«Δεκαοχτώ του Οκτώβρη γεννήθηκα, σ’ αυτή την πολιτεία των θρύλων (…) μαζί με του λαού τον λυτρωμό», έλεγαν οι στίχοι ενός τραγουδιού της Μελίνας Μερκούρη, που έγραψε ο Γιάννης Μαρκόπουλος, σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου.
Το έγραψαν το 1982 για την τηλεταινία «Anniversaire – Γενέθλια», που γύρισε ο Πιερ Ζουρντάν για τη Γαλλική Ραδιοτηλεόραση Antenne 2. Για να γιορτάσουν τα –κοινά– 62α γενέθλια της Μαρίας Αμαλίας ή Μελίνας Μερκούρη, μαζί με τα πρώτα «γενέθλια» του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία (18 Οκτωβρίου 1981).
Αυτή τη 18η Οκτωβρίου θα κλείσουν 100 χρόνια από εκείνη την 18η του 1920, που είδε το φως του κόσμου η Μελίνα Μερκούρη. Και την είδε το φως του κόσμου.
Και αυτήν ακριβώς τη γενέθλια μέρα θα βγει στον «αέρα», στο Διαδίκτυο, ένα σχεδόν «θεατρικό» ντοκιμαντέρ, με 13 ηθοποιούς του ελληνικού θεάτρου που έχουν κατακτήσει το Βραβείο Μελίνα Μερκούρη με τις ερμηνείες τους. Σε 13 «κομμάτια» από τη ζωή της, από τα παιδικά της χρόνια. Στα οποία κάθε μία, εν σειρά, αναλαμβάνει την αφήγηση της δικής της… Μελίνας. Με τα αφηγηματικά κομμάτια να συνθέτουν τη ζωή και την πολυκύμαντη και πολυσχιδή καριέρα της Μελίνας.
Αυτουργός, ο σκηνοθέτης Μάνος Καρατζογιάννης. «Συζητούσα με τη φίλη Εμμανουέλα Παυλίδου, από το Ιδρυμα Μελίνα Μερκούρη, να ετοιμάσουμε κάτι για το Ετος Μελίνας», μου λέει. Και με τις ηθοποιούς που τιμήθηκαν με το βραβείο που φέρει το όνομά της.
«Σκέφτηκα ότι η Μελίνα έχει πολλά πρόσωπα, όπως οι θεές. Αλλωστε, την είχαν αποκαλέσει “τελευταία ελληνίδα θεά”. Συναντήθηκα και με τον Δημήτρη Λιγνάδη στο Εθνικό Θέατρο. Εγραψα ένα έργο που θα έφτανε στη θεατρική σκηνή και τους το έστειλα».
Το έργο προοριζόταν για θεατρικό ανέβασμα στις 23 Απριλίου. Ομως, η επέλαση του κορονοϊού άλλαξε τα πλάνα. Και κατέληξε σενάριο σε μια «θεατρική» ταινία, που «ισορροπεί ανάμεσα στο θέατρο και τον κινηματογράφο», όπως μου λέει ο Μάνος Καρατζογιάννης. Το «Μελίνα Στοπ Καρέ – Αναζητώντας τη σύγχρονη ελληνικότητα».
Μιλάμε για 13 αφηγηματικά μέρη, που αφορούν τις περιόδους της ζωής και του έργου της Μελίνας. Αρχής γενομένης από τα «Παιδικά χρόνια», με τη Λένα Παπαληγούρα. Τα χρόνια που σημαδεύτηκαν από τον παππού της, δήμαρχο Αθηναίων, Σπύρο Μερκούρη.
«Ο πρώτος άντρας που αγάπησα ονομαζόταν Σπύρος. Υπερβολικά όμορφος, υπερβολικά γοητευτικός. Υπερβολικά ελπιδοφόρος. Υπερβολικά… Σπύρος. Το στόμα του μύριζε γλυκύτερα απ’ το στόμα οποιουδήποτε άντρα γνώρισα ποτέ. Αγκάλιασμα από ροδόνερο και βασιλικό…».
Κι έπειτα, ο έρωτας. Για τον ηθοποιό Γιώργο Παππά. Στο κεφάλαιο της εφηβείας. Στα «Κόκκινα μάγουλα», με τη Γιούλικα Σκαφιδά.
«Ημουν πια στα δεκατέσσερα. Στη σκηνή η Μαρίκα… Εκείνη τη νύχτα όμως δεν την πρόσεξα καθόλου. Χάζευα… Τον Γιώργο. Δεν υπάρχει γυναίκα που να μην έχει χαζέψει Γιώργο! Δεν υπήρχε γυναίκα που να μην ήταν ερωτευμένη με τον Παππά. Από τη στιγμή που βγήκε στη σκηνή τον ερωτεύτηκα. Κοκκίνισαν τα μάγουλα μου. Οι χτύποι της καρδιάς μου ακούγονταν σ’ όλο το θέατρο. Δεν υπήρχε επιστροφή… Ημουν ερωτευμένη. Απελπισμένα. Οριστικά…».
