Ηταν έξω από την άλλοτε ένδοξη, τώρα έρημη Στοά Αρσάκη (τώρα που το σκέφτομαι νομίζω δεν μπήκε τυχαία εκει), όταν περιμένοντας στο φανάρι διάβασα σε μια λευκή αφίσα στερεωμένη σε κολώνα. «Θα ήθελα να έχω έναν φούρνο και να μοιράζω ψωμί κάθε μέρα», έγραφε. Ενα πρώτο «χμ» και παρακάτω σε μια άλλη κολώνα διαβάζω «Θα πρέπει να αφήσουμε πίσω μας τον καπιταλισμό». Και στη Βασιλίσσης Σοφίας «θα άλλαζα έτσι για πλάκα τους λευκούς σε μαύρους και τους μαύρους σε λευκούς».
Η πόλη στέλνει ξαφνικά μηνύματα στους περαστικούς. Μιλάει από το απόγευμα της Τρίτης 16 Μαΐου και τα social media αναρωτιούνται «τι στο καλό συμβαίνει;». 39 φράσεις, 39 επιθυμίες προσφύγων και μεταναστών έγιναν σύνθημα, μήνυμα, προσευχή στο πλαίσιο του poster-project της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση με τίτλο «And For The Rest (Athens)». Οι συμμετέχοντες, παιδιά και ενήλικες αιτούντες άσυλο, μετανάστες και πρόσφυγες απάντησαν στις ερωτήσεις που τους έθεσε ο Τιμ Ετσελς -σκηνοθέτης και ιδρυτής της μακροβιότερης πειραματικής ομάδας της Αγγλίας Forced Entertainment- στα ερωτήματα: «Τι θα άλλαζες στον κόσμο, στη ζωή σου, στον εαυτό σου, στη χώρα, στην πόλη, στη γειτονιά σου ή, έστω, στη θέα από το παράθυρό σου; Και τι απαιτείται για να συντελεστούν αυτές οι αλλαγές;». Ετσι, 2.500 αφίσες με τα μηνύματα, ή τις επιθυμίες γραμμένες σε ελληνικά και αγγλικά απλώθηκαν στην πόλη.
Το πρότζεκτ, που υλοποιείται στο πλαίσιο του «Fast Forward Festival 3», θα συνομιλεί με την πόλη, με τον ανοιχτό δημόσιο χώρο ως τις 29 Μαΐου σε μια διαδικασία που προκαλεί τόσο διαφορετικές αντιδράσεις: αμηχανία, ευφορία, προβληματισμό, απορία, έκπληξη. Εχει προηγουμένως εφαρμοστεί σε άλλες πόλεις για να φτάσει τώρα στην Αθήνα και να συνδεθεί με τις μεγάλες μεταναστευτικές ροές, τη στιγμή που η συνύπαρξη δημιουργεί νέα δεδομένα και ανάγκες.
Ο ίδιος ο Ετσελς εξηγεί πως η σκέψη πίσω από το πρότζεκτ είναι να ακουστεί η φωνή αυτών που ζουν στην πόλη αλλά δεν συμμετέχουν στην εκλογική διαδικασία – είναι ουσιαστικά σε μια διαρκή κατάσταση «mute». Σε κάποιες χώρες είναι πρόσφυγες, φυλακισμένοι, ανήλικοι, άνθρωποι που νοσηλεύονται για ψυχικές ασθένειες, άστεγοι. Κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων, ο Ετσελς και η ομάδα του σε κάθε πόλη, καλούν τους συμμετέχοντες να μιλήσουν για όσα θα άλλαζαν στην κοινωνία. «Μερικές φορές είναι κάτι μικρό, άλλες συνδέεται με την κοινότητα που ζουν, άλλες αφορούν το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον», εξηγεί ο ίδιος.
Ετσι, εκεί που συνηθίσαμε να βλέπουμε διαφημιστικές αφίσες, πόστερ που καλούν σε απεργίες και διαδηλώσεις, τώρα εμφανίστηκαν στο ιστορικό κέντρο, στη Σταδίου, στην Πανεπιστημίου, στη Βασιλίσσης Σοφίας οι επιθυμίες αυτών που για διάφορους λόγους είναι αποκλεισμένοι από τον δημόσιο διάλογο. Με φράσεις που μοιάζουν τρυφερά απλοϊκές «θα έκανα στρογγυλά σπίτια από τούβλα, ξύλο και τσιμέντο», μέχρι υπαρξιακές «θέλω να αξίζει κάτι η ζωή μου», μέχρι καθολικά πολιτικές όπως «τα δικαιώματα του ανθρώπου θα έπρεπε να είναι πάνω από τον νόμο».
