H τουρκική προκλητικότητα είναι προφανής –δεν είναι μόνο η Αθήνα που αντιδρά, στέλνοντας τον στόλο στην περιοχή νοτιοανατολικά της Ρόδου και της Καρπάθου, αντιδρά και η Ευρώπη. Οι Τούρκοι διαλαλούν ότι θα διεξάγουν έρευνες σε θαλάσσιες περιοχές που τους «ανήκουν». Δεν τους ανήκουν. Τελεία και παύλα.
Ωστόσο, το αν και κατά πόσο «παρανομεί» το «Oruc Reis», όσο απλώς πλέει στη θαλάσσια περιοχή της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και δεν διεξάγει έρευνες, είναι ένα θέμα διαφορετικό. Το Πολεμικό Ναυτικό ορθά παρακολουθεί τη δραστηριότητά του και το προειδοποιεί, αλλά όσο δεν διεξάγει έρευνες, δεν παρανομεί.
Και επειδή υπάρχει γενικευμένη σύγχυση, με πολιτικούς αρχηγούς –έστω και αν αυτός λέγεται Κυριάκος Βελόπουλος– να προτείνουν τη βύθιση (!) του τουρκικού σεισμογραφικού αν αρνηθεί τη νηοψία, χρήσιμη είναι μια επανάληψη για το τι σημαίνουν χωρικά ύδατα, ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα.
Κατ’ αρχάς: Υφαλοκρηπίδα είναι ο βυθός. Ο,τι είναι πάνω από τον βυθό είναι διεθνή ύδατα. Ο βυθός ανήκει στο κυρίαρχο κράτος, καθώς συνιστά προβολή της στεριάς του μέσα στο νερό.
Από τη στιγμή όμως κατά την οποία μεταξύ Ελλάδος και Κύπρου δεν έχει ορισθεί ΑΟΖ, το «Oruc Reis» πλέει σε διεθνή ύδατα, είναι ελεύθερο να το κάνει. Η παρουσία του αμφισβητεί μεν τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας, αλλά παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας θα γίνει μόνο όταν και αν ακουμπήσει τον βυθό, την υφαλοκρηπίδα. Μέχρι στιγμής κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει –αν είχε γίνει, θα το είχε ανακοινώσει (επισήμως και όχι με δημοσιεύματα ή tweets) η τουρκική κυβέρνηση. Το αν το εμποδίζει ο θόρυβος των πολεμικών πλοίων που βρίσκονται στην περιοχή, όπως υποστηρίζουν πηγές του ελληνικού υπουργείου Αμυνας, ή είναι επιλογή της Αγκυρας να μην προκαλέσει, απομένει να αποδειχτεί.
Ως προς αυτό, λοιπόν, ο Αλέξης Τσίπρας τεχνικά υπερέβαλε καταγγέλλοντας στον Κυριάκο Μητσοτάκη ότι «η Τουρκία προβαίνει σε παράνομες ενέργειες που αγνοούν πλήρως το Διεθνές Δίκαιο και παραβιάζουν ευθέως τα κυριαρχικά μας δικαιώματα». Λεπτομέρεια; Ισως. Αλλά η Φώφη Γεννηματά στη δική της επικοινωνία με τον Πρωθυπουργό ήταν πιο ακριβής όταν μίλησε για «έμπρακτη αμφισβήτηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων». Είναι άλλο παραβίαση και άλλο αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας.
Είναι άλλο η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και η υφαλοκρηπίδα (που και αυτά τα δύο συχνά δεν συμπίπτουν) και άλλο τα χωρικά ύδατα μιας χώρας (η αιγιαλίτιδα ζώνη), στα οποία έχεις κυριαρχία. Τα χωρικά ύδατα απέχουν 12 ναυτικά μίλια από την ξηρά. Η Ελλάδα για γνωστούς λόγους δεν έχει προχωρήσει σε αυτήν την επέκταση.
Μια σχετική ανάλυση, με τον εύγλωττο τίτλο «Πέντε άβολες αλήθειες για την κρίση στη Μεσόγειο» την οποία υπογράφει ο Παναγιώτης Κ. Ιωακειμίδης, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του υπουργείου Εξωτερικών, δημοσιεύουν «Τα Νέα» στο φύλλο της Τετάρτης.
