Οσον αφορά τα ποικίλα αδικήματα, οι υποψίες τού (οποιουδήποτε) κράτους πέφτουν σε πρώτη φάση πάνω στα φτωχαδάκια. Παντού στον κόσμο. Επειδή, για το αδίκημα της κλοπής τουλάχιστον, το κράτος γνωρίζει πολύ καλά ότι ο φτωχός δεν «απλώνει χέρι» με το μυαλό του αλλά με το στομάχι του. Βέβαια, το αδίκημα πρέπει οπωσδήποτε να έχει συντελεσθεί, αφού «φόνος χωρίς πτώμα δεν υπάρχει».
Η προκαταβολική υποψία, για το δυνητικό αδίκημα δηλαδή, είναι άλλη ιστορία, άκρως αντιδημοκρατική και θλιβερή και όχι απαραιτήτως βγαλμένη από κάποιο μυθιστόρημα πολιτικής φρίκης δικτατορικού τύπου. Συμβαίνει και στην πραγματικότητα. Συνέβη στη δημοκρατική κατά τα λοιπά Ολλανδία.
Εκεί ένας από τους πυλώνες της κρατικής εξουσίας, η Δικαιοσύνη, ξεμπρόστιασε την εκτελεστική εξουσία η οποία μέσω ενός ψηφιακού αυτοματοποιημένου προγράμματος ελέγχου της πρόνοιας, του Syri, ανέλυε ευρύ φάσμα προσωπικών και ευαίσθητων δεδομένων απλών ανθρώπων από τα λαϊκά στρώματα, με σκοπό να προβλέψει πόσο πιθανό είναι αυτοί οι πολίτες να διαπράξουν φορολογικές απάτες.
Το δικαστήριο διέταξε την ολλανδική κυβέρνηση να σταματήσει αμέσως τη λειτουργία του προγράμματος Syri, και απέδειξε ότι υπάρχει όντως διαφορά στα πολιτεύματα, όσον αφορά τις θεσμικές δικλίδες ασφαλείας της δημοκρατικότητάς τους τουλάχιστον.
Η δικαστική απόφαση έδωσε έμφαση στο ότι όσοι χρειάζονται τη στήριξη της πρόνοιας πρέπει να αντιμετωπίζονται ως δικαιούχοι και όχι σαν υποψήφιοι απατεώνες, επισημαίνοντας ότι η ζωή τους πρέπει να γίνεται σεβαστή. Αλλο πράγμα είναι ο λογικός έλεγχος και άλλο πράγμα η παράλογη κατάχρηση εξουσίας. Επίσης το δικαστήριο κατέστησε σαφές ότι απαιτείται διαφάνεια σε ζητήματα στα οποία εμπλέκονται ο προσωπικός βίος των πολιτών και η τεχνολογία. Ενδιαφέρον πάντως είναι ότι οι πληροφορίες από την Ολλανδία επιμένουν ότι στη δικαστική αίθουσα η κυβέρνηση αρνήθηκε να αποκαλύψει λεπτομέρειες για το Syri και τα «συμπεράσματά» του.
«Δείκτης επικινδυνότητας»
Το Syri «μελέτησε» τα προσωπικά και ευαίσθητα δεδομένα «βουτώντας» σε 17 μεγάλες βάσεις δεδομένων οι οποίες καλύπτουν μεγάλη γκάμα: εφορίες, κοινωνικές υπηρεσίες, νοσοκομειακές υπηρεσίες, κ.λπ. Επειτα από αυτή τη γυροβολιά στιγμάτισε τον κάθε πολίτη με έναν «δείκτη επικινδυνότητας». Το ολλανδικό υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών χρησιμοποίησε επί πολλά χρόνια αυτόν τον ψηφιακό μάντη στοχευμένα, εστιάζοντας στους κατοίκους των πιο φτωχών συνοικιών των μεγάλων πόλεων της Ολλανδίας.
Το διαβόητο Syri ήταν εν ενεργεία μάντης από το 2014 έως την περασμένη Τετάρτη, όταν η απόφαση του δικαστηρίου της Χάγης «του κατέβασε τον διακόπτη». Τυπικώς, το πρόγραμμα Syri ήταν εγκεκριμένο από το Κοινοβούλιο της Ολλανδίας, μάλιστα η κυβέρνηση είχε εγκαίρως γνωστοποιήσει τη λίστα με τις υπό διερεύνηση φτωχογειτονιές του Ρότερνταμ, του Αϊντχόφεν και του Χάαρλεμ.
Τη σκανδαλώδη υπόθεση έφεραν ενώπιον της Δικαιοσύνης οργανώσεις πολιτών, επιτροπές υπεράσπισης των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ενώσεις καταναλωτών. Την αδιαφάνεια του πρότζεκτ Syri στηλίτευσαν οι δικηγόροι μέσα στη δικαστική αίθουσα αλλά και σε δηλώσεις τους, όπως έγραψε η Corriere della Sera: «Σχεδόν τίποτα δεν είναι σαφές. Πόσα και τι είδους στοιχεία συνέλεξε η κυβέρνηση για κάθε πολίτη, πώς διασταυρώθηκαν, σε ποια μοντέλα βασίστηκε ο αλγόριθμος για να αξιολογήσει την επικινδυνότητα των πολιτών».
Ο ακριβής αριθμός των πολιτών που εν αγνοία τους τέθηκαν υπό την προληπτική επιτήρηση του Syri και τελικά «αξιολογήθηκαν» από αυτό παραμένει άγνωστος: «Δεκάδες χιλιάδες». Επίσης, όπως οι ίδιοι συνήγοροι κατήγγειλαν, «δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήθηκαν και συστήματα αναγνώρισης προσώπου». Φυσικά, κανένας από τους φτωχοδιάβολους των λαϊκών συνοικιών δεν έμαθε ποτέ πόσο «επικίνδυνος» μπορεί να γίνει για το ολλανδικό κράτος.
Από όλη αυτή την ιστορία αξίζει να εξαχθεί ένα συμπέρασμα: ο δικαστής αποφάσισε όπως αποφάσισε βάσει της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και συγκεκριμένα βάσει του άρθρου 8 που προστατεύει το θεμελιώδες ατομικό δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή. Ο ειδικός εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Φίλιπ Αλστον, κατέθεσε στο δικαστήριο και σχολίασε την απόφαση στο Twitter: «Είναι νίκη όλων όσοι ανησυχούν για τις απειλές της ψηφιακής ευημερίας».
Με αφορμή αυτή τη δίκη έγινε γνωστό ότι παρόμοια με το Syri ψηφιακά συστήματα επεξεργασίας στοιχείων πολιτών είναι ενεργοποιημένα σε όλη την Ευρώπη και ότι πολλά άλλα βρίσκονται στα σκαριά. Πρόκειται για ψηφιακά προγράμματα που τα χαρακτηρίζει η αδιαφάνεια και η στρέβλωση της πραγματικότητας, λέει η Human Rights Watch.