Ερευνητές ισχυρίζονται ότι ανακάλυψαν για πρώτη φορά ασιατικούς ελέφαντες να θάβουν τους νεκρούς τους, ανατρέποντας πιθανώς τις ιδέες της επιστήμης σχετικά με τον τρόπο που τα ζώα θρηνούν, σύμφωνα με ρεπορτάζ των Times του Λονδίνου.
Ιστορίες για ελέφαντες που τοποθετούσαν νεκρά μικρά τους σε τάφους είναι γνωστές εδώ και χρόνια, μέσα από διηγήσεις ηλικιωμένων δασολόγων και εργαζομένων σε κτήματα τσαγιού στις βόρειες ινδικές πολιτείες της Δυτικής Βεγγάλης και του Ασάμ. Ωστόσο, η πρακτική δεν είχε τεκμηριωθεί, έως ότου ο Παρβίν Κασουάν, μέλος της Ινδικής Δασικής Υπηρεσίας, ανακάλυψε αυτό που έμοιαζε με τόπο ταφής τους.
Η πρώτη τοποθεσία ανακαλύφθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022 και αφορούσε ένα θηλυκό ενός έτους. Το ελεφαντάκι πιστεύεται ότι πέθανε από λοίμωξη του αναπνευστικού, και το σώμα του φαίνεται να μεταφέρθηκε από το κοπάδι του σε ένα αρδευτικό χαντάκι φυτείας τσαγιού στην περιοχή Τζαλπαϊγκουρί της Δυτικής Βεγγάλης. Το σώμα του βρέθηκε ανάποδα στην τάφρο, καλυμμένο με χώμα και με εκτεθειμένα μόνο τα πόδια του.
Μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, τέσσερα ακόμη ελεφαντάκια, όλα ηλικίας μικρότερης του ενός έτους, θαμμένα με παρόμοιο τρόπο, ανακαλύφθηκαν στην ίδια περιοχή από τον Κασουάν και τον συνάδελφό του, δρ Ακασντίπ Ρόι, του Ινδικού Ινστιτούτου Επιστημονικής Εκπαίδευσης και Ερευνας.
Και τα τέσσερα παρέμειναν σε αρδευτικά κανάλια τη νύχτα και στη συνέχεια σκεπάστηκαν με λάσπη. Τα σημάδια στο δέρμα τους έδειχναν ότι είχαν μεταφερθεί και συρθεί σε κάποια απόσταση. Τους μήνες που ακολούθησαν, τα κοπάδια τους απέφευγαν να χρησιμοποιήσουν τα ίχνη που περνούσαν από αυτούς τους χώρους ανάπαυσης.
Οι δυο επιστήμονες εικάζουν ότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά μπορεί να μην είχε παρατηρηθεί ευρύτερα ή να μην είχε αναφερθεί νωρίτερα, καθώς οι ελέφαντες χρησιμοποιούν αυλάκια άρδευσης που βρίσκονται μόνο σε φυτείες τσαγιού – και όχι στα γύρω δάση. Οι ταφές ίσως ωφελούν τα ζώα, διαχωρίζοντάς τα από τα παθογόνα μικρόβια των νεκρών ομοειδών τους.
Παλαιότερες αναφορές για ελέφαντες που εμφανίζονταν να γιορτάζουν γεννήσεις, καθώς και για συγκεντρώσεις γύρω από πτώματα, με τα ζώα απρόθυμα να αποχωρήσουν, έχουν καταγραφεί. Οι αφρικανικοί ελέφαντες, ένα ξεχωριστό είδος, έχουν παρατηρηθεί να κάνουν «αδύναμες ταφές»: τα πτώματα καλύπτονται με φύλλα και άλλα δασικά υλικά.
Η ανακάλυψη των τελετών ταφής ελεφάντων είναι τεράστιας σημασίας για τους ερευνητές. Υπάρχουν και άλλα πλάσματα που θάβουν τους νεκρούς τους, όπως κάποια έντομα που ζουν σε φωλιές. Ωστόσο, για τα είδη που ζουν σε αποικίες η ταφή είναι παράγωγο εξέλιξης, καθώς αποτρέπει την εξάπλωση ασθενειών, ενώ ενεργοποιείται από χημικές ενδείξεις της σήψης.
