Η εικόνα των ανθρώπων που μέχρι πριν από λίγα χρόνια φορούσαν μαύρες στολές παρόμοιες μιας παραστρατιωτικής ομάδας με δεσμούς με το ναζιστικό κράτος-μαριονέτα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όσο και αν οι ίδιοι αρνούνται πλέον κάθε ιδεολογική σχέση με τον ναζισμό, μιλά από μόνη της. Δεν χρειάζεται καμία σκέψη για το ποια ιδεολογία μπορεί να πρεσβεύουν.
Εικόνα εύγλωττη και ανατριχιαστική, αλλά πλέον πραγματικότητα. Αυτοί οι άνθρωποι, το «Κόμμα του Λαού – Η Σλοβακία μας» του Μαριάν Κοτλέμπα, στις εκλογές του Σαββάτου απέσπασαν γύρω στο 8% των ψήφων.
Η Σλοβακία έγινε έτσι άλλη μία ευρωπαϊκή χώρα με ναζιστικό κόμμα στη Βουλή της. Και ενώ ήταν έκπληξη η εκλογική τους επίδοση (οι δημοσκοπήσεις έδιναν ένα πολύ χαμηλότερο ποσοστό που μάλλον θα τους κρατούσε εκτός Βουλής), δεν είναι καθόλου έκπληξη ότι το πολιτικό κλίμα που καλλιεργήθηκε από άλλες παρατάξεις ήταν αυτό που έφερε ένα τέτοιο κόμμα μέσα στη Βουλή.
Το έδαφος για την άνοδο των νεοναζιστών προετοίμασε σε μεγάλο βαθμό η στάση του απερχόμενου πρωθυπουργού Ρόμπερτ Φίτσο.
Ιδιαίτερα γνωστός για τις κορώνες του εναντίον της Ελλάδας στο θέμα της διαχείρισης των προσφυγικών ροών, ο Φίτσο έπεσε θύμα της αντιμεταναστευτικής ρητορικής που ο ίδιος καλλιέργησε μολονότι μάλιστα χαρακτηρίζεται από τα ξένα μέσα ένας μάλλον κεντροαριστερός πολιτικός. Ετσι το κόμμα του κέρδισε μεν τις εκλογές αλλά απέχει αρκετά από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Τώρα και ο ίδιος, σύμφωνα με το Reuters, παραδέχεται ότι ο σχηματισμός κυβέρνησης θα είναι δύσκολος. Οι πιθανοί εταίροι αποδυναμώθηκαν και αυτοί μετά την άνοδο του ναζιστικού κόμματος και γενικότερα της ακροδεξιάς . Πιθανός παραμένει λοιπόν ο σχηματισμός ενός μάλλον ασταθούς κεντροδεξιού κυβερνητικού συνασπισμού.
Η σκληρή αντιμεταναστευτική τακτική του, αντί να κρατήσει περιορισμένες τις ακραίες φωνές τελικά τις ενίσχυσε, επισημαίνει ο Ντάλιμπορ Ρόχατς, αναλυτής στο American Enterprise Institute.
Ο Φίτσο έχει δηλώσει, για παράδειγμα, ότι δεν θα δεχτεί μουσουλμάνους στη Σλοβακία, σε μια χώρα που όχι μόνο έχει ελάχιστους, αλλά έχει δει και ένα πολύ μικρό μέρος των προσφυγικών ροών που διέρχονται από την κεντρική Ευρώπη. Εστω και έτσι, η αντιμεταναστευτική ρητορική του βρήκε έδαφος και σε άλλα κόμματα, ενώ προετοίμασε κάτι πολύ απειλητικότερο.
Η άνοδος των ναζιστών
Ο Κοτλέμπα είχε εμφανιστεί στο πολιτικό προσκήνιο λίγο χρόνια νωρίτερα. Είχε ιδρύσει το κόμμα της Σλοβακικής Αδελφότητας με οπαδούς που εμφανίζονταν δημόσια με μαύρες στολές παρόμοιες με αυτές της παραστρατιωτικής ομάδας Hlinka που είχε δράσει την περίοδο του πολέμου υπέρ του ναζιστικού κράτους-μαριονέτα που είχε συστηθεί στη χώρα.
Πέρα από τις στολές, όπως γράφει το BBC, είχε υιοθετήσει πλήρως την εικόνα και την εμφάνιση των ανθρώπων της μιλίτσιας η οποία είχε αναπτύξει δράση και κατά των Εβραίων στη Σλοβακία. Πάνω από το 80% των Εβραίων στη χώρα εξοντώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, εξαιτίας και της Hlinka.
«Δεν είμαστε φασίστες ή νεοναζί, οι άλλοι είναι χλιαροί και μας κάνουν να φαινόμαστε εξτρεμιστές», είναι η θέση ενός βουλευτή του κόμματος του Κοτλέμπα
Ακολουθώντας μια μάλλον τυπική εξέλιξη για την πορεία τέτοιων μορφωμάτων, τα στελέχη και οι οπαδοί του υιοθέτησαν μετά τη διάλυση του κόμματος μία φαινομενικά περισσότερο mainstream πορεία. Κάτω από ένα νέο όνομα, άρχισαν να διαδηλώνουν όχι πια υπέρ του ναζιστικού κράτους του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά κατά των Ρομά, των μεταναστών και της διαφθοράς, γράφει η Guardian.
Το 2013 ο Κοτλέμπα κέρδισε τοπικές εκλογές και έγινε διοικητής περιφέρειας στο κεντρικό τμήμα της χώρας. Λίγο αργότερα άρχισε να επανέρχεται και ο ίδιος στη δημοσιότητα: το 2014, για παράδειγμα, δήλωσε ότι «απελευθέρωσε το δημαρχείο» έχοντας νωρίτερα κατεβάσει την ευρωπαϊκή σημαία.
Το προεκλογικό του σύνθημα για την αναμέτρηση του Σαββάτου ήταν όσο πιο σαφές θα μπορούσε να είναι από ένα τέτοιο κόμμα: «Στοπ στους μετανάστες!».
Τυπική εξέλιξη για παρόμοια μορφώματα είναι, ακόμη, να αρνούνται κάθε ιδεολογική σχέση με όσα πρέσβευαν στο παρελθόν. «Δεν είμαστε φασίστες ή νεοναζί, αν και σε σχέση με τα άλλα χλιαρά κόμματα, μπορεί να φαινόμαστε εξτρεμιστές», λέει τώρα ένας από τους νεοεκλεγέντες βουλευτές. Και προσθέτει την εκτίμησή του ότι, αν γίνουν νέες εκλογές, «θα κερδίσουμε σαρωτικά».
Οι εκλογές είναι βέβαια πιθανές εξαιτίας της πολιτικής του Ρόμπερτ Φίτσο. Σκληρός μεν στο μεταναστευτικό, αλλά χωρίς να καταγράφει σημαντικές επιδόσεις στην καταπολέμηση της διαφθοράς και των ανισοτήτων, ο Φίτσο επιδίωξε να δείξει κοινωνικό προφίλ με μέτρα όπως τα δωρεάν εισιτήρια τρένου για τους νέους και τους συνταξιούχους.
Τελικά, δεν έπεισε και οι νέοι ψήφισαν το κόμμα του Κοτλέμπα. Αλλά ούτε και η στροφή τους στην ακροδεξιά είναι πλέον έκπληξη στην Ευρώπη.