα να φτάσουν στο 40% της παραγωγής ενέργειας ως το 2030.
Ολλανδία
Ηδη από το 1994 έχει εισάγει στην νομοθεσία της την υποχρεωτική ανακύκλωση με τον νόμο που πήρε το όνομα από τον εισηγητή του «Lansink’s Ladder», που στηρίζεται κυρίως σε φορολογικές επιβαρύνσεις προκειμένου να συνετίσει τους Ολλανδούς και σήμερα έχει φτάσει στο 64% περίπου.
Ο διαχωρισμός των απορριμμάτων και η ανακύκλωση έχει γίνει τρόπος ζωής για τους Ολλανδούς καθώς υπολογίζεται ότι πάνω από το 90% των κατοίκων το ακολουθεί. Σύμφωνα με την Ολλανδική Ομοσπονδία Διαχείρισης Απορριμμάτων η έλλειψη χώρου για την ταφή των σκουπιδιών οδήγησε την κυβέρνηση να πάρει από πολύ νωρίς δραστικά μέτρα για την μείωση των απορριμμάτων και σήμερα ασχολούνται με τον τομέα πάνω από 50 επιχειρήσεις που θεωρούνται κορυφαίες στον τομέα καθώς διαχειρίζονται τα σκουπίδια με το λιγότερο ενεργειακό και περιβαλλοντικό κόστος.
Αυστρία
Τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά καθώς υπάρχουν μόνο πράσινοι κάδοι με διαφορετικό χρώμα στο καπάκι και έγκειται στην κάθε διοικητική περιοχή για το πόσους διαφορετικούς κάδους θα έχει. Υπάρχει η Κυβερνητική Υπηρεσία Περιβάλλοντος που είναι υπεύθυνη για την επίτευξη των στόχων και έχουν τεθεί κάθε χρόνο.
Λειτουργούν κέντρα ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης προϊόντων και ταυτόχρονα δίνονται οικονομικά κίνητρα στους κατοίκους για να δώσουν τα απορρίμματα τους εκεί. Το πιο σημαντικό είναι ότι κατάφεραν να κλείσουν όλες τις παράνομες χωματερές και να θέσουν ένα πιο «πράσινο» μοντέλο διαχείρισης. Σήμερα ανακυκλώνουν το 34,7% των απορριμμάτων τους.
Γερμανία
Υπάρχει η ιεραρχία των 5 επιπέδων που αφορά στην διαχείριση των σκουπιδιών: πρόληψη, επεξεργασία για επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση ενέργειας και υλικών και διάθεση. Τα ποσοστά ανάκτησης των αποβλήτων τους είναι τα υψηλότερα στον κόσμο και είναι το καλύτερο παράδειγμα για το πως η βιομηχανία αποβλήτων συμβάλει στην βιωσιμότητα του περιβάλλοντος καθώς από την διαχείριση τους εξοικονομούνται πρώτες ύλες και πρωτογενή ενέργεια.
Από τον Μάρτιο του 2016 η χώρα ανέπτυξε ένα καινούργιο σχέδιο διαχείρισης με μακροπρόθεσμα αποτελέσματα που έχουν ως στόχο την αύξηση των ποσοστών ανάκτησης υλικών και ενέργειας από την επεξεργασία των αποβλήτων. Κάθε χρόνο μοιράζεται σε κάθε σπίτι φυλλάδιο με αναλυτικές πληροφορίες και οδηγίες για την διαλογή των σκουπιδιών και με τα ωράρια αποκομιδής τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2014 60 εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων διαχειρίστηκαν 4,5 εκατομμύρια τόνους σκουπιδιών.
Γαλλία
Από την άλλη μεριά, έχει πολύ δρόμο ακόμα να διανύσει αλλά συμμορφώνεται και προσπαθεί συνεχώς για ένα «πράσινο» τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων.
Τον Οκτώβριο του 2007 ξεκίνησε, συγκαλώντας το «Grenelle Environnement» για να εξετάσει πώς να αντιμετωπίσει τις παρούσες και μελλοντικές περιβαλλοντικές προκλήσεις.
Πρώτος στόχος ήταν η αύξηση της ανακύκλωσης και σήμερα παρόλο που θάβουν ακόμα πάνω από το 40% των αποβλήτων έχουν αυξήσει σημαντικά την ανάκτηση ενέργειας εξαιτίας των πολύ αυστηρών κανονισμών που έχουν θέσει για τον τρόπο ταφής τους.