Καθώς το πρότζεκτ εφαρμόζεται στην Αθήνα μετά τις Βρυξέλλες και τη Βασιλεία, ο Ετσελς δηλώνει εντυπωσιασμένος για το γεγονός ότι στις αθηναϊκές συνεντεύξεις οι άνθρωποι προσήλθαν όχι μόνο με προτάσεις για όσα μπορούν να αλλάξουν, αλλά και με παρατηρήσεις για τη ζωή τους, τις εμπειρίες τους στην Αθήνα. Ο Ετσελς αποφάσισε να συμπεριλάβει όλες τις αντιδράσεις στην αφήγηση που δημιούργησε, σε αυτά τα lyrics ενός βραχύβιου αστικού τραγουδιού. «Κατά την επιλογή των αποσπασμάτων για τις αφίσες, προσπάθησα να επιλέξω ένα φάσμα ιδεών που αρθρώνουν αυτά τα προβλήματα, τα ερωτήματα και τις λαχτάρες και οι οποίες, γενικότερα, διαχέουν δυναμικές γνώμες, εικόνες και μικρο-ιστορίες μέσα στο δημόσιο χώρο. Με ενδιαφέρει το ερώτημα του πώς είμαστε, και πώς μπορούμε να είμαστε, μαζί σε μια πόλη όπως η Αθήνα, σε αυτή τη συγκεκριμένη περίοδο, εγκλωβισμένη όπως είναι από τις εμπειρίες της λιτότητας και της διαρκούς εισροής προσφύγων και όπως συνεχίζει στην πολιτική ουδέτερη ζώνη ζωής υπό τη σκιά της τρόικας. Ελπίζω ότι αυτό που απορρέει από τις συγκεκριμένες αφίσες είναι ένα σύνολο προτάσεων και ονείρων, συγκρουσιακών θραυσμάτων και αποήχων, μίνι-ποιημάτων που μιλούν μέσα στο δρόμο με ένα δυναμικό και απορητικό τρόπο»
Εχει ενδιαφέρον ότι ο Ετσελς και η ομάδα του πήρε συνεντεύξεις από μετανάστες και πρόσφυγες που ζουν στην Αθήνα και προέρχονται από τις εξής χώρες: Ακτή Ελεφαντοστού, Νιγηρία, Καμερούν, Κένυα, Πολωνία, Αλβανία, Μπανγκλαντές, Αφγανιστάν, Ιράν, Πακιστάν, Συρία, Ρωσία, Ιράκ και Ουκρανία. Θα θέλαμε επίσης να ευχαριστήσουμε τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς όλων των ανήλικων συνεντευξιαζόμενων.
Αρνητικές αντιδράσεις; Ναι υπήρξαν, πώς αλλιώς μπορεί να συμβεί όταν κάτι παρεμβαίνει στον δημόσιο χώρο, σχεδόν κινείται μέσα σε αυτόν όπως οι αφίσες απλώνονται στον χάρτη του κέντρου. «Εχουν πάρει άδεια; Δεν είναι παράνομο να μπαίνουν αφίσες στις κολώνες;».
Ναι, το πρότζεκτ γίνεται υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων. Αλλοι αναγνωρίζοντας την πρόθεση του πρότζεκτ να ανοίξει έναν διάλογο και να ενεργοποιήσει τον περαστικό, παρατηρούν πως όπως δεν ανεχόμαστε τις αφίσες των λαϊκών βάρδων ή των κομμάτων, έτσι δεν πρέπει να δείξουμε ανοχή και σε αυτή την περίπτωση. Μάλιστα στη σελίδα της Στέγης στο Facebook, διαβάσαμε το ακόλουθο σχόλιο «Οσο ενδιαφέρον και αν ενδεχομένως είναι το περιεχόμενο και αγαθή η πρόθεση, η -περαιτέρω- ρύπανση και οπτική παρεμπόδιση είναι μέρος του έργου [το οποίο μάλιστα υποστηρίζει ο Δήμος Αθηναίων];…» Σημειώνουμε πως οι αφίσες θα κατέβουν αμέσως μετά το πρότζεκτ, όπως μας ενημερώνουν από τη Στέγη.
Διαβάστε τις 39 φράσεις, επιθυμίες όπως αναγράφονται στις λευκές αφίσες και αναζητήστε τις στην πόλη.
- Χρειάζεται να φοβόμαστε λιγότερο τους άλλους.
- Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε πόλεμο.
- Δες τι μπορεί να αλλάξει, τι χρειάζεται να γίνει.
- Να ελπίζεις και να πιστεύεις στην ελπίδα.
- Να υπάρχουν λουλούδια παντού.
- Θα άλλαζα, έτσι για πλάκα, τους μαύρους σε λευκούς και τους λευκούς σε μαύρους.
- Να κοιτάμε ο ένας τον άλλον με μάτια που να βλέπουν την αξία του άλλου.
