Χιλιάδες Ουκρανοί προσπαθούν απεγνωσμένα να επιδιορθώσουν τις κατεστραμμένες από τους Ρώσους ενεργειακές υποδομές σε όλη τη χώρα, πριν έρθει ο χειμώνας.
Αγωνίζονται ενάντια στον χρόνο για να ανακατασκευάσουν, να προστατεύσουν και να εξελίξουν ένα ενεργειακό σύστημα που έχει χάσει το 50% της δυνατότητας παραγωγής ενέργειας.
Οι αεροπορικές επιδρομές της Ρωσίας έχουν αφήσει την Ουκρανία να βασίζεται κυρίως στην πυρηνική της υποδομή που παραμένει απροστάτευτη από πυραυλικές επιθέσεις.
Ηδη, οι ειδικοί προβλέπουν ότι για μεγάλο μέρος του 24ώρου, δεν θα υπάρχει ρεύμα στη χώρα.
Η Ουκρανία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει διακοπές ρεύματος έως και 20 ωρών την ημέρα, δήλωσε στο Politico ο Ολεξάντρ Χαρτσένγκο, διευθύνων σύμβουλος στο Ερευνητικό Κέντρο Ενεργειακής Βιομηχανίας και σύμβουλος της κυβέρνησης της Ουκρανίας για την ενέργεια.
Αυτό σημαίνει ότι δεν θα υπάρχει θέρμανση στα σπίτια, ούτε ρεύμα στα εργοστάσια που είναι απαραίτητα για τον πόλεμο και πολλοί Ουκρανοί θα φύγουν από τη χώρα αναζητώντας καταφύγιο.
«Ανησυχώ πολύ», είπε η Βικτόρια Γκριμπ, μια ανεξάρτητη βουλευτής που ηγείται της υποεπιτροπής ενεργειακής ασφάλειας του ουκρανικού Κοινοβουλίου. «Η κατάσταση είναι πραγματικά κρίσιμη και ελπίζω ότι οι διεθνείς εταίροι θα μας παράσχουν βοήθεια το συντομότερο δυνατό».
Είναι μια εκτίμηση με την οποία συμφωνούν οι σύμμαχοι της Ουκρανίας, καθώς το Κίεβο κάνει έκκληση για άμεση βοήθεια.
«Προβλέπουμε έναν πολύ σκληρό χειμώνα», είπε ένας ανώτερος αξιωματούχος των ΗΠΑ. «Οι άνθρωποι θα πεθαίνουν στα σπίτια τους επειδή η Ρωσία καταστρέφει την ενεργειακή υποδομή».
Στο χείλος του γκρεμού
Κάθε χειμώνας κατά τη διάρκεια του πολέμου μέχρι στιγμής, ήταν πολύ δύσκολος στην Ουκρανία, αλλά αυτός, ο τρίτος κατά σειρά, έρχεται μετά από μήνες ρωσικών αεροπορικών επιδρομών με στόχο την ενεργειακή υποδομή της χώρας.
Μόνο στα τέλη Αυγούστου, η Μόσχα εκτόξευσε πάνω από 200 πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη προς τις ουκρανικές εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, σε μια εκστρατεία που μείωσε την ικανότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας κατά περισσότερα από εννέα γιγαβάτ, σύμφωνα με τον Γενάντι Ριάμπτσεφ, επικεφαλής ερευνητή στο Εθνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών και ειδικό στην αγορά ενέργειας.
Πρόκειται για οκτώ σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και περισσότερες από 800 εγκαταστάσεις παροχής θερμότητας, που καταστράφηκαν.
«Το πιο ρεαλιστικό σενάριο» που αντιμετωπίζει η χώρα αυτό τον χειμώνα, είπε ο Ριάμπτσεφ, περιλαμβάνει τον περιορισμό της «παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στη βιομηχανία και τα νοικοκυριά για 8-14 ώρες την ημέρα».
«Τα ρωσικά πλήγματα θα συνεχιστούν προφανώς και τίποτα δεν μπορεί να εγγυηθεί την προστασία των πρόσφατα ανακαινισμένων εγκαταστάσεων από επιθέσεις λόγω έλλειψης πολυεπίπεδων συστημάτων αεράμυνας και αντιπυραυλικής άμυνας», πρόσθεσε.
Οι επιθέσεις στους πυρηνικούς σταθμούς της Ουκρανίας θα ήταν ιδιαίτερα σοβαρές, είπε ο Χαρτσένκο. Οι αντιδραστήρες του Κιέβου παρέχουν το 60% της συνολικής παραγωγής ενέργειας της χώρας και οποιαδήποτε πυραυλική επίθεση στην ενεργειακή υποδομή που υποστηρίζει αυτά τα εργοστάσια, θα μπορούσε να τα θέσει εκτός λειτουργίας.
Τον περασμένο μήνα, η Ουκρανία ζήτησε βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ενωση, φοβούμενη ότι η Ρωσία σύντομα θα καταστρέψει την πυρηνική της υποδομή.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι προειδοποίησε τα Ηνωμένα Εθνη ότι τέτοιες επιθέσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε «πυρηνική καταστροφή».
