Οι εικόνες από τις καταστροφικές πλημμύρες στη νότια Ισπανία είναι σοκαριστικές. Ακόμη πιο σοκαριστικό, όμως, είναι το γεγονός ότι τουλάχιστον 205 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε αυτές, κυρίως επειδή δεν είχαν ειδοποιηθεί εγκαίρως για την επικινδυνότητα του φαινομένου.
Οι πιο θανατηφόρες πλημμύρες στην Ισπανία εδώ και δεκαετίες αποτελούν άλλη μια οδυνηρή υπενθύμιση ότι η Ευρώπη είναι απροετοίμαστη για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, είπε την Τετάρτη 30 Οκτωβρίου η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: «Αυτή είναι η δραματική πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής. Και πρέπει να προετοιμαστούμε για να την αντιμετωπίσουμε».
Η βροχή που έπληξε περιοχές γύρω από την τρίτη μεγαλύτερη ισπανική πόλη, τη Βαλένθια, ήταν πράγματι εντυπωσιακή σε ένταση· σε ορισμένα σημεία, βροχή περίπου ενός έτους έπεσε μέσα σε μία ημέρα. Οπως, όμως, επεσήμανε το Politico, εξέθεσε την έλλειψη ετοιμότητας της χώρας και οδήγησε τη σοσιαλιστική κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ να επιπλήξει τις κεντροδεξιές περιφερειακές αρχές επειδή δεν προειδοποίησαν εγκαίρως όσους βρίσκονταν σε κίνδυνο.
Η περιφερειακή κυβέρνηση της Βαλένθια, που είναι υπεύθυνη για τον συντονισμό των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης στις πληγείσες περιοχές, παραδέχτηκε ότι έστειλε μήνυμα προειδοποιώντας τους κατοίκους για την επικείμενη καταστροφή στις 8:12 μ.μ., οκτώ ώρες μετά την αναφορά των πρώτων πλημμυρών και 10 ώρες αφότου η Εθνική Κρατική Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ισπανίας εξέδωσε προειδοποίηση για «ακραίο κίνδυνο» σε όλη την περιοχή της Βαλένθια.
Μέχρι τη στιγμή που οι αρχές ενήργησαν «η κατάσταση είχε ήδη κλιμακωθεί σημαντικά» δήλωσε ένας αξιωματούχος από το εθνικό υπουργείο Οικολογικής Μετάβασης. «Οι περιφερειακές κυβερνήσεις στην Ισπανία είναι αυτές που χειρίζονται τα συστήματα προειδοποίησης και έχουν την ευθύνη να στέλνουν ειδοποιήσεις στα κινητά τηλέφωνα των πολιτών για να περιορίσουν την κινητικότητα όταν αυτό είναι απαραίτητο. Γιατί καθυστέρησαν; Δεν ξέρουμε» είπε.
Το μήνυμα της περιφερειακής κυβέρνησης, που προειδοποιούσε για έντονες βροχοπτώσεις και συμβούλευε τους κατοίκους της περιοχής να παραμείνουν στα σπίτια τους, ήρθε πολύ αργά για πολλούς από αυτούς, με αποτέλεσμα να βρεθούν παγιδευμένοι σε χαμηλά σπίτια, καταστήματα και δρόμους κατακλυσμένους από νερά.
Μέχρι το απόγευμα της Τετάρτης είχε επιβεβαιωθεί ο θάνατος τουλάχιστον 92 ανθρώπων. Ο υπουργός Περιφερειακής Πολιτικής, Ανχελ Βίκτορ Τόρες, είπε ότι η κλίμακα των υλικών ζημιών είναι «ανυπολόγιστη» και πρόσθεσε: «Δεν μπορούμε ακόμη να δώσουμε επίσημα στοιχεία για τους αγνοούμενους, γεγονός που υπογραμμίζει το τεράστιο μέγεθος αυτής της τραγωδίας».
