Στα τέλη του περασμένου έτους, οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης άρχισαν να ανοίγουν πυρ εναντίον εμπορικών πλοίων που έμπαιναν στην Ερυθρά Θάλασσα καθ’ οδόν προς τη Διώρυγα του Σουέζ – μια ζωτικής σημασίας αρτηρία για τα σκάφη που κινούνται μεταξύ Ασίας, Ευρώπης και Ανατολικής Ακτής των Ηνωμένων Πολιτειών.
Αυτή η πρακτική ώθησε τα πλοία να αποφεύγουν την πλωτή οδό, ακολουθώντας μια μεγαλύτερη διαδρομή γύρω από την Αφρική, και επιμηκύνοντας τα ταξίδια τους έως και δύο εβδομάδες, όπως αναφέρει δημοσίευμα των New York Times.
Ακολούθως, μια σοβαρή ξηρασία στην Κεντρική Αμερική έριξε τα επίπεδα των υδάτων στη Διώρυγα του Παναμά, αναγκάζοντας τις αρχές να περιορίσουν τον αριθμό των πλοίων που διέρχονται και από αυτόν τον κρίσιμο για το διεθνές εμπόριο δίαυλο.
Τις τελευταίες εβδομάδες, λιμενεργάτες απειλούν με απεργίες στις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ και στον Κόλπο του Μεξικού, ενώ οι εργαζόμενοι στα λιμάνια της Γερμανίας σταμάτησαν τις βάρδιες τους διεκδικώντας καλύτερες αμοιβές. Με αντίστοιχες κινητοποιήσεις απειλούν και οι εργαζόμενοι στους καναδικούς σιδηροδρόμους, θέτοντας σε κίνδυνο τα φορτία που μετακινούνται στη Βόρεια Αμερική και απειλώντας τα εφεδρικά, μεγάλα λιμάνια, όπως το Βανκούβερ.
Η εντεινόμενη αναταραχή στη ναυτιλία ωθεί τις ναυτιλιακές εταιρείες να αυξήσουν τα ποσοστά κέρδους τους, αυξάνοντας παράλληλα και το φάσμα του υδάτινου αδιεξόδου που ενδέχεται να απειλήσει ξανά τους λιανοπωλητές με ελλείψεις προϊόντων στο άμεσο επόμενο διάστημα. Η διαφαινόμενη αναταραχή θα μπορούσε να επιδεινώσει και τον πληθωρισμό – μόνιμη πηγή ανησυχίας των αγορών τους τελευταίους μήνες.
Αν οι διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας στην πανδημία απέδειξαν κάτι, ήταν ότι τα προβλήματα σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου τείνουν να διασπείρονται ευρέως. Καθυστερημένο κοντέινερ χημικών, καθυστερεί την παραγωγή των εργοστασίων που τα περιμένουν. Πλοία που μπλοκάρονται στα λιμάνια προκαλούν εμβολή στη ροή των εμπορευμάτων, συμφόρηση στις αποθήκες, και ασκούν πιέσεις στις διαδρομές φορτηγών και τρένων μεταφοράς προϊόντων.
Από τον περασμένο Οκτώβριο, το κόστος μεταφοράς ενός εμπορευματοκιβωτίου μήκους 12 μέτρων από την Κίνα στην Ευρώπη έχει αυξηθεί σε περίπου 6.500 ευρώ, από περίπου 1.120 ευρώ κατά μέσο όρο, σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε η Xeneta, μια εταιρεία ανάλυσης φορτίων με έδρα τη Νορβηγία.
Η τιμή είναι πολύ χαμηλότερη από το ανώτατο όριο των 14.000 ευρώ στο οποίο είχε ανέβει στα τέλη του 2021, όταν οι διαταραχές της αλυσίδας εφοδιασμού ήταν στο χειρότερο επίπεδο, αλλά είναι περίπου πενταπλάσια από εκείνη που είχε επιτευχθεί στα χρόνια που προηγήθηκαν της πανδημίας.
Οι τιμές για τη μεταφορά εμπορευμάτων σε όλο τον Ειρηνικό έχουν πολλαπλασιαστεί με παρόμοιο ρυθμό. Τώρα η μεταφορά ενός κοντέινερ μήκους 12 μέτρων από τη Σαγκάη στο Λος Αντζελες κοστίζει πάνω από 6.500 ευρώ, ενώ η μεταφορά του από τη Σαγκάη στη Νέα Υόρκη αγγίζει τα 7.500 ευρώ – όταν μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο η τιμή του ήταν κοντά στα 1.850 ευρώ.
Οι εισαγωγείς που βασίζονται στη ναυτιλία γκρινιάζουν για την επιστροφή μιας άλλης πηγής αγωνίας που υπέστησαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας: οι ναυτιλιακές εταιρείες ακυρώνουν συχνά επιβεβαιωμένες κρατήσεις, ενώ απαιτούν ειδικές χρεώσεις διεκπεραίωσης και προμήθειες υπηρεσιών για τη μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων στα πλοία.