Το πυρηνικό ζήτημα είναι ακόμα πιο σοβαρό επειδή τα υπόλοιπα αποθέματα καυσίμων της Ουκρανίας μειώνονται.
«Οι προμήθειες φυσικού αερίου της χώρας μπορεί να μην επαρκούν για την κάλυψη της ζήτησης αυτόν τον χειμώνα», δήλωσε η Ορα Σαμπάντους, ειδική στις αγορές ενέργειας της ανατολικής Ευρώπης στην εταιρεία συμβούλων ICIS, καθώς το Κίεβο είναι «αβέβαιο» για την επίτευξη των στόχων αποθήκευσης αερίου.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε φέτος από την απουσία δυτικών εμπόρων και εταιρειών, οι οποίοι «είναι απρόθυμοι να αποθηκεύσουν αέριο στην Ουκρανία λόγω των επαναλαμβανόμενων ρωσικών επιθέσεων και του μικρού περιθωρίου κέρδους», πρόσθεσε.
Ένας άλλος απρόβλεπτος παράγοντας είναι ο ίδιος ο καιρός. Δεν γνωρίζουν ακόμα πόσο κρύοι θα είναι οι επόμενοι μήνες στη χώρα, σύμφωνα με τον Κάρλο Μπουοντέμπο, διευθυντή της υπηρεσίας κλιματικής αλλαγής Copernicus της ΕΕ.
Αλλά το σίγουρο είναι ότι θα κάνει κρύο. Στο χειρότερο σενάριο -η θερμοκρασία να πέσει κάτω από τους μείον 10 βαθμούς Κελσίου και η Μόσχα να αχρηστέψει τους πυρηνικούς σταθμούς της Ουκρανίας- η χώρα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει διακοπές ρεύματος έως και 20 ωρών την ημέρα, είπε ο Χαρτσένκο.
Αυτό θα δημιουργούσε άλλη μια ανθρωπιστική κρίση για την Ευρώπη.
«Περισσότεροι άνθρωποι θα φύγουν από την Ουκρανία ως πρόσφυγες και θα πάνε στην Ευρώπη», είπε η Γκριμπ.
Αγώνας ταχύτητας
Η Ουκρανία και οι εταίροι της προσπαθούν να αποτρέψουν τα χειρότερα.
Τον Απρίλιο, το Κίεβο διέταξε τις κορυφαίες ενεργειακές εταιρείες της χώρας να προστατεύσουν τις εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, είπε ο Χαρτσένκο.
Τα αμυντικά μέτρα περιλαμβάνουν την τοποθέτηση σάκων άμμου, μεταλλικών κλωβών γεμάτους πέτρες και προστατευτικά καλύμματα από σκυρόδεμα.
Αυτά «λειτουργούν καλά» ενάντια σε drones και ορισμένους πυραύλους, πρόσθεσε, αν και δεν μπορούν να αντέξουν ένα άμεσο χτύπημα από πιο ισχυρούς πυραύλους Κρουζ.
Ωστόσο, οι πυρηνικοί σταθμοί της Ουκρανίας θα παραμείνουν εντελώς εκτεθειμένοι. Η Energoatom, η κρατική εταιρεία ατομικών υλικών της χώρας, άρχισε να λαμβάνει μέτρα μόλις στα τέλη Σεπτεμβρίου, πράγμα που σημαίνει ότι «δεν θα είναι απολύτως» έτοιμα εγκαίρως για τον χειμώνα, είπε ο Χαρτσένκο.
Σε περισσότερα από 20 νοσοκομεία σε όλη τη χώρα, έχουν εγκατασταθεί ηλιακοί συλλέκτες σε μια προσπάθεια να διασφαλιστεί η συνεχής παροχή ρεύματος ακόμη και αν δεχτούν επίθεση κεντρικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής.
Πάντως, θεωρείται απίθανο να προλάβουν να επιδιορθώσουν όλες τις εγκαταστάσεις. Πολλά ανταλλακτικά χρειάζονται ακόμα και ένα χρόνο για να βρεθούν και να τοποθετηθούν.
Η Energy Community, η οποία ελπίζει να συγκεντρώσει ένα δισεκατομμύριο ευρώ σε χρηματοδότηση από δυτικές κυβερνήσεις και ιδιώτες χορηγούς μέχρι το τέλος του έτους, στοχεύει να αποκαταστήσει τρία γιγαβάτ ηλεκτρικής ισχύος πριν από τον χειμώνα.
Στο μεταξύ, η ένωση διαχειριστών δικτύων της ΕΕ, ENTSO-E, ανακοίνωσε την Τρίτη ότι θα ενισχύσει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας του μπλοκ στην Ουκρανία. Αυτό θα προσθέσει μόλις 400 μεγαβάτ επιπλέον δυναμικότητας στο δίκτυο της χώρας από την 1η Δεκεμβρίου, πολύ λιγότερο από αυτό που χρειάζεται.