«Είναι σαφές ότι κάτι πήγε στραβά, διότι τόσο πολλοί άνθρωποι πέθαναν» είπε στο Politico η Χάνα Κλόουκ, καθηγήτρια Υδρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Reading. «Η καταιγίδα ήταν ένα τεράστιο τέρας και γνωρίζαμε εκ των προτέρων ότι επρόκειτο να σημειωθούν έντονες βροχοπτώσεις, αλλά αυτές οι προειδοποιήσεις δεν έφτασαν εγκαίρως στους πολίτες» πρόσθεσε, τονίζοντας ότι το βασικό πρόβλημα ήταν η έλλειψη συγκεκριμένων οδηγιών προς όσους θα κινδύνευαν.
Τις τελευταίες εβδομάδες αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν πληγεί από φονικές και καταστροφικές πλημμύρες. Οι πλημμύρες στην Ελλάδα, στο Βέλγιο και στη Γερμανία τα τελευταία χρόνια λειτούργησαν ως περαιτέρω προειδοποιήσεις για τον αυξανόμενο κίνδυνο ακραίων καιρικών φαινομένων.
Ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής στην καταιγίδα που έπληξε την Ισπανία δεν έχει ακόμη υπολογιστεί. Ωστόσο οι επιστήμονες εκτίμησαν την Τετάρτη ότι η υπερθέρμανση υπήρξε βασικός παράγοντας. Η Μεσόγειος Θάλασσα έσπασε ρεκόρ θερμοκρασίας όλων των εποχών τον περασμένο Αύγουστο. Αυτό με τη σειρά του είχε ως αποτέλεσμα να μεταφερθεί περισσότερο νερό στα σύννεφα.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία, αυτές οι βροχοπτώσεις εντάθηκαν από την κλιματική αλλαγή» ανέφερε στο Politico η Φρεντερίκε Οτο, η οποία ηγείται ομάδας ερευνητών που μελετούν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις ακραίες καιρικές συνθήκες, στο Imperial College του Λονδίνου.
Το βράδυ της Τρίτης, η Μαρία Κρέσπο, δημόσια υπάλληλος που ζει στη Μαδρίτη, τηλεφώνησε στην οικογένειά της στο Αλφαφάρ, μια πόλη έξω από τη Βαλένθια, για να μάθε αν ήταν καλά. Είχαν λάβει ένα μήνυμα που τους προειδοποιούσε για κίνδυνο μόλις μία ώρα πριν αρχίσει να πλημμυρίζει το σπίτι τους.
Η Κρέσπο είπε πως όταν μίλησε με την αδελφή και τον πεθερό της, γύρω στις 21:30, τη διαβεβαίωσαν ότι δεν έβρεχε και όλα ήταν καλά. Αλλά μισή ώρα αργότερα τής τηλεφώνησαν πανικόβλητοι. Το νερό, που ξεχείλιζε από την κοίτη του ποταμού Γουαδαλκιβίρ, περνούσε ορμητικά μέσα από το μονώροφο σπίτι, το οποίο είχε πλημμυρίσει ήδη ως τη μέση.
«Πριν τελειώσει η μπαταρία στα κινητά τους τηλέφωνα, γύρω στις 4 το πρωί, μου είπαν ότι περνούσαν τη νύχτα στην ταράτσα επειδή το ίδιο το σπίτι είχε πλημμυρίσει εντελώς» είπε η Κρέσπο. «Ηταν εκεί πάνω, εκτεθειμένοι στα καιρικά φαινόμενα και στο κρύο, αλλά θα μπορούσε να έχει συμβεί και κάτι χειρότερο».
Οι κάτοικοι που ζητούσαν βοήθεια ανακάλυψαν σύντομα πως ήταν μόνοι τους. Τα τηλεφωνικά δίκτυα κατέρρευσαν νωρίς το βράδυ και οι περιφερειακές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης κατακλύζονταν από κλήσεις, κάτι που οδήγησε την τηλεφωνική γραμμή έκτακτης ανάγκης 112 σε ουσιαστική κατάρρευση.
Η Σάντρα Γκόμεζ, σοσιαλίστρια ευρωβουλευτής από τη Βαλένθια, είπε ότι ο δάσκαλος σύζυγός της πήγε στη δουλειά του το απόγευμα της Τρίτης επειδή οι τοπικές αρχές δεν είχαν εκδώσει προειδοποίηση ούτε είχαν αναστείλει τα μαθήματα. Πριν φτάσει το μήνυμα έκτακτης ανάγκης στο τηλέφωνό της, ο σύζυγός της της τηλεφώνησε για να πει πως ήταν παγιδευμένος σε έναν πλημμυρισμένο αυτοκινητόδρομο, με το νερό να φτάνει στους γοφούς του. «Ηταν πολύ τυχερός» που διέφυγε πριν ανέβουν περισσότερο τα νερά, σημείωσε.
