«Πρόεδρε!» φώναξε κάποιος βαδίζοντας στο πεζοδρόμιο, και αμέσως, σε ανάκλαση της προσαγόρευσης που περιποιεί τιμή και ψηλώνει το μπόι, είδε να στρέφουν την κεφαλή τους καμιά εικοσαριά νοματαίοι. Καλό το παλιό ελληνικό ανέκδοτο, ε; Ναι, αλλά των Βρυξελλών είναι καλύτερο!
Επειδή η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει ένα μάτσο προέδρους, έκαστος εκ των οποίων καλλιεργεί για τον εαυτό του τα ευγενέστερα των συναισθημάτων, όμως για τους υπολοίπους μάλλον άνθη με δηλητηριώδη αγκάθια. Ποιος τα λέει αυτά; Το Politico, λαμβάνοντας υπ’ όψιν του και τη φράση που κάποτε δραπέτευσε από τα δόντια του (προέδρου) Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ: «Η Ευρώπη θα λειτουργούσε καλύτερα αν συγχωνεύαμε τους προέδρους. Και θα έπειθε αν μόνο ένας καπετάνιος οδηγούσε το πλοίο».
Το καψώνι στο «παλάτι»
Ξεκινώντας από την υπόθεση του καναπέ της Αγκυρας, που προς στιγμήν ανακούφισε την Ούρσουλα από την ορθοστατική αμηχανία όμως της δημιούργησε ψυχικά τραύματα («ένιωσα πληγωμένη, μόνη, και ως γυναίκα και ως Ευρωπαία»), ο ιστότοπος ανατρέχει σε περιστατικά που δείχνουν ότι μεταξύ των ευρωπαίων προέδρων, ιδίως μεταξύ των δύο κορυφαίων, αυτών της Κομισιόν και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, σοβούν από αμνημονεύτων και ενίοτε εκδηλώνονται δημοσίως εντάσεις εδραζόμενες σε αντιπαλότητα, δυσπιστία και ανταγωνισμό – ανταγωνισμό «που έχει βλάψει τη διεθνή φήμη της Ενωσης».
Το πρόβλημα δηλαδή δεν το προκάλεσε το τουρκικό ντιβάνι ή το πρωτόκολλο των δύο καρεκλών, αλλά προϋπήρχε. Και είναι αυτό, κατά την εκτίμηση του Politico, που «δημιουργεί αμφιβολίες για την ικανότητα της Ενωσης να ενεργεί στην παγκόσμια σκηνή», είναι αυτό που «αναζωπυρώνει τα ερωτήματα σχετικά με το αν η δομή της ευρωπαϊκής ηγεσίας είναι, στην ουσία, ελαττωματική». Το επεισόδιο στο παλάτι του Ερντογάν αντανακλά το βάθος της σκληρής αναμέτρησης για το ποιος πρέπει να εκπροσωπεί την ΕΕ στην παγκόσμια σκηνή. Και αυτή η κόντρα άρχισε σχεδόν αμέσως μετά την 1η Δεκεμβρίου 2019, όταν η Φον ντερ Λάιεν ανέλαβε καθήκοντα προέδρου της Κομισιόν και ο Σαρλ Μισέλ καθήκοντα προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Ο ιστότοπος δίνει τα βιογραφικά των δύο προέδρων, επισημαίνοντας ότι η Ούρσουλα είναι η πρώτη γυναίκα που ηγείται της Κομισιόν χωρίς να έχει διατελέσει πρωθυπουργός κάποιας χώρας, ενώ ο Μισέλ έχει θητεύσει ως πρωθυπουργός στο Βέλγιο. Περίοπτη θέση στον κατάλογο των «μονομαχιών», όπως λέει, των δυο τους καταλαμβάνει η ατυχήσασα από πλευράς ουσίας Διάσκεψη για τη Λιβύη, που έγινε στο Βερολίνο τον Ιανουάριο του 2020 – χωρίς ελληνική συμμετοχή, σημειωτέον. Εκεί η ευρωπαϊκή εκπροσώπηση ήταν τριπλή, αφού συμμετείχε και ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική, ο Ζοσέπ Μπορέλ. Ο Μισέλ έκανε τη δική του δήλωση, ενώ η Φον ντερ Λάιεν και ο Μπορέλ εξέδωσαν από κοινού ανακοίνωση.
Οι διπλωματικές εντυπώσεις ήταν συντριπτικές και τις καταγράφει το Politico: «Ηταν γελοίο, βέβαια, να έχουμε τρεις παρεμβάσεις από την ΕΕ στο Βερολίνο» λέει πως είχε σχολιάσει τότε ένας διπλωματικός που συμμετείχε στον προγραμματισμό της Διάσκεψης. «Επρεπε να επιλέξουν ποιος θα μιλούσε για λογαριασμό της ΕΕ, και λογικό ήταν να είναι ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ομως η Φον ντερ Λάιεν δεν ήταν ικανοποιημένη. Και αυτή και οι συνεργάτες της μισούσαν τον διακανονισμό αυτόν. Πραγματικά τον μισούσαν». Και το επόμενο περιστατικό συνέβη στο Ισραήλ, λίγες ημέρες αργότερα, στις 23 Ιανουαρίου, όταν και πάλι η Ούρσουλα «τερμάτισε δεύτερη», αφού στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Φόρουμ για το Ολοκαύτωμα τον πρώτο λόγο, ακόμη και στην κατάθεση στεφάνου, είχε ο Μισέλ.
