Την απόσυρση των προωθούμενων νομοθετικών ρυθμίσεων για την εκτός σχεδίου δόμηση ζητούν με κοινή ανακοίνωσή τους 13 μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), την ώρα που από την πλευρά του, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θεόδωρος Σκυλακάκης, μιλά για «τριπλό φρένο» στο χτίσιμο σε εκτός σχεδίου οικόπεδα.
Σύμφωνα με τον υπουργό, πέρα από την εισφορά του «περιβαλλοντικού ισοζυγίου» έχουν προβλεφθεί άλλα δύο αντικίνητρα για την εκτός σχεδίου δόμηση, που είναι το επιτρεπτό πλάτος της κοινόχρηστης οδού στα 3,5 μέτρα και το πρόσωπο του ακινήτου σε αυτή στα 25 μέτρα, καθώς, όπως υπογραμμίζει σε συνέντευξή του στο «Βήμα», «δεν νοείται να μην υπάρχει περιορισμός στην εκτός σχεδίου δόμηση».
Οι ΜΚΟ ωστόσο επιμένουν ότι παρά τις ανωτέρω προβλέψεις, οι ρυθμίσεις του υπουργείου θα οδηγήσουν σε ανεξέλεγκτη επέκταση της δόμησης στην ύπαιθρο, με μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Εκτίμησή τους επίσης, είναι ότι δεν θα μακροημερεύσουν λόγω αντισυνταγματικότητας, αυξάνοντας την ανασφάλεια δικαίου.
«Η δημοσιοποίηση της διαφαινόμενης πρόθεσης της κυβέρνησης να διευρύνει, έστω και μεταβατικά, την εκτός σχεδίου δόμηση έχει προκαλέσει οξείες αντιδράσεις – πράγμα αξιοσημείωτο για σχέδιο νόμου που δεν έχει καν ακόμη δημοσιευθεί. Αυτό και μόνο δείχνει ότι σημαντικό τμήμα της κοινωνίας είναι αντίθετο στην περαιτέρω οικοπεδοποίηση της ελληνικής υπαίθρου και στην ανεξέλεγκτη και άναρχη διεύρυνση των οικισμών», αναφέρεται στην κοινή ανακοίνωση που υπογράφουν οι οργανώσεις ΑΝΙΜΑ, Αρκτούρος, Αρχέλων, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών, Καλλιστώ, MedINA, Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Greenpeace, MEDASSET και WWF Ελλάς και συνεχίζουν:
«Η εκτός σχεδίου δόμηση μέχρι σήμερα έχει τεκμηριωμένα συσχετιστεί με συγκεκριμένα προβλήματα υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος, όπως διάνοιξη δρόμων σε ευαίσθητες παράκτιες και δασικές περιοχές, μπάζωμα ρεμάτων και παραλιακής ζώνης, προβλήματα πυρκαγιών από καλώδια μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά και “αναπτυξιακά” προβλήματα, όπως απώλεια παραγωγικής γεωργικής γης, αύξηση κόστους αποκομιδής σκουπιδιών από τους κατά τόπους δήμους, αύξηση κόστους επεκτάσεων δικτύου ύδρευσης κ.ο.κ.».
Υπενθυμίζεται εξάλλου ότι ο έλεγχος εφαρμογής των διατάξεων της εκτός σχεδίου δόμησης και των σχετικών περιβαλλοντικών όρων είναι ανεπαρκής, ενώ δεν έχουν μέχρι σήμερα εφαρμοστεί διοικητικές αποφάσεις απομάκρυνσης αυθαιρεσιών που σχετίζονται με την εκτός σχεδίου δόμηση, όπως δρόμοι και κτίσματα σε προστατευόμενες περιοχές (π.χ. Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου, Περιοχή Προστασίας της Φύσης στον Κυπαρισσιακό Κόλπο κ.ά.).
Οι 13 οργανώσεις μιλούν για πριμοδότηση της εκτός σχεδίου δόμησης και για πελατειακή προστασία στα αυθαίρετα, προειδοποιώντας ότι οι συνέπειες θα είναι εξαιρετικά σοβαρές;
«Για λόγους που τίθενται στην κρίση των πολιτών, η κυβέρνηση φαίνεται ότι επιλέγει να προλάβει τη θέσπιση των πολεοδομικών σχεδίων δημιουργώντας συνθήκες ανεξέλεγκτης επέκτασης της εκτός σχεδίου δόμησης. Εφόσον υλοποιηθεί, η επιλογή αυτή θα βλάψει ανεπανόρθωτα την ελληνική φύση, θα πλήξει τις μακροπρόθεσμες προοπτικές αειφόρου ανάπτυξης. Αυτή η επιλογή της κυβέρνησης επιβαρύνει την ελληνική φύση και το τοπίο, που αποτελούν τους κύριους πόρους της αειφόρου ανάπτυξης, αλλά και τουρισμού, της χώρας, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει κατακόρυφα την τρωτότητα των εκτός σχεδίου περιοχών στις αναμενόμενες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, καθώς και το ενεργειακό τους αποτύπωμα». Εκφράζουν, δε, την εκτίμηση πως οι σχετικές ρυθμίσεις είναι αντισυνταγματικές: «Προφανώς, θα είναι ευάλωτες σε συνταγματικό έλεγχο, προκαλώντας ανασφάλεια για τους ισχύοντες κανόνες».
