Για κάποιους, εκθέτει τους Ρώσους στην αλήθεια του πολέμου του Βλαντίμιρ Πούτιν, ενώ για άλλους παραβιάζει τη Συνθήκη της Γενεύης, εκθέτοντας αιχμαλώτους πολέμου στο Διαδίκτυο.
Ο 40χρονος Βολοντίμιρ Ζόλκιν, ερασιτέχνης βίντεο-μπλόγκερ πριν από τον πόλεμο, έχει γίνει διάσημος στο YouTube στην Ουκρανία και αλλού για τις 50 και πλέον συνεντεύξεις του με αιχμάλωτους στρατιώτες και πιλότους, οι οποίες, όπως λέει, είναι μια προσπάθεια να ξεπεράσει τη λογοκρισία και να ενημερώσει τις ρωσικές οικογένειες για την τύχη των συγγενών τους.
«Πρέπει [μόνο] να πιστεύετε τα γεγονότα», δήλωσε ο Ζόλκιν σε συνέντευξη που παραχώρησε (μέσω Skype και από μυστική τοποθεσία) στον Guardian. «Η Ρωσία δεν δίνει ούτε δείχνει τίποτα. Δημιουργήσαμε αμέσως ένα ειλικρινές κανάλι στο YouTube. Δείχνουμε τα πάντα εδώ – φωτογραφίες, βίντεο, όλα τα δεδομένα. Δείχνουμε πραγματικούς ανθρώπους που τηλεφωνούν στους γονείς τους. Δεν χρειάζεται να εμπιστεύεστε κανέναν, πιστέψτε τα γεγονότα».
Δεν υπάρχει αμφιβολία για την δημοτικότητα των βίντεο. Τα πιο δημοφιλή έχουν προβληθεί πάνω από ένα εκατομμύριο φορές, ενώ ο μέσος όρος είναι 400.000-500.000 προβολές. Σε μια ωριαία συνομιλία με έναν Ρώσο πιλότο, τον επισμηναγό Αλεξάντερ Κρασνογιάρτσεφ, ο οποίος συμμετείχε στους βομβαρδισμούς αμάχων στην πολιορκημένη πόλη Τσερνίχιβ, έχουν μπει ακόμη και αγγλικοί υπότιτλοι.
Οι Συμβάσεις της Γενεύης
Νομικοί κύκλοι ωστόσο επισημαίνουν ότι η δημιουργία και η δημοσιοποίηση τέτοιων βίντεο είναι πιθανό να παραβιάζει την Γ’ Σύμβαση της Γενεύης, η οποία αφορά στην προστασία των αιχμαλώτων πολέμου από τον εξευτελισμό και τους κινδύνους για την ασφάλειά τους.
«Αυτοί οι άνθρωποι κλαίνε και μας ευχαριστούν γι’ αυτό που κάνουμε», δήλωσε ο Ζόλκιν απαντώντας. «Μερικές φορές με ρωτούν αν παραβιάζουμε τις Συμβάσεις της Γενεύης. Λέει – δεν μπορείτε να κοροϊδεύετε τους κρατούμενους. Παρακαλώ πείτε μου πού λέει η Σύμβαση της Γενεύης ότι δεν μπορείτε να εκτελείτε μια ανθρωπιστική αποστολή».
Ολα ξεκίνησαν, είπε, από τον περιορισμό των πληροφοριών που έφταναν στους ανθρώπους στη Ρωσική Ομοσπονδία. Με τη βοήθεια ενός φίλου του, του Βίκτορ Αντρούσιβ, συμβούλου του υπουργού Εσωτερικών, άρχισε να τηλεφωνεί σε συγγενείς και φίλους Ρώσων στρατιωτών που αναζητούσαν πληροφορίες μέσω ενός καναλιού Telegram που έφτιαξε η ουκρανική κυβέρνηση για να τους ενημερώσει για την τύχη των αγαπημένων τους προσώπων.
Ο Ζόλκιν τηλεφωνούσε on camera και τους προκαλούσε να μιλήσουν για τη συμπεριφορά της ρωσικής κυβέρνησης. «Οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες (FSB) άρχισαν να στέλνουν ψεύτικους αριθμούς τηλεφώνου, ψεύτικα στοιχεία στρατιωτών και spam. Τηλεφωνούσα στις μητέρες, αλλά μετά από τρεις ημέρες άρχισα να ακούω τυποποιημένες απαντήσεις. “Δεν μας ενδιαφέρει η πολιτική, δεν ξέρουμε τίποτα κ.λπ.”. Συνειδητοποίησα ότι οι δέχονταν πιέσεις από τις ρωσικές ειδικές υπηρεσίες», λέει ο ίδιος και τότε πήρε τη μεγάλη απόφαση: «Ζήτησα [από την κυβέρνηση], να μου επιτραπεί να επικοινωνήσω με τους κρατούμενους. Να τους αφήσουμε να καλέσουν τις μητέρες τους».