Τρεις κύριες συμμαχίες ναυτικών μεταφορέων ελέγχουν το 95% της κυκλοφορίας κοντέινερ μεταξύ Ασίας και Ευρώπης – και περισσότερο από το 90% των διαδρομών μεταξύ της Ασίας και της Ανατολικής Ακτής των ΗΠΑ. Στην κορύφωση της πανδημίας, όταν οι ακραίες καθυστερήσεις και οι ελλείψεις προϊόντων χρέωναν τους εισαγωγείς με έως και 26.000 ευρώ για τη μεταφορά μεμονωμένων κοντέινερ στον Ειρηνικό, η εμπορική ναυτιλία κατέγραψε κέρδη ρεκόρ.
Η πιο άμεση αιτία της πρόσφατης αύξησης των ναύλων είναι η στόχευση πλοίων από τους Χούθι, οι οποίοι πραγματοποιούν επιθέσεις υποστήριξης προς τους Παλαιστινίους, που αντιμετωπίζουν τις ισραηλινές επιθέσεις. Αυτή η απειλή δείχνει να κλιμακώνεται, καθώς οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν αντάρτες αυξάνουν τις επιθέσεις τους με πυραύλους και θαλάσσια τηλεχειριζόμενα σκάφη εξοπλισμένα με εκρηκτικά.
Τις τελευταίες εβδομάδες, τέτοιες επιθέσεις βύθισαν δύο πλοία, μεταξύ των οποίων και ένα ελληνόκτητο που μετέφερε άνθρακα. Με την κυκλοφορία των κοντέινερ μέσω της διώρυγας του Σουέζ να πέφτει στο ένα δέκατο της συνήθους ροής της, τα περισσότερα πλοία που κινούνται μεταξύ Ασίας και Ευρώπης αναγκάζονται να κάνουν πλέον τον περίπλου της Αφρικής – κάτι που συνεπάγεται περισσότερα καύσιμα.
Ταυτόχρονα, οι ναυτιλιακές εταιρείες κατευθύνουν τους στόλους τους στις πιο προσοδοφόρες διαδρομές, που συνδέουν προορισμούς όπως η Σαγκάη με το ολλανδικό λιμάνι του Ρότερνταμ – το πιο πολυσύχναστο της Ευρώπης. Αυτό αναγκάζει φορτία που προορίζονται για άλλα μέρη, να σταματούν για φορτώσεις και επαναφορτώσεις σε μεγάλους κόμβους, γνωστούς ως σταθμοί μεταφόρτωσης.
Τα μεγαλύτερα τέτοια λιμάνια, όπως η Σιγκαπούρη και η πρωτεύουσα της Σρι Λάνκα, Κολόμπο, είναι πλέον κατακλυσμένα από εισερχόμενα πλοία. Τα πλοία πρέπει να περιμένουν αγκυροβολημένα για μια εβδομάδα πριν φθάσουν στις αποβάθρες. Δεδομένων των εμποδίων και του πρόσθετου κόστους, μια αύξηση στα ναύλα είναι αναπόφευκτη, αλλά οι εισαγωγείς κατηγορούν τους μεταφορείς ότι «φουσκώνουν» το πρόσθετο κόστος τους.
Η μεγαλύτερη ανησυχία, όμως, είναι ότι τα παραφορτωμένα σκάφη θα γίνουν αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Οσο οι εισαγωγείς απορροφούν τις αυξημένες τιμές της ναυτιλίας και της συμφόρησης των λιμανιών, οι παραγγελίες τους γίνονται πιο έγκαιρα. Αυτό, όμως, θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση του εισερχόμενου φορτίου στα μεγάλα λιμάνια, υπερβαίνοντας τη χωρητικότητα των φορτηγών, των τρένων και των αποθηκών.
Η προοπτική μιας σιδηροδρομικής απεργίας στον Καναδά, ωθεί αυτόν τον καιρό τα φορτία με προορισμό το Βανκούβερ να εκτραπούν προς τη Νότια Καλιφόρνια – περιοχή που είχε τη χειρότερη κυκλοφοριακή συμφόρηση κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Παράλληλα, κανείς δεν γνωρίζει πόσο θα διαρκέσουν οι προγραμματιζόμενες απεργίες, ή οι επιθέσεις των Χούθι στο Σουέζ.
Οι περιορισμοί στη Διώρυγα του Παναμά έχουν ως επί το πλείστον αρθεί, καθώς η περίοδος των βροχών ενισχύει την παροχή νερού. Αλλά η κλιματική αλλαγή αυξάνει τους κινδύνους μελλοντικών ξηρασιών. Τα χτυπήματα των Χούθι και οι επιπτώσεις στη Διώρυγα του Σουέζ, από την άλλη πλευρά, περιλαμβάνουν τεράστιες γεωπολιτικές μεταβλητές και δυσκολεύουν τις προβλέψεις σχετικά με τη λήξη της ανάσχεσης των μεταφορών.