Καλούν, τέλος, την κυβέρνηση όχι μόνο να μην καταθέσει τις σχετικές ρυθμίσεις, αλλά να ξεκινήσει έναν ευρύ δημόσιο διάλογο για τις συνέπειές της.
Στη συνέντευξή του πάντως στην εφημερίδα «Το Βήμα», ο υπουργός Θοδωρής Σκυλακάκης, αντιτείνει ότι «η νομοθεσία που θα φέρουμε, θα είναι περιοριστική σε όλα τα επίπεδα εφαρμογής. Υπάρχουν οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) και η ορθολογική πολεοδομική πολιτική, που προσδιορίζει ότι το κύριο πολεοδομικό εργαλείο είναι η εντός σχεδίου δόμηση. Δεν νοείται να μην υπάρχει περιορισμός στην εκτός σχεδίου δόμηση, με κάποιες αρχές».
«Βασική αρχή -αναφέρει- θα είναι η δημιουργία ενός οικονομικού αντικινήτρου για την εκτός σχεδίου δόμηση, αντίστοιχου με την εισφορά σε γη και χρήμα που προβλέπεται για τα ακίνητα που πολεοδομούνται για πρώτη φορά. Οποιος θα χτίζει εκτός σχεδίου θα εισφέρει ένα ποσό, καθώς το κράτος θα πρέπει να δημιουργήσει υποδομές, δίκτυα υδάτων, συλλογή απορριμμάτων, επέκταση δρόμων κ.λπ.».
Το λεγόμενο «τέλος περιβαλλοντικού ισοζυγίου», διευκρινίζει, «συνδέεται με την αντικειμενική αξία των κτισμάτων που θα δομούνται, όχι με των οικοπέδων, αλλά και με άλλα κριτήρια, όπως με το μέγεθος της επιβάρυνσης μιας περιοχής από την εκτός σχεδίου δόμηση.
Σημαντικό επίσης είναι ότι τα ποσά από το “περιβαλλοντικό ισοζύγιο” δεν θα συγκεντρώνονται σε έναν “κουβά”, αλλά στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, σε ειδικούς λογαριασμούς ανά δήμο ή δημοτικό διαμέρισμα, με τη μορφή παρακαταθήκης, ώστε να διαφυλάσσονται και να δαπανώνται μόνο σε έργα για τα οποία προορίζονται αυτά τα χρήματα. Αυτό σημαίνει ότι θα αξιοποιούνται όχι με βάση κάποια τυχαία πολιτική βούληση, αλλά βάσει της προτεραιότητας που θα υπάρχει στον εγκεκριμένο και από το ΣτΕ πολεοδομικό σχεδιασμό».
Εκτός όμως από το «οικονομικό», μπαίνει και το αντικίνητρο της κοινόχρηστης οδού, με την οποία πρέπει να συνδέονται τα εκτός σχεδίου ακίνητα για να μπορούν να δομηθούν.
Για πρώτη φορά, σημειώνει, θα αποκτήσει ένα ελάχιστο πλάτος στα 3,5 μέτρα (ως τώρα για οικόπεδα προ του 1985 μπορούσες να κτίσεις και σε μονοπάτι).
Το τρίτο αντικίνητρο, εξηγεί ο υπουργός, αφορά το «πρόσωπο» των οικοπέδων στον κοινόχρηστο δρόμο που θα οριστεί στα 25 μέτρα για έναν μεγάλο αριθμό οικοπέδων δεν ισχύει σήμερα, όπως για τα προ του 1985 οικόπεδα, ενω θα υπάρξουν και προβλέψεις, ώστε να μη χτιστούν περιοχές όπου σήμερα δεν υπάρχει καθόλου δόμηση.
«Η επιτρεπόμενη δόμηση θα αφορά περιοχές και δρόμους που έχουν, ήδη, χρησιμοποιηθεί. Η φιλοσοφία της νέας νομοθεσίας είναι ότι ακόμη και η εκτός σχεδίου δόμηση πρέπει να είναι συγκεντρωμένη, ώστε να έχει λιγότερο κόστος εξυπηρέτησης και μικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση», κατέληξε ο κ. Σκυλακάκης.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος επιβεβαίωσε, τέλος, ότι θα υπάρξουν και μεταβατικές διατάξεις, για να προστατευτούν, όπως ανέφερε, παλαιότερα δικαιώματα και θα έχουν έναν χαρακτήρα numerus clausus, π.χ. για όσους την τελευταία πενταετία είχαν κάνει μια επένδυση.
«Καταλαβαίνω –είπε για τις αντιδράσεις– ότι σε ένα τέτοιο σύνθετο θέμα, όπου υπάρχουν δύο αντιτιθέμενα και προστατευόμενα από το Σύνταγμα αγαθά –η ελευθερία ανάπτυξης της οικονομικής και κοινωνικής ζωής από τη μια και η ανάγκη πολεοδομικού σχεδιασμού από την άλλη– εκφράζεται κάθε είδους κριτική. Είτε από εκείνους που κληρονόμησαν πριν 50 χρόνια πέντε στρέμματα στη μέση του πουθενά και ονειρεύονται ότι κάποια μέρα θα τους κάνουν πλούσιους είτε από εκείνους που αγναντεύουν το ηλιοβασίλεμα από την ταράτσα της εκτός σχεδίου βίλας τους, κατακεραυνώνοντας για λόγους περιβαλλοντικής ευαισθησίας την εκτός σχεδίου δόμηση. Η δική μου προσέγγιση είναι να ακολουθήσουμε μια πολιτική ορθολογισμού και μέτρου».