O άγριος ξυλοδαρμός ή ακόμη και ο φόνος κάποιου μαύρου αμερικανού πολίτη από τον λευκό αμερικανό αστυνομικό κατά τη διαδικασία της σύλληψης δεν είναι μόνο ένα χολιγουντιανό κλισέ –δυστυχώς για την αμερικανική κοινωνία είναι και επαναλαμβανόμενη πραγματικότητα, με μικρές παραλλαγές κάθε φορά. Το γιατί και το πώς συμβαίνει να αποτελεί αυτού του είδους το κρατικό έγκλημα μία από τις διαχρονικές σταθερές των ΗΠΑ πρέπει να εξηγηθούν, και για το δικό τους καλό. Τέτοιο καθήκον δεν έχουν μόνο οι αμερικανοί πολιτικοί, πολιτικοί επιστήμονες, κοινωνιολόγοι, εγκληματολόγοι, εθνολόγοι, δημοσιογράφοι, κ.λπ. Εχουν και οι αμερικανοί διανοούμενοι.
Με αυτό το σκεπτικό η Repubblica απευθύνθηκε στον αφροαμερικανό συγγραφέα Πέρσιβαλ Εβερετ, γνωστό και στην Ελλάδα από το έργο του που προβάλλει τα αναχρονιστικά πλην ακατάβλητα ρατσιστικά ρεφλέξ της Αμερικής («Αμερικανική έρημος», «Το σβήσιμο», «Η θεραπεία του νερού», «Πληγωμένοι» τα πιο γνωστά, μεταφρασμένα στα ελληνικά βιβλία του).
Η αφορμή της συζήτησης ήταν βέβαια ο φόνος του Τζορτζ Φλόιντ από δύο αστυνομικά όργανα με παρελθόν στην άσκηση βίας εις βάρος υπόπτων. Οσο ο λευκός αστυφύλακας σκότωνε τον Φλόιντ πατώντας τον λαιμό του με το γόνατο, ο δεύτερος αστυφύλακας, ένας κίτρινος (Ασιάτης), κοιτούσε απαθέστατος το συντελούμενο έγκλημα. Αυτοί οι δύο εκπρόσωποι του νόμου αναζωπύρωσαν, λοιπόν, το αιώνιο φυλετικό πρόβλημα της Αμερικής.
Ο Εβερετ σήκωσε το τηλέφωνο που χτυπούσε στο σπίτι του στο Λος Αντζελες και μίλησε με τον συντάκτη της ιταλικής εφημερίδας. «Ηταν κουρασμένη η φωνή του», ωστόσο δεν παρέλειψε να πει ουσιώδη πράγματα, μήπως και καταλάβουμε και οι εκτός Αμερικής τι γίνεται. Είπε ότι αυτές είναι οι ΗΠΑ, ούτε με τον Ομπάμα, που ήταν μαύρος, δεν άλλαξε ουσιαστικά το πρόσωπό τους.
Το άδικο τέτοιων θανάτων, σαν του δύστυχου Φλόιντ, σφάζει την καρδιά του συγγραφέα: «Εχω δει πολλούς νέους να πεθαίνουν κατ’ αυτόν τον τρόπο. Είναι τζάμπα θάνατος. Ο Φλόιντ υπέφερε, πέθανε βασανιστικά, χωρίς κανέναν λόγο. Τα ίδια έγιναν και προ εξαετίας. Δεν θα είναι αυτό το τελευταίο περιστατικό. Δυστυχώς ενέργειες σαν αυτές που έγιναν στη Μινεάπολη θα συνεχίσουν να συμβαίνουν». Για ποιον λόγο είναι τόσο κατηγορηματικός δεν είναι δύσκολο να το κατανοήσουμε: «Ορισμένοι αστυνομικοί, όχι όλοι, συμπεριφέρονται έτσι επειδή ουδέποτε τιμωρήθηκαν». Και έτσι εξηγούνται όλα: και τα περασμένα και τα τωρινά και τα μελλούμενα.
Παιδί μου, μην ξεχνάς το χρώμα σου
Ως πατέρας δύο εφήβων, ο Εβερετ ομολογεί ότι βρέθηκε στην πολύ δυσάρεστη θέση να συμβουλεύσει τα παιδιά του να κάθονται σούζα στον αστυνομικό έλεγχο. Τους είπε ότι είναι μαύρα αγόρια, έτσι όλο και κάποιος θα βρεθεί να τα θεωρήσει κίνδυνο. Είναι το χρώμα του δέρματος που δίνει στόχο. Ενα μαύρο αγόρι δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνάει αυτό. Και δεν έχει σημασία ποιος είναι ο πατέρας του. «Τους εξήγησα ότι αν ένας αστυνομικός τους σταματήσει, τότε πρέπει να κάνουν ό,τι τους ζητήσει. Γονατίστε –τους είπα– ξαπλώστε στον δρόμο, αφήστε τον εαυτό σας να ταπεινωθεί. Ενα μαύρο αγόρι δεν πρέπει να δώσει σε κανέναν το πρόσχημα για να του κάνει κακό».
Οι βίαιες διαμαρτυρίες των αγανακτισμένων πολιτών που ακολούθησαν τον φόνο του Φλόιντ είναι «κατανοητές» από τον Εβερετ, αν και δεν συμφωνεί με τις ακρότητες: «Δεν τις εγκρίνω, αλλά καταλαβαίνω. Αυτοί οι αστυφύλακες απολύθηκαν μεν, όμως αυτό δεν είναι αρκετό. Ισως συλληφθούν, αλλά και πάλι αυτό δεν θα είναι αρκετό. Οι άνθρωποι ζητούν δικαιοσύνη γνωρίζοντας ότι θα είναι δύσκολο αυτή να επιτευχθεί…»
Αναπόφευκτα η συζήτηση περιεστράφη και στο πολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου κάθε λίγο και λιγάκι παροξύνονται οι φυλετικές αντιθέσεις. Η Repubblica ρώτησε τον Εβερετ αν οι ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ διαφέρουν από τις ΗΠΑ της εποχής Μπαράκ Ομπάμα. Ο συγγραφέας απάντησε ότι ασφαλώς και διαφέρουν. Τουλάχιστον τότε αναγνωρίζονταν ορισμένες συμπεριφορές ως απαράδεκτες. «Θυμηθείτε ότι ο Τραμπ δεν ήθελε να καταδικάσει τη νεοναζιστική πορεία στο Σάρλοτσβιλ, προ τριετίας. Τώρα, βέβαια, ζητάει δικαιοσύνη», λέει.
Ο Εβερετ πιστεύει μεν ότι οι ΗΠΑ έχουν προοδεύσει κοινωνικά και ότι επιστροφή στο απροκάλυπτα ρατσιστικό παρελθόν τους είναι αδιανόητη, ωστόσο παρατηρεί ότι και μόνο ένας ρατσιστής αρκεί για να κάνει, υπό συνθήκες, τη ζημιά. Και αυτός ο ρατσιστής υπάρχει και σήμερα, επειδή ακόμη λειτουργούν υπογείως τα στερεότυπα για τον μαύρο, περνώντας μέσα από τις ταινίες ή και τη λογοτεχνία ακόμη. «Για αυτόν τον λόγο λέω στα παιδιά μου να προσέχουν. Τους λέω ότι εκεί έξω υπάρχουν άνθρωποι που δεν σας βλέπουν όπως είστε, αλλά όπως εκείνοι επιθυμούν να σας βλέπουν. Υπάρχουν άνθρωποι που βλέπουν μόνο το χρώμα του δέρματός σας».