Η πρώτη του τέτοια συνέντευξη έγινε στις 18 Μαρτίου με τον 20χρονο στρατιώτη, Πάβελ Κραβτσένκο, ο οποίος είπε ότι πήγε στον πόλεμο χωρίς καν να κατανοήσει τους λόγους. «Ημασταν σε μια αυτοκινητοπομπή», είπε στον Ζόλκιν. «Οταν περάσαμε τα σύνορα, ρωτήσαμε τον διοικητή: “Για ποιο λόγο;”. “Μην κάνετε περιττές ερωτήσεις”, ήταν η απάντηση. Μας περικύκλωσαν, δεν αντισταθήκαμε καν, παραδοθήκαμε αμέσως. Η αυτοκινητοπομπή καταστράφηκε. Δεν ήθελα να πεθάνω. Ηθελα να ζήσω».
Συνεντεύξεις με συναίνεση
Ο Ζόλκιν παίρνει πλέον συνεντεύξεις από περίπου 10 Ρώσους αιχμαλώτους πολέμου την ημέρα σε τοποθεσίες σε όλη τη χώρα, εκ των οποίων μόνο μερικές έχουν μεταδοθεί.
Οι χλωμοί, εμφανώς νευρικοί, κρατούμενοι καλούνται να επιβεβαιώσουν ότι έχουν συμφωνήσει με τη συνέντευξη και τη μετάδοσή της, πριν τους ζητηθεί να δώσουν μια περιγραφή του στρατιωτικού τους παρελθόντος και των γεγονότων που οδήγησαν στη σύλληψή τους, καθώς και των σκέψεών τους για τον πόλεμο. Το YouTube έχει μπλοκάρει συνεντεύξεις όπου δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι συνεντεύξεις είναι εθελοντικές.
Στη συνέχεια ζητείται από τους κρατούμενους να καλέσουν την οικογένεια και τους φίλους τους στο σπίτι. Το σκεπτικό είναι ότι οι μητέρες των συλληφθέντων στρατιωτών να ακούσουν πραγματικά τι έχουν να πουν οι γιοι τους σχετικά με τον πόλεμο, σχολίασε ο Ζόλκιν.
Η πλειονότητα, λέει, είναι σαν την πρώτη συνέντευξη που έκανε με τον Κραβτσένκο. «Για να είμαι ειλικρινής, δεν ήξερα πώς να προετοιμαστώ για αυτές τις συνεντεύξεις», είπε. «Είδα ένα παιδί μπροστά μου. Μεταξύ όλων των ανθρώπων με τους οποίους μίλησα, το 80% είναι στην πραγματικότητα παιδιά. Κάποιοι από αυτούς έφυγαν άοπλοι. Κάποια από αυτά δεν έχουν πυροβολήσει ποτέ στη ζωή τους ή δεν έχουν δεχτεί πυροβολισμούς. Καμία εκπαίδευση μάχης». Και πρόσθεσε: «Συχνά μια Ρωσίδα μητέρα δεν ρωτάει τον γιο της για την υγεία του, αλλά μας λέει αμέσως την προπαγάνδα που της είπαν στη ρωσική τηλεόραση. Εχουν τηλεόραση αντί για μυαλό».
Ο Ζόλκιν δεν είναι επιθετικός με τους κρατούμενους, αν και πιστεύει ότι ο Κρασνογιάρτσεφ, ο οποίος πυροβόλησε έναν αγρότη που προσπάθησε να τον αιχμαλωτίσει μετά την κατάρριψή του πάνω από το Τσερνίχιβ, «είναι ένας δολοφόνος».
«Εχω ανάμεικτα συναισθήματα. Από τη μία πλευρά, είδα ότι αυτοί οι Ρώσοι ήταν, στην πραγματικότητα, παιδιά. Αλλά από την άλλη πλευρά, είδα και τα παιδιά Ουκρανών πολιτών που δεν επιτέθηκαν σε κανέναν. Και σκοτώθηκαν. Οι Ρώσοι καταστρέφουν ολόκληρα σπίτια. Πρέπει να καταλάβετε» κατέληξε ο oυκρανός YouTuber.