Ο κ. Ιωακειμίδης δεν μένει μόνο στη σύγχυση που επικρατεί σχετικά με το τι είναι υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ, χωρικά ύδατα, εθνική κυριαρχία κ.λπ, αλλά ασκεί κριτική και στη συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου για την οριοθέτηση ΑΟΖ, όχι ως προς το περιεχόμενο, αλλά ως προς το timing, καθώς δυναμίτισε τις διερευνητικές επαφές Ελλάδας – Τουρκίας που με πολύ διπλωματικό κόπο είχαν καταστεί πιθανότητα για τα τέλη του Αυγούστου.
Ο κ. Ιωακειμίδης ξεκινά την ανάλυσή του με την παραδοχή ότι «η Τουρκία προκαλεί βάναυσα και επικίνδυνα στην περιοχή της Αν. Μεσογείου. Δεν υπάρχει καμιά τουρκική υφαλοκρηπίδα στη θαλάσσια περιοχή που βρίσκεται το “Oruc Reis”».
Ωστόσο προσθέτει και πέντε «άβολες αλήθειες» που, όπως γράφει, συνήθως δεν λέγονται:
Αλήθεια πρώτη: Ενώ δεν υπάρχει τουρκική υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, δεν υπάρχει και νόμιμα οριοθετημένη ελληνική υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ στην εν λόγω περιοχή. Σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας (1982), μια χώρα έχει ipso facto και ab initio υφαλοκρηπίδα (όχι ΑΟΖ, θέλει ανακήρυξη), αλλά για να υπάρξει όμως θα πρέπει να προηγηθεί οριοθέτηση μεταξύ των παρακείμενων ή αντικείμενων κρατών με συμφωνία ύστερα από διαπραγματεύσεις. Η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας δεν μπορούσε να είναι περισσότερο σαφής στο σημείο αυτό (άρθ. 83). Και οριοθέτηση, ως γνωστόν, δεν υπάρχει. Χωρίς οριοθέτηση είναι απλώς «εικαζόμενη υφαλοκρηπίδα». Και στο βάθος της διαδικασίας η διεθνής Δικαιοσύνη (ΔΔΧ) έχει τον λόγο.
Αλήθεια δεύτερη: Κι αν υπάρχει υφαλοκρηπίδα (ή ΑΟΖ), η χώρα δεν ασκεί κυριαρχία. Ασκεί ορισμένα κυριαρχικά δικαιώματα που ορίζονται ρητώς από τη Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας (άρθ. 76) κυρίως για εκμετάλλευση πόρων (ενεργειακών κ.λπ). Αντίθετα δηλαδή με τα χωρικά ύδατα όπου ασκεί κυριαρχία και αποτελούν μέρος της επικράτειας της χώρας, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ δεν αποτελούν μέρος της επικράτειας. Επομένως το «Oruc Reis» παραβιάζει – στο μέτρο που παραβιάζει – κυριαρχικά δικαιώματα στην εικαζόμενη υφαλοκρηπίδα, αλλά όχι και την κυριαρχία μας.
Αλήθεια τρίτη: Η υπερκείμενη θάλασσα της υφαλοκρηπίδας (ή η ΑΟΖ) αποτελεί διεθνή ύδατα, ανοιχτή θάλασσα. Επομένως εντελώς ελεύθερος ο πλους. Αρα, εάν το «Oruc Reis» απλά και μόνο πλέει στην περιοχή, δεν παρανομεί. Παρανομεί εάν επιχειρήσει έρευνες σε μη νομίμως οριοθετημένη υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ.
Αλήθεια τέταρτη: Η συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου είναι μια καθ’ όλα νόμιμη και ισορροπημένη συμφωνία. Αλλά το timing της υπογραφής της, λίγες μέρες πριν από την έναρξη του διερευνητικού διαλόγου με την Τουρκία, υπήρξε επιεικώς άστοχο. Εκτροχίασε τη διαδικασία. Ελπίζω να μη τη ματαίωσε.
Αλήθεια πέμπτη: Η Ευρωπαϊκή Ενωση «χαστουκίζει» –όπως κατά κόρον γράφεται– την Τουρκία, αλλά στέλνει και ορισμένα ισχυρά μηνύματα στην Αθήνα. Και της λέει: Οχι μονομερείς ενέργειες και προχωρήστε σε διάλογο για να λύσετε τα προβλήματα (βλέπε δήλωση Borrell, 9/8). Ελπίζω να τα διαβάζουμε σωστά.
Αβολες, δυσάρεστες αλήθειες. Αλλά αλήθειες.