Μοιάζει να είναι μια αρχή. Μια απόπειρα της Τουρκίας να έρθει σε έναν διάλογο με την Ελλάδα αλλά και τη διεθνή κοινότητα ώστε να λυθούν χρονίζουσες διάφορες μεταξύ Αγκυρας και Αθήνας. Για πρώτη φορά με τόσο εμφατικό τρόπο, με μια συνέντευξη του επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας σε μια ελληνική εφημερίδα, γίνεται λόγος από την πλευρά της Τουρκίας για το ενδεχόμενο προσφυγής στο Δικαστήριο της Χάγης. Το διατυπώνει ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου στη συνέντευξη που παρεχώρησε στον Αγγελο Αθανασόπουλο και στο «Βήμα της Κυριακής».
Το timing έχει και πάλι ενδιαφέρον. Τα όσα λέει περί Χάγης ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών μοιάζουν να ακολουθούν τη συζήτηση που έχει ανεπισήμως ανοίξει και στην Αθήνα —χαρακτηριστικές αλλά όχι μοναδικές οι σχετικές τοποθετήσεις του Βαγγέλη Βενιζέλου και της Ντόρας Μπακογιάννη (αμφότεροι έχουν διατελέσει υπ. Εξωτερικών, εδώ) αλλά και του Κώστα Σημίτη (εδώ).
Λέει συγκεκριμένα ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας: «Η επιλογή να αχθούν οι διαφορές μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης δεν συζητήθηκε ανοιχτά στη συνάντηση του προέδρου μας με τον πρωθυπουργό Μητσοτάκη στο Λονδίνο, καθώς είναι ένα ζήτημα που αφορά μεταγενέστερο στάδιο. Δεν αναγνωρίζουμε αυτόματα την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου και η Ελλάδα έχει διατυπώσει επιφύλαξη επί της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου για τις θαλάσσιες οριοθετήσεις. Ωστόσο, παραμένουμε ανοιχτοί σε όλες τις επιλογές που είναι αποδεκτές για τις δύο πλευρές, αλλά πρέπει να έχουμε μια διαδικασία διαλόγου για να φθάσουμε σε ένα αμοιβαία αποδεκτό αποτέλεσμα».
Βέβαια, το γεγονός ότι η Αγκυρα φαίνεται να κάνει ένα βήμα —σημειωτέον ότι το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αποκλείεται να δικαιώσει 100% τις ελληνικές θέσεις αν συζητηθεί όλο το εύρος των Ελληνοτουρκικών— δεν σημαίνει ότι εγκαταλείπει την τακτική της να διεκδικεί για τον εαυτό της ρόλο «σερίφη» της περιοχής της Ανατ. Μεσογείου. Απλώς δείχνει να θέλει να απεκδυθεί τον μανδύα του «καβγατζή», χαρακτηρισμό που εύστοχα έχει αποδώσει στην Τουρκία ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας.
Στη συνέντευξη, ο Τσαβούσογλου υπεραμύνεται, για παράδειγμα, της περιβόητης συμφωνίας με τους Λίβυους για την ΑΟΖ και μάλιστα ρίχνει το φταίξιμο σε… εμάς!
Ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας επισημαίνει ότι: «Υπογράψαμε ένα Μνημόνιο Συναντίληψης με τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης αναφορικά με την οριοθέτηση θαλασσίων περιοχών για να εξαλείψουμε την αβεβαιότητα σχετικά με τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας μας. Οι αντιρρήσεις τρίτων μερών δεν σταμάτησαν στο παρελθόν κανέναν ενδιαφερόμενο να συνάψει συμφωνίες στην περιοχή. Αυτό ίσχυε ακόμη και για διοικήσεις που δεν έχουν ούτε την de jure ούτε την de facto αρμοδιότητα να συνάπτουν συμφωνίες. Η Τουρκία, όπως έπραξε και στο παρελθόν, θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τα δικαιώματα και τα συμφέροντά της στην περιοχή αυτή».
Για τον Τσαβούσογλου, στο Προσφυγικό τα έχουν κάνει όλα καλά, στο Κυπριακό φταίνε οι Ελληνοκύπριοι ενώ ο ελληνικός Τύπος φταίει που εμφανίζει τη ρητορική της Άγκυρας ως εμπρηστική ή προκλητική…
Τι λέει ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου
Ο τούρκος υπουργός τονίζει ότι η Αγκυρα δεν είναι αντίθετη με το πνεύμα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και συμφωνεί με πολλές από τις προβλέψεις της που αντανακλώνται στο διεθνές εθιμικό δίκαιο. Ισχυρίζεται δε ότι «από την αρχή η Τουρκία υιοθέτησε πάντοτε μία πολιτική, επιδιώκοντας διάλογο για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων» και μέμφεται δε τις χώρες τις Μεσογείου (πλην φυσικά της Λιβύης) ότι αγνόησαν τις εκκλήσεις της Τουρκίας.
Επιπλέον, ξεκαθαρίζει ότι το δικαίωμα των νησιών να έχουν θαλάσσιες ζώνες δεν είναι αυτόματο (entitlement), αλλά υπόκειται σε περιορισμούς.