Οι απαρχές του προβλήματος…
Η θεσμική ένταση δεν είναι κάτι νέο στην ΕΕ, όπου έως και 10 ή περισσότεροι ηγέτες μπορούν να διεκδικήσουν τον τίτλο «πρόεδρος» σχολιάζει το Politico. Και οι «αψιμαχίες» είναι συχνές μεταξύ της Κομισιόν, η οποία ασκεί όλη την εξουσία της ΕΕ, και του Συμβουλίου, που συγκεντρώνει τους 27 αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της Ενωσης και οι οποίοι «τελικά λειτουργούν ως αφεντικά των κορυφαίων αφεντικών».
Αυτές οι «αψιμαχίες» έγιναν πιο έντονες από τη Συνθήκη της Λισαβόνας και μετά, όταν αποφασίστηκε η δημιουργία μόνιμης θέσης προέδρου στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
…και οι γαλλογερμανικές αντιθέσεις
Αλιεύοντας κρίσεις και γνώμες από το παραδιπλωματικό κουτσομπολιό, το Politico μεταφέρει στο ρεπορτάζ του ότι πολλοί βλέπουν την Ούρσουλα σαν τη γυναίκα που υπάρχει ελέω Μέρκελ και δεν μπορεί να απογαλακτιστεί από αυτήν την… ικανή και αναγκαία συνθήκη: «Οταν η Μέρκελ δεν είναι κοντά της, η Ούρσουλα θέλει να είναι αυτή η σούπερ σταρ. Οταν όμως η Μέρκελ στέκεται πλάι της, ξέρει ότι δεν έχουν το ίδιο βάρος».
Τα ανάλογα λένε οι φαρμακόγλωσσες και για τον Μισέλ. Στην περίπτωσή του, πάτρωνας είναι ο Μακρόν: «Είναι μαριονέτα του Μακρόν, περισσότερο κιόλας απ’ όσο η Ουρσούλα είναι της Μέρκελ». Η ίδια πηγή από τα κοριντόρ της διπλωματίας, που δεν κρύβει την αντιπάθεια για τον Μισέλ, υπενθυμίζει με ιοβόλο πνεύμα ότι ως πρωθυπουργός ήταν «μονοετούς θητείας», ότι το γνωρίζει, φυσικά, ο ίδιος και «προσπαθεί να προσθέσει ανάστημα στο σημερινό πόστο του, που δεν είναι άλλο από αυτό του αρμοδίου να συγκαλεί συνεδριάσεις στις οποίες δεν λαμβάνει καμία απόφαση αυτός, αλλά άλλοι, οι 27 αρχηγοί»…
Πού βρισκόμαστε
Ο κορονοϊός ανέβασε τον πυρετό και οι προεδρικές εντάσεις έγιναν χειρότερες, καθώς η ΕΕ βυθίστηκε στην κρίση της πανδημίας. Υπήρξαν νέες έριδες. Η Ούρσουλα αρνήθηκε να συμμετάσχει σε ντοκιμαντέρ για τις Συνόδους Κορυφής της ΕΕ, επειδή θεώρησε ότι πρόκειται για «διαφημιστικό κόλπο» του Μισέλ. Επίσης αρνήθηκε να υπογράψει πρότασή του περί νέας, διεθνούς συνθήκης για τις πανδημίες, η οποία υποστηριζόταν από 100 και πλέον ηγέτες. Και έπειτα από το επεισόδιο του καναπέ και καθώς «ο Μισέλ άργησε να ζητήσει συγγνώμη», ο επικεφαλής Προσωπικού της Φον ντερ Λάιεν έσπασε το πρωτόκολλο στέλνοντας επιστολή με το όνομά του στον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, απορρίπτοντας την εκ μέρους του πρόσκληση στη γιορτή της ανεξαρτησίας επειδή ο Μισέλ είχε ήδη συμφωνήσει να παραστεί…
Γυναίκες της διπλωματίας τις οποίες επικαλείται το Politico, σε ό,τι προκύπτει από το συμβάν της Αγκυρας τουλάχιστον, δίνουν την ερμηνεία πως η Ούρσουλα, αντιδρώντας, έπρεπε να επικεντρωθεί στα δικαιώματα των γυναικών γενικά, ωστόσο τη συγχαίρουν για την καταγγελτική στάση της. Ανδρας διπλωμάτης, παρά ταύτα, είπε ότι εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία που της δόθηκε. Γυναίκες και άνδρες συμφωνούν πάντως ότι η σχέση μεταξύ των δύο προέδρων έχει επιδεινωθεί, έχει γίνει ένα είδος «εσωτερικού ανταγωνισμού που φαίνεται να έχει χειροτερέψει».