Σήμερα λειτουργούν 244 ΧΥΤΥ ενώ μέσα σε διάστημα δέκα χρόνων έχουν κλείσει 150. Είναι πολύ σημαντικό ότι λειτουργούν 129 μονάδες αποτέφρωσης, 9 εργοστάσια ανάκτησης βιοαερίου, 366 εργοστάσια ανακύκλωσης και 593 εγκαταστάσεις κομποστοποίησης, ενώ ακόμα και στο κέντρο του Παρισιού λειτουργεί εργοστάσιο ανακύκλωσης αποβλήτων.
Ελλάδα
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Επιτροπής Περιβάλλοντος ανακυκλώνουμε μόλις το 3,2% των οικιακών απορριμμάτων. Δεν γίνεται καμία διαλογή στα σπίτια, πετιούνται δηλαδή όλα τα απορρίμματα σε μια σακούλα και υπάρχουν μόνο λίγοι ρομαντικοί που πετάνε στους ειδικούς μπλε κάδους χάρτινες συσκευασίες, πλαστικά και γυαλιά.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι στη χώρα μας είναι σε λειτουργία πάνω από 60 ΧΥΤΑ δηλαδή Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων και όχι Χώροι Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων, όπως γίνεται στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Δυστυχώς δεν γίνεται από την κυβέρνηση καμία σοβαρή συστηματική προσπάθεια για να γίνει καθημερινή συνήθεια στο μέσο Έλληνα να διαχωρίζει τα σκουπίδια του, με αποτέλεσμα κάθε χρόνο να πληρώνουμε όλο και περισσότερα πρόστιμα για την μη συμμόρφωση της χώρας με τις ευρωπαϊκές της δεσμεύσεις. Αντίθετα περπατάμε στους δρόμους και βλέπουμε σκουπίδια, κουτάκια από αναψυκτικά, αποτσίγαρα και κάθε είδος σκουπιδιού ενώ μπορεί ο κάδος να βρίσκεται πολύ κοντά. Για να μην αναφερθούμε ότι κάθε φορά που γίνεται μια μεγάλη έξοδος εκδρομέων παρατηρείται κατακόρυφη αύξηση των απορριμμάτων στα πλάγια της Εθνικής Οδού, ενώ μπορεί το κάθε αυτοκίνητο να έχει μια σακούλα όπου θα συλλέγει όλα τα απορρίμματα και θα τα πετάει στο τέλος ή σε κάποιο σημείο της διαδρομής. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Ελλάδα μόνο τα τρία τελευταία χρόνια έχει πληρώσει πάνω από 70 εκατομμύρια ευρώ επειδή έχει ακόμα ΧΥΤΑ, ενώ βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της Ευρώπης και συναγωνίζεται τη χειρότερη θέση με τις γειτονικές βαλκανικές χώρες.
Δυστυχώς είναι όλα θέμα παιδείας, κάτι που δεν υπάρχει στη Ελλάδα και πολιτικής βούλησης που είναι ανύπαρκτη σχεδόν, για την προστασία του περιβάλλοντος. Δεν είναι τυχαίο ότι δεν υπάρχει υποχρεωτικό μάθημα στα σχολεία για το σωστό διαχωρισμό των σκουπιδιών. Επίσης θα μπορούσαμε να μιμηθούμε το παράδειγμα της Γερμανίας όπου σε καθημερινή βάση πέρναγαν από τα σπίτια υπάλληλοι του Δήμου για να ελέγξουν αν έχουν διαχωριστεί σωστά τα απορρίμματα και αναλόγως έδιναν πρόστιμα ή αφαιρούσαν από το συνολικό ποσό οφειλής προς το Δήμο. Γενικά λύσεις υπάρχουν αρκεί να είμαστε διατεθειμένοι να προσπαθήσουμε για το μέλλον των παιδιών μας.
Γιατί τον πλανήτη δεν τον έχουμε κληρονομήσει από τους γονείς μας τον έχουμε δανειστεί από τα παιδιά μας.
Ο Αντώνης Καλλιοντζής είναι Περιβαλλοντολόγος με ειδικότητα στη Βιώσιμη Ανάπτυξη και Διαχείριση Περιβάλλοντος