Οι ελέφαντες είναι λιγότερο πιθανό να οδηγούνται από απλούς, έμφυτους μηχανισμούς. Αντιθέτως, είναι πολύ πιο πιθανό να έχουν συναισθηματικές συμπεριφορές πένθους που θα μπορούσαν να αντικατοπτρίζουν ακόμη και ένα επίπεδο στοχασμού και κατανόησης του θανάτου – κάτι που μέχρι πρότινος μας ήταν άγνωστο.
Το είδος των θεωρούμενων εξατομικευμένων πρακτικών ταφής που συναντάμε στις ανθρώπινες κοινωνίες δεν έχει τεκμηριωθεί σε κανένα άλλο είδος μέχρι σήμερα. Τα στοιχεία που υποστηρίζουν τη θεωρία της σκόπιμης ταφής είναι ισχυρά, αλλά δεν υπάρχουν μαρτυρίες ότι οι ελέφαντες κάλυψαν τα πτώματα. Είναι πιθανό τα ελεφαντάκια να ρίχθηκαν στα ποτιστικά αυλάκια ακόμα και κατά λάθος, και τα χαντάκια να υποχώρησαν υπό το βάρος του κοπαδιού που στεκόταν εκεί.
Οι ερευνητές συμφωνούν ότι θα χρειαστούν περισσότερα στοιχεία και μαρτυρίες πριν καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι οι ταφές των ελεφάντων συνιστούν τελετουργικό τους. Ωστόσο, οι ευρύτερες αντιδράσεις απέναντι στον θάνατο που βλέπουμε σε μια σειρά άλλων ζωικών ειδών, μας υπενθυμίζουν ότι πιθανότατα οι άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που βιώνουν θλίψη και απώλεια με οργανωμένο τρόπο.
Για παράδειγμα, όταν ένα κοράκι πεθαίνει, τα άλλα κοράκια μαζεύονται γύρω από το κουφάρι του. Γνωστές ως «κηδείες κορακιών», αυτές οι μαζώξεις ίσως επιτρέπουν στα επιζώντα πουλιά να μάθουν πώς να αποφεύγουν τη μοίρα του πεσμένου συντρόφου τους. Σημειωτέον ότι σε σχέση με τον όγκο του σώματός του, ο εγκέφαλος ενός κόρακα είναι τόσο μεγάλος όσο αυτός ενός χιμπατζή.
Το 2022, μια έρευνα σε περισσότερους από 400 ανθρώπους που είχαν από δύο σκύλους, διαπίστωσε ότι όταν ένα από τα κατοικίδια ζώα τους πέθαινε, το άλλο φαινόταν να θρηνεί. Τα δύο τρίτα των πενθούντων κυνοειδών παρουσίασαν συμπεριφορά αναζήτησης προσοχής, τα μισά μείωσαν τη δραστηριότητά τους και έπαιζαν λιγότερο, ενώ ένα στα τρία έδειχνε πιο φοβισμένο και κοιμόταν περισσότερο.
Ορισμένες αποικίες μυρμηγκιών διαθέτουν εξειδικευμένους «νεκροθάφτες», που απομακρύνουν τα νεκρά έντομα και τα μεταφέρουν σε έναν σωρό σκουπιδιών – είτε μακριά από τη φωλιά είτε σε έναν ειδικό θάλαμο. Ορισμένα είδη, όπως οι τερμίτες, θάβουν τους νεκρούς τους όταν οι χημικές υπογραφές που εκπέμπουν μετά θάνατον αλλάζουν.
Υπάρχουν πολλές αναφορές για δελφίνια που φρουρούν τα πτώματα των νεκρών μελών του κοπαδιού τους και ενεργούν επιθετικά μόλις δύτες επιχειρούν να τα πλησιάσουν. Οταν ένας νεαρός χιμπατζής πεθαίνει, η μητέρα του μεταφέρει το πτώμα μόνη της. Παρόμοιες συμπεριφορές έχουν εντοπιστεί σε γορίλες, μπαμπουίνους και μακάκους.