Τα συνδικάτα ζήτησαν να διεξαχθούν έρευνες σε εταιρείες που ζήτησαν από τους υπαλλήλους τους να πάνε στη δουλειά τους παρά τις προβλέψεις.
Στη Μαδρίτη, αριστεροί πολιτικοί κατηγόρησαν τον Κάρλος Μαζόν, τον κεντροδεξιό πρόεδρο της Περιφέρειας της Βαλένθια, ότι δεν είπε στους εργαζομένους να μείνουν στα σπίτια τους, σε μια προσπάθεια να διατηρήσει τη λειτουργία των τοπικών επιχειρήσεων.
Η κυβέρνηση του Μαζόν επικρίθηκε επίσης επειδή, επιδιώκοντας μείωση του κόστους λειτουργίας, κατήργησε τη Μονάδα Εκτακτης Ανάγκης της Βαλένθια, μια δύναμη ταχείας δράσης επιφορτισμένη με την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών.
Οι ισπανικές εφημερίδες ανέφεραν ότι το συντονιστικό κέντρο έκτακτης ανάγκης της Βαλένθια συνήλθε μόλις γύρω στις 5 μ.μ. της Τρίτης.
«Υπάρχουν πολιτικές ευθύνες πίσω από αυτή την τραγωδία» είπε ο βουλευτής της Ρεπουμπλικανικής Αριστεράς της Καταλονίας, Γκαμπριέλ Ρουφιάν. «Η καταιγίδα μπορεί να ήταν αναπόφευκτη, αλλά υπάρχουν άνθρωποι που πέθαναν επειδή αναγκάστηκαν να πάνε στη δουλειά τους και άλλοι που χάθηκαν επειδή δεν υπήρχαν καλά εξοπλισμένες μονάδες για να τους διασώσουν».
Οι ειδικοί επεσήμαναν επίσης ως μια από τις αιτίες της τραγωδίας την ανεξέλεγκτη αστική ανάπτυξη της περιοχής της Βαλένθια, μιας από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες περιοχές της Ισπανίας. Οι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι λειτούργησαν ως δίαυλοι για το νερό της βροχής, το οποίο κατέκλυσε πολύ γρήγορα τις κοινότητες που έχουν χτιστεί δίπλα σε ρέματα ή επάνω στις φυσικές λεκάνες απορροής ποταμών.
«Η κλιματική αλλαγή είναι καθοριστική για το μέγεθος αυτής της φυσικής καταστροφής», ανέφερε ο γεωλόγος Χουάν Εσκουέρ στο ισπανικό ραδιόφωνο. «Αλλά οι συνέπειές της δεν θα ήταν τόσο μεγάλες αν είχαμε δημιουργήσει υποδομές και δεν είχαμε επιτρέψει στους ανθρώπους να εγκατασταθούν σε μέρη υψηλού κινδύνου».
Ο δραματικός απολογισμός των νεκρών ανακοινώθηκε λίγο προτού η Φον ντερ Λάιεν παρουσιάσει μια έκθεση σχετικά με την ικανότητα της ΕΕ να αντιμετωπίζει κάθε είδους κρίσεις, από πολέμους έως ακραίες καιρικές συνθήκες. «Η ετοιμότητα πρέπει να γίνει μέρος της λογικής όλων των ενεργειών μας» δήλωσε, έχοντας ξεκινήσει την ομιλία της με την υπόσχεση για βοήθεια προς την Ισπανία.
Η Φον ντερ Λάιεν ζήτησε από την Επιτροπή να συντάξει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την καλύτερη προστασία των Ευρωπαίων από τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Ακόμη κι αν αυτό γίνει, καταλήγει το Politico, θα είναι πολύ αργά για τους κατοίκους των κατεστραμμένων περιοχών της Ισπανίας.