«Δυστυχώς, η ελληνική ηγεσία και η κοινή γνώμη τείνει να παραγνωρίζει αυτόν τον θεμελιώδη κανόνα», λέει και εξηγεί: «Σε περίπτωση που τα νησιά βρίσκονται μακριά από την ηπειρωτική χώρα ή, με νομικούς όρους, βρίσκονται στη λάθος πλευρά της μέσης γραμμής μεταξύ ηπειρωτικών εδαφών, τότε αυτά τα νησιά μπορούν να αγνοηθούν στον καθορισμό της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ. Παρομοίως, αν το μήκος της ακτογραμμής των νησιών που αντικρίζουν τη σχετική περιοχή προς οριοθέτηση είναι ελάχιστο σε σχέση με τα υπόλοιπα ηπειρωτικά εδάφη, αυτά τα νησιά μπορούν να απολαύσουν μόνο δικαιώματα σε χωρικά ύδατα».
«Πώς θα περιμένατε ένα νησί 10 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που βρίσκεται δύο χιλιόμετρα μακριά από την Τουρκία και σε απόσταση 570 χιλιομέτρων από την ελληνική ηπειρωτική χώρα, να έχει υφαλοκρηπίδα ή ΑΟΖ 40.000 τετρ. χιλιομέτρων;», ρωτά αναφερόμενος στο Καστελόριζο.
Οι άδειες νότια της Κρήτης
Σε ερώτημα για την επιλογή της χορήγησης αδειών για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων εντός της περιοχής που οριοθέτησε η Τουρκία με την κυβέρνηση Σαράζ, δηλαδή στη θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κρήτης, απαντά:
«Ενδέχεται να εξετάσουμε τη χορήγηση αδειών για εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, καθώς θα επρόκειτο για άσκηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων στην υφαλοκρηπίδα μας στην περιοχή αυτή. Σε αυτή την περίπτωση θα σεβαστούμε φυσικά το Μνημόνιο οριοθέτησης με τη Λιβύη που καθορίζει τα όρια. Η άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας φυσικά περιλαμβάνει την ανάπτυξη ερευνητικών σκαφών στην περιοχή, όπως έχουμε πράξει σε άλλες περιοχές της υφαλοκρηπίδας μας στην Ανατολική Μεσόγειο. Σε ό,τι αφορά σε περιοχές λιβυκής υφαλοκρηπίδας, εναπόκειται σε αυτούς να αδειοδοτήσουν οικόπεδα και να προχωρήσουν σε διεθνείς διαγωνισμούς για έρευνα και εκμετάλλευση. Η Τουρκία θα είναι έτοιμη να συνεργαστεί με τη Λιβύη και άλλες χώρες της περιοχής. Παραμένουμε ανοικτοί για διάλογο. Στην πραγματικότητα, η πιθανή ύπαρξη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και ο τελικός εντοπισμός τους θα μπορούσε να ενθαρρύνει τη συνεργασία και την προσέγγιση μεταξύ των εμπλεκομένων πλευρών».
Ο τούρκος υπουργός εκτιμά ότι η Δήλωση ΕΕ – Τουρκίας για το Προσφυγικό «έχει αποδώσει πέραν των προσδοκιών και σημειώνει ότι «η Ακτοφυλακή μας και οι υπόλοιπες υπηρεσίες επιβολής του νόμου καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για να μην επαναληφθεί η κρίση της οποίας γίναμε μάρτυρες το 2015. Από την άλλη πλευρά, αναμένουμε ακόμη από την ΕΕ να εκπληρώσει τις δικές της δεσμεύσεις και να εφαρμόσει τη Συμφωνία στην ολότητά της.
» Σε κάθε περίπτωση, θα συνεχίσουμε να υπενθυμίζουμε στην Ελλάδα ότι η επιλογή της συνεργασίας με την Τουρκία σε αυτό το ζήτημα θα φέρει αποτελέσματα που είναι καλύτερα από την καταφυγή σε τακτικές προπαγάνδας εναντίον της Τουρκίας και από παράνομες επαναπροωθήσεις μεταναστών στα τουρκικά σύνορα».
Οι ελληνικές εφημερίδες
Ενδιαφέρον έχει και η θέση του τούρκου υπουργού για το πώς παρουσιάζεται η χώρα του από τις σελίδες του ελληνικού Τύπου:
«Είναι εμφανές ότι η Τουρκία βρίσκεται πάντοτε στα εξώφυλλα του ελληνικού Τύπου, ενώ οι θέσεις μας παρουσιάζονται ηθελημένα ως “επιθετικές”, “εχθρικές” ή “παράλογες”. Ωστόσο, στην Τουρκία, δεν τρέφουμε αρνητικά αισθήματα για την Ελλάδα και η τουρκική κοινή γνώμη όπως και ο Τύπος εστιάζουν σε γεγονότα παρά στην προπαγάνδιση αρνητικών απόψεων. Πιστεύω ότι αυτό που εννοείτε με τον όρο “ρητορική” αφορά στην πραγματικότητα το πλαίσιο εντός του οποίου η πληροφορία αξιοποιείται στην Ελλάδα, από τις κυβερνήσεις, τους πολιτικούς, τους λήπτες αποφάσεων, τους πολιτικούς αναλυτές ή τον Τύπο.
» Από την άλλη πλευρά, η Συνθήκη της Λωζάννης είναι το θεμέλιο της Τουρκικής Δημοκρατίας. Εγγυάται την ειρήνη και τη σταθερότητα για τις χώρες μας. Οι προβλέψεις της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης πρέπει να τηρηθούν, στο πλαίσιο της αμοιβαιότητας φυσικά. Στην πραγματικότητα, ζητάμε από την Ελλάδα να την εφαρμόσει στη Δυτική Θράκη, αναγνωρίζοντας τα νόμιμα δικαιώματα της “τουρκικής” μειονότητας».