Με πάνω από μισό εκατομμύριο θεατές και κέρδη σχεδόν 2 εκατ. δολάρια –ένα απλησίαστο ποσό για τον ουκρανικό κινηματογράφο–, η ταινία «Dovbush» είναι ήδη το δεύτερ μεγάλου μήκους ουκρανικό φιλμ με τις υψηλότερες εισπράξεις μετά την ανεξαρτησία της χώρας, το 1991.
Κεντρικός χαρακτήρας της μια θρυλική φιγούρα που θυμίζει τον αγγλοσαξονικό Ρομπέν των Δασών. «Είναι το “Braveheart” της Ουκρανίας», αποκαλύπτει σε ρεπορτάζ της Washington Post ο Ντάνιελ Μπιλάκ, ένας Καναδός ουκρανικής καταγωγής, που ζει στην Ουκρανία και συγκαταλέγεται στους παραγωγούς της ταινίας.
Το φιλμ αφηγείται την ιστορία του Ολέκσα Ντόβμπους, μια ιστορική φυσιογνωμία με μυθικές διαστάσεις, που αποτελεί θέμα πολλών δημοτικών τραγουδιών και ιστοριών. Το «Dovbush» είναι μια πολυτελώς γυρισμένη ιστορία αγάπης, βίας και προδοσίας, με φόντο κάστρα και χωριά του 18ου αιώνα και μαγευτικά ουκρανικά τοπία.
Ο Ντόβμπους πολέμησε εναντίον των πολωνών ευγενών που εκείνη την εποχή κυβερνούσαν την περιοχή όπου ζούσε, στη δυτική Ουκρανία, οργανώνοντας επιδρομές από το κρησφύγετο του στα Καρπάθια όρη, μαζί με την ομάδα των «opryshky» (παρανόμων) του. Τα χρήματα που έπαιρνε από τους γαιοκτήμονες, τα έδινε στους φτωχούς αγρότες – τουλάχιστον σύμφωνα με τους τοπικούς θρύλους.
Το «Dovbus» είναι η πρώτη τοπική υπερπαραγωγή της χώρας, διάρκειας δύο ωρών, με προϋπολογισμό-ρεκόρ για την Ουκρανία, ύψους περίπου 5 εκατ. δολαρίων (4,7 εκατ. ευρώ). Ο Μπίλακ ισχυρίζεται ότι η ταινία «καβάλησε ένα κύμα».
«Πιστεύω πως είναι εκπληκτικό ότι είχαμε αυτή την επιτυχία κατά τη διάρκεια ενός πολέμου, αν και πιθανώς την είχαμε ακριβώς επειδή βρισκόμαστε σε πόλεμο» αποκαλύπτει. «Πίστευα σε αυτή την ταινία, αλλά το μέγεθος της επιτυχίας της με έχει αιφνιδιάσει».
Το «Dovbus» παρέχει ένα παράθυρο διαφυγής για τους Ουκρανούς, περισσότερο από ενάμιση χρόνο μετά τη βάναυση εισβολή της Ρωσίας. Η Ουκρανία είναι μια χώρα που εξακολουθεί να αγαπά το σινεμά. Εχει ανάγκη να «ξεφύγει» από τη ζοφερή πραγματικότητα που αντιμετωπίζει, ταυτόχρονα όμως διψάει για αφηγήσεις που αντικατοπτρίζουν τον υπαρξιακό αγώνα της.
Η ταινία έχει συνδεθεί με την ίδια την πολεμική προσπάθεια της χώρας, δεδομένης της δύναμης του μηνύματός της και των συναισθημάτων που προκαλεί – τα οποία αντιλαμβάνονται ξεκάθαρα οι ουκρανοί αξιωματούχοι. Ο Μπίλακ λέει ότι περισσότεροι από 12.000 στρατιώτες έχουν δει την ταινία σε διάφορα σημεία όλης της χώρας –συχνά σε χωράφια κοντά στην πρώτη γραμμή–, σε σειρά προβολών που οργανώθηκαν από αξιωματούχους.
Η χρονική στιγμή της κυκλοφορίας της ταινίας ήταν τυχαία, σύμφωνα με τους δημιουργούς της ταινίας – και μάλιστα παραλίγο να μη διανεμηθεί καθόλου. Τα γυρίσματα ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο του 2021, ενώ η σύγκρουση με τη Ρωσία εξακολουθούσε να περιορίζεται στις ανατολικές περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ.
Τον επόμενο χρόνο, όταν η ρωσική εισβολή γενικεύτηκε, η πρεμιέρα που είχε οριστεί για τον Μάιο του 2022 αναβλήθηκε μέχρι το τέλος του πολέμου – όποτε κι αν αυτό ερχόταν. Ωστόσο, ο σκηνοθέτης Ολες Σανίν, ο οποίος συνέγραψε και το σενάριο, λέει ότι έπεισε τους διανομείς να την κυκλοφορήσουν επιτέλους, επειδή μετά από περισσότερο ενός έτους πολέμου, οι Ουκρανοί είχαν ήδη βιώσει μια «πνευματική νίκη».
«Η ταινία αναφέρεται στην ελπίδα, αφορά ήρωες που είναι πολύ σχετικοί στις ημέρες μας» εξήγησε ο Σανίν λίγο πριν από την προβολή της σε ένα νοσοκομείο βετεράνων στο κέντρο του Κιέβου. «Η σημασία αυτού του φιλμ είναι τεράστια, όπως και η συνάφειά του με όσα συμβαίνουν, γι’ αυτό και αποφασίσαμε να την κυκλοφορήσουμε τώρα».
Για πολλούς θεατές η ταινία λειτουργεί «καθαρτικά», ισχυρίζεται. Οι Ουκρανοί εξακολουθούν να «έχουν μαχητικό πνεύμα μέσα τους» και το φιλμ «δείχνει ότι ως χώρα έχουμε μια ιστορία αγώνων για την ελευθερία. Δεν τα παρατάμε ποτέ».
Οι αντιδράσεις των θεατών είναι ιδιαίτερα συναισθηματικές. Πολλά από τα σχόλια είναι υπερθετικά – και όχι ψύχραιμα διαμορφωμένες σκέψεις. Ο πόλεμος είναι το σκηνικό που κρύβεται πίσω από κάθε προβολή, προσθέτοντας μια επιπλέον διάσταση στη δράση που διαδραματίζεται στην οθόνη.
Σε μια προβολή για δεκάδες μέλη του ουκρανικού στρατού στα τέλη Σεπτεμβρίου σε κοινοτικό κέντρο στα προάστια του Κιέβου, στρατιωτικοί αξιωματούχοι απένειμαν μετάλλια στα μέλη των οικογενειών εννέα στρατιωτών που είχαν σκοτωθεί στις συγκρούσεις.
Οι οικογένειες έμοιαζαν ζαλισμένες καθώς λάμβαναν τα βραβεία για λογαριασμό των γιων, των συζύγων και των πατεράδων τους. Μια γυναίκα κοίταζε το μετάλλιο δακρυσμένη. Οι θεατές αντιλαμβάνονται τους ιστορικούς παραλληλισμούς της ταινίας με τον σημερινό πόλεμο – γνωρίζουν ότι η Ιστορία έχει την τάση να επαναλαμβάνεται.