- Θα πρέπει να αφήσουμε πίσω μας τον καπιταλισμό.
- Θα ήθελα να έχω όλα τα απαραίτητα χαρτιά.
- Να ζήσω όπως ζουν οι άνθρωποι.
- Μακάρι οι άνθρωποι να είχαν πιο τρυφερές καρδιές. Οι καρδιές των ανθρώπων έχουν γίνει σκληρότερες.
- Θα ήθελα να τριγυρνάω άσκοπα· να πηγαίνω βόλτα με τα χέρια στην τσέπη ή να κάθομαι για μπύρα ή καφέ· να πιάνω κουβέντα με αγνώστους.
- Θα ήθελα όλοι οι δρόμοι να ήταν ποτάμια, για να κολυμπάμε παντού και αντί για αυτοκίνητα να είχαμε πλοία και βάρκες.
- Θα ήθελα τα πράγματα να ήταν πιο απλά.
- Δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι πέρα από το ότι θέλω μια δουλειά και λίγα λεφτά. Είναι αδύνατο να σκεφτώ ότι θα ήθελα κάτι άλλο.
- Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο, αλλά στην πλατεία υπάρχουν παιδιά – από Ελλάδα, Αλβανία, Μπαγκλαντές, Πακιστάν, από παντού, και αυτά μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο.
- Νιώθω πλούσιος – έχω δύο πατρίδες, την Ελλάδα και τη Συρία. Ομως η μια από αυτές πεθαίνει και η άλλη αγωνίζεται κι αυτή. Ο πόλεμος που έχετε εδώ είναι άλλου είδους.
- Λιγότεροι μεγάλοι άνθρωποι, μικρότερη λύπη.
- Το μόνο που θέλω είναι έναν σκύλο – αυτό είναι το όνειρό μου.
- Το όνειρό μου είναι να γίνω σαν τον Αλμπερτ Αϊνστάιν.
- Μου λείπει η σκηνή μου και η φωτιά απέξω της. Μου λείπει να περπατώ ξυπόλητος στο χώμα του χωριού μου. Μου λείπει να είμαι εκεί και να μιλώ τη γλώσσα μου κάθε μέρα.
- Να είσαι ελεύθερος να περπατήσεις τον πλανήτη, όπου θα ήθελες, χωρίς κανέναν περιορισμό, αυτό θα ήταν μεγάλη χαρά.
- Θέλω να γίνει η πόλη ένα τεράστιο λούνα πaρκ με ρόδες και θεματικά πάρκα.
- Θα ήθελα να ήταν πιο κοντινές οι αποστάσεις για να μη χρειάζεται να βιαζόμαστε τόσο πολύ.
- Τα δικαιώματα ενός ανθρώπου θα έπρεπε να είναι πάνω από τον νόμο.
- Θα ήθελα να βλέπω τη θάλασσα από το παράθυρό μου και να ξέρω ότι η οικογένειά μου είναι κοντά.
- Θα έκανα τα σπίτια στρογγυλά· από τούβλα, ξύλο και τσιμέντο.
- Θα ήθελα να έχω έναν τεράστιο φούρνο και να μοιράζω δωρεάν ψωμί κάθε μέρα.
- Δεν έχω τίποτα εδώ, ούτε καν χαρτιά.
- Θα ήθελα οι άνθρωποι να λένε «καλημέρα» όταν με βλέπουν να βγαίνω από το σπίτι ή να χαμογελούν. Μένω επτά χρόνια σε αυτή τη γειτονιά και κανείς δεν μου έχει πει «καλημέρα». Είχα προσπαθήσει να χαιρετήσω κάποιους αλλά βλέπεις ότι είναι επιφυλακτικοί.
- Φοβάμαι τη μοναξιά.
- Κάτι θα πρέπει να αλλάξει. Κάτι θα πρέπει να συμβεί.
- Προτού έρθω εδώ, δεν ήξερα καν ότι υπήρχε χώρα που λεγόταν Ελλάδα.
- Θέλω να γίνω το ίδιο με σας, θέλω να γίνω ίσος με σας, παρότι εσείς είστε Ελληνες κι εγώ είμαι από κάπου αλλού.
- Θα μείνω εδώ μέχρι το τέλος.
- Θέλω να αξίζει κάτι η ζωή μου.
- Δεν έχω κανέναν να με φροντίσει, οπότε φροντίζω μόνη μου τον εαυτό μου.
- Θέλω το παιδί μου να έχει τη δυνατότητα να πάει σχολείο. Δεν έχω πρόβλημα αν θα είναι ελληνικό ή αραβικό σχολείο. Ολα είναι εκπαίδευση.
- Χρειάζεται να κοιτάξουμε τους ανθρώπους στα μάτια. Να μιλήσουμε στον άλλον.