Δεν μπορείς να βάλεις όλες τις «ειδήσεις» που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα κάτω από τον τίτλο των «fake news». Διότι δεν είναι όλες φτιαγμένες από το ίδιο υλικό.
Κάποιες φτιάχτηκαν από την ημιμάθεια ή την αδιαφορία του συντάκτη τους. Κάποιες άλλες κατασκευάστηκαν για να υπηρετήσουν συγκεκριμένο σκοπό. Και κάποιες άλλες είναι, απλώς, προϊόν ανθρώπινου λάθους. Επίσης οι ειδήσεις δεν υπάρχουν πλέον μόνο στα μέσα ενημέρωσης, όσα και αν έχουν γίνει αυτά. Σήμερα ο καθένας μας μπορεί να γίνει μέσο ενημέρωσης για τους ανθρώπους που βρίσκονται στο ίδιο περιβάλλον κοινωνικής δικτύωσης.
«Fake news και εναλλακτική πραγματικότητα» ήταν το θέμα της συζήτησης που οργάνωσε το Protagon με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ενας δημοσιογράφος, ο Πάσχος Μανδραβέλης, μία πολιτικός που ήταν δημοσιογράφος, η Μαρία Σπυράκη και ένας εξ επαγγέλματος κατασκευαστής πραγματικότητας, ο Χρήστος Χωμενίδης, μοιράστηκαν εμπειρίες, κατέγραψαν περιπτώσεις και περιστατικά, αλλά δεν κατέληξαν σε προτάσεις πέρα από τις προφανείς: ο έλεγχος της αλήθειας επαφίεται πλέον στην υπεύθυνη στάση του κάθε πολίτη, ο οποίος, εκ των πραγμάτων, καλείται να επανεκτιμήσει τα συμβατικά, παραδοσιακά, «συστημικά» κανάλια ενημέρωσης.
Να μερικές από τις βασικότερες επισημάνσεις:
Τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης έχουν λόγο ύπαρξης και προσανατολισμό στην εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διαστρεβλώνεται συχνά η αλήθεια όσον αφορά την πολιτική ειδησεογραφία, ενώ τα υπόλοιπα τμήματα της επικαιρότητας αφήνουν αδιάφορους τους εκδότες. (Μανδραβέλης)
Ο πολίτης-αναγνώστης καλείται να επιστρέψει στους βασικούς κανόνες επεξεργασίας και μεταβολισμού μίας είδησης: να βλέπει ποιος το έγραψε, πώς το έγραψε, τι πηγές επικαλείται και αν υπάρχει δημοσιευμένο και αλλού, ειδικά σε κάποιο μέσο που παραδοσιακά θεωρείται έγκυρο. (Σπυράκη)
Η έννοια της Δημοκρατίας και ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το πολίτευμα, οι πολιτικοί και οι πολίτες έχουν επηρεαστεί από το νέο επικοινωνιακό περιβάλλον. Χρειαζόμαστε επιπλέον χρόνο, μόρφωση και εργαλεία για να βρούμε σταθερό βηματισμό στο νέο κόσμο που διαμορφώνεται. (Χωμενίδης)
Στην ελληνική δημοσιογραφία θεωρείται εδώ και χρόνια αποδεκτή η έννοια της «στρατευμένης δημοσιογραφίας» που επιτρέπει, δηλαδή, στον δημοσιογράφο ή στο μέσο να αλλοιώσουν την πραγματικότητα προκειμένου να εξυπηρετηθεί ένας ανώτερος, «επαναστατικός» σκοπός. (Μανδραβέλης)
Οι αλγόριθμοι των social media έχουν την τάση να ομαδοποιούν τους ανθρώπους ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να σχηματίζονται γκρουπ ανθρώπων με κοινές απόψεις τις οποίες δεν διασπά μία διαφορετική προσέγγιση. (Σπυράκη)
Ο πολίτης δεν έχει καν τη νομική δυνατότητα να προστατευτεί όταν βάλλεται από διαδικτυακές επιθέσεις. Πριν από χρόνια γράφτηκε στο δίκτυο ότι αυτοκτόνησα. Την ίδια στιγμή, κάποιος άλλος, καλούσε, μέσω facebook, σε επίθεση εναντίον μου, στο καφενείο όπου έγραφα. Η δικτύωση μπορεί να σε μετατρέψει εύκολα σε στόχο. Από την άλλη, όμως, σου δίνει και το δημόσιο βήμα που σου επιτρέπει να απαντάς και να υπερασπίζεσαι τις θέσεις σου. (Χωμενίδης)