Και οι θεατρικές επιτυχίες. «Αν με πίστευες λιγάκι…». Με τη Λένα Δροσάκη. Και η εμβληματική «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη. Και το «φύγε, κρατάω μαχαίρι». Με την υποβλητική Μαρία Κίτσου. Και το «18 και Κυριακή». Και οι συμπτώσεις που φέρνουν κοντά τη Μελίνα με τον Ζυλ Ντασσέν. Τον Τζούλη της. Με αφήγηση από τη Μαρίνα Ασλάνογλου. Και, και, και…
Η Μελίνα «για χάρη του Πειραιά», του «Ποτέ την Κυριακή». Η Μελίνα που βλέπει τα εισιτήρια για το μιούζικαλ «Ilya Darling», στο Μπρόντγουεϊ, να φεύγουν σαν ζεστό ψωμί. Την ώρα που η ίδια γεύεται το πικρό ψωμί της ξενιτιάς.
Και η αντιδικτατορική δράση. Και το υπουργείο Πολιτισμού και η «Αλλαγή, λαϊκή συμμετοχή». Και η Κλυταιμνήστρα στην «Ορέστεια» του Κάρολου Κουν και η «Μήδεια» κατά Μίνω Βολανάκη, στην Επίδαυρο.
Μέχρι το «In Memorial», με τις τελευταίες ημέρες της στο Μεμόριαλ Χόσπιταλ. Από τη Λουκία Μιχαλοπούλου: «Ξανά στη Νέα Υόρκη. Για μια στιγμή σκέφτηκα την Ελλη. Εδώ έφεραν κι εκείνη για να σωθεί… Τα χέρια της μου έδωσαν το έπαθλο Κοτοπούλη. Πρώτη φορά τ’ όνομά της τ’ άκουσα απ’ τον παππού μου. «Αυτή η Λαμπέτη είναι σπουδαία. Κάθε της κίνηση… κάθε της λέξη…». Τώρα, δέκα χρόνια μετά τη δική της μάχη, πάλευα κι εγώ με τον καρκίνο. Δεν τη φοβάμαι τη λέξη. Ξέρω πως είναι και μάχες που δεν κερδίζονται».
Και στο φινάλε ένα τραγούδι με φράσεις από τη ζωή και την καριέρα της Μελίνας, που τραγουδούν όλες μαζί οι βραβευμένες ηθοποιοί: Λένα Παπαληγούρα, Γιούλικα Σκαφιδά, Ιωάννα Κολλιοπούλου, Λένα Δροσάκη, Μαρία Κίτσου, Μαρίνα Ασλάνογλου, Ιωάννα Παππά, Αλεξάνδρα Αϊδίνη, Ανθή Ευστρατιάδου, Στεφανία Γουλιώτη, Ελενα Μαυρίδου, Εύη Σαουλίδου και Λουκία Μιχαλοπούλου. Μαζί τους και η ηθοποιός Ζέτα Δούκα.
Σε μουσική επιμέλεια του Αντώνη Παπακωνσταντίνου. Ενώ την εικαστική επιμέλεια και τα κοστούμια υπογράφει η Εύα Νάθενα και τη διεύθυνση φωτογραφίας ο Αγγελος Παπαδόπουλος.
Οσο για το κείμενο του Μάνου Καρατζογιάννη «Μελίνα Στοπ Καρέ – αναζητώντας τη σύγχρονη ελληνικότητα» θα κυκλοφορήσει από την Κάπα Εκδοτική, με εισαγωγή από τον Θανάση Νιάρχο.
Ενα πρώτο επτάλεπτο από την ταινία του Μάνου Καρατζογιάννη «Μελίνα Στοπ Καρέ – Αναζητώντας τη σύγχρονη ελληνικότητα» θα βγει σε preview (στο YouΤube) στα 100ά γενέθλιά της: την 18η Οκτωβρίου 2020. Και η πλήρης ταινία, που γυρίστηκε στο «Ρεξ» του Εθνικού Θεάτρου, θα βγει μέσα στο 2021.
«Σπάνια υπήρξε ένα πρόσωπο τόσο ειλικρινές στη δημόσια ζωή», μου σημειώνει ο Μάνος Καρατζογιάννης στο τέλος της κουβέντας μας. «Ενα πρόσωπο ανατρεπτικό, που διψούσε για τη ζωή».
Εκείνος απλώς γεύθηκε «τη χαρά και τη δυσκολία τού να μπορέσεις μέσα σε λίγη ώρα να χωρέσεις μια ζωή. Της Μελίνας. Που είναι πολλές ζωές μαζί. Και, μαζί, να αξιοποιήσεις ένα σπάνιο ερμηνευτικό υλικό, που είναι αυτά